Мотивът ‘Не трае нищо!’ в сонетите на Стоян Михайловски

Streszczenie w języku polskim

Motyw ‘nic nie trwa!’ w sonetach Stojana Michajłowskiego

W niniejszym artykule przedmiotem badań jest zbiór „Sonety filozoficzne i satyryczne” (1895) Stojana Michajłowskiego (1856–1927), wybitnego bułgarskiego poety i działacza społecznego. Analiza zawartych w nim wierszy pokazuje, w jaki sposób sonet jako gatunek typowy dla zachodnioeuropejskiej tradycji literackiej, zakorzenia się w twórczości Michajłowskiego, nawiązującej do kulturowego i historycznego dziedzictwa europejskiego Wschodu. Jako pierwszy interpretacji został poddany sonet „Nic nie trwa!”, który wyraża ideę, że ludzkie wysiłki, dążenia i ideały okazują się bezwartościowe. Tę ideę, nawiązującą do starożytnych tradycji filozoficznych, związanych również z Horacym i jego poematem „Exegi monumentum”, bułgarski poeta w pewien sposób przewartościowuje: w swoim utworze wyraża myśl, że nie ma sensu na fundamencie słowa wznosić pomnika, nietkniętego ludzką ręką. W toku działań badawczych odwołano się także do francuskiego poety renesansowego Pierre’a de Ronsarda (1524–1585), ponieważ motyw ‘carpe diem’ (również odsyłający do Horacego), a także acedii (forma smutku lub żalu, charakterystyczna dla renesansowego sonetu) jest obecny zarówno w dziełach Ronsarda, jak i Michajłowskiego. Analiza prowadzi do wniosku, że obaj poeci w swoich utworach poszukują wyjścia z acedii. Podczas gdy Ronsard opowiada się za miłością i możliwością osiągnięcia szczęścia tu i teraz, Michajłowski sięga po szerszy i bardziej uniwersalny kontekst filozoficzny, który wyklucza możliwość ziemskiego szczęścia.