Pejoratywne nazwy subiektów nazywające człowieka ze względu na czynności związane z działalnością aparatu artykulacyjnego w peryferyjnych gwarach białoruskich okolic Lewkowa Starego na Białostocczyźnie

Michał Sajewicz

Streszczenie w języku polskim


W niniejszym opracowaniu przedmiotem opisu były dewerbalne pejoratywne nazwy subiektów z formantem sufiksalnym oznaczające człowieka ze względu na czynności związane z działaniem aparatu artykulacyjnego. Są one używane w peryferyjnych gwarach białoruskich okolic Lewkowa Starego na określenie głównie męskich wykonawców czynności. Mogą być także ambiwalentne co do rodzaju gramatycznego. W artykule poddano analizie około 270 derywatów utworzonych za pomocą 33 sufiksalnych formantów słowotwórczych. Analiza zgromadzonego materiału słowotwórczego pozwoliła na wyodrębnienie nie tylko odpowiednich typów słowotwórczych w obrębie badanej kategorii nazw, ale także licznych, często bardzo rozbudowanych szeregów synonimicznych w opisanych strukturach słowotwórczych.


Słowa kluczowe


Białostocczyzna, peryferyjne gwary białoruskie, słowotwórstwo, nazwy subiektów, pejoratywy osobowe, typy słowotwórcze, szeregi synonimiczne

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Barszczewska & Chaustowicz & Tomoszuk 2016: Barszczewska, Nina & Chaustowicz, Mikolaj & Tomoszuk, Mikolaj. The Cultural-Linguistic Heritage of Podlasie. Vol. I: A Sociolinguistic Description of the Region in the Context of Historical Determinants. Warsaw: Department of Belarusian Studies – University of Warsaw, 2016. [In Polish: Barszczewska, Nina & Chaustowicz, Mikołaj & Tomoszuk, Mikołaj. Kulturowo-językowe dziedzictwo Podlasia. T. I: Opis socjolingwistyczny regionu na tle uwarunkowań historycznych. Warszawa: Katedra Białorutenistyki Uniwersytetu Warszawskiego, 2016.]

Dokulil 1962: Dokulil, Milos. Formation of Words in Czech. 1. Theory of Derivation. Prague: Czechoslovak Academy of Sciences, 1962. [In Czech: Dokulil, Miloš. Tvoření slov v češtině. 1: Teorie odvozovánί slov. Praha: Nakladatelstvί Československé akademie věd, 1962.]

Glinka & Obrebska-Jablonska & Siatkowski 1980: Glinka, Stanislaw & Obrebska-Jablonska, Antonina & Siatkowski, Janusz, eds. The Atlas of East Slavic Dialects of Bialystok Region. Vol. I. Wroclaw–Warsaw–Krakow–Gdansk: Ossolinski National Institute, PAN Press, 1980. [In Polish: Glinka, Stanisław & Obrębska-Jabłońska, Antonina & Siatkowski, Janusz, red. Atlas gwar wschodniosłowiańskich Białostocczyzny. T. I. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: ZNiO, Wyd. PAN, 1980.]

Goldowski 2015: Goldowski, Kamil. Personal Expressive Forms as Relevant Components of the Linguistic-Cultural Competence of the Iwanowice Commune (Krakow District) Inhabitants, on-line ed.: http://www.academia.edu/19519069 (accessed: 30.05.2017). [In Polish: Gołdowski, Kamil. Ekspresywizmy osobowe jako relewantne składniki kompetencji językowo-kulturowej mieszkańców gminy Iwanowice w pow. krakowskim. Kraków. Pobrano z: http://www.academia.edu/19519069 (dos¬tęp: 30.05.2017).]

Grabias 1980: Grabias, Stanislaw. On the Expressiveness of Language. Expression and Word Formation. Lublin: UMCS Press. [In Polish: Grabias, Stanisław. O ekspresywności języka. Ekspresja a słowotwórstwo. Lublin: Wyd. UMCS, 1980.]

Grzesiuk 1995: Grzesiuk, Anna. The Syntax of Emotional Utterances. Lublin: UMCS Press, 1995. [In Polish: Grzesiuk, Anna. Składnia wypowiedzi emocjonalnych. Lublin: Wyd. UMCS, 1995.]

Kowalska 1983: Kowalska, Anna. “Expressive Formations with the Basic Element -l- in the Suffixal Part.” Studia Linguistica Polono-Jugoslavica, no 3 (1983): 67–78. [In Polish: Kowalska, Anna. „Polskie formacje ekspresywne z podstawowym elementem -l- w części sufiksalnej.” Studia Linguistica Polono-Jugoslavica, nr 3 (1983): 67–78.]

Kowalska 1993: Kowalska, Anna. “Studies on Mazovian Expressive Lexicon (Names of Goggle-Eyed Persons).” Research Journal of the University of Gdańsk. Linguistic Papers, no 17–18 (1993): 129–133. [In Polish: Kowalska, Anna. „Z badań nad mazowiecką leksyką ekspresywną (nazwy ‘człowieka z wytrzeszczonymi oczami’).” Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego. Prace Językoznawcze, nr 17–18 (1993): 129–133.

Kurdyla 2011: Kurdyla, Tomasz. The Functions of Noun Formatives in Folk Polish (As Exemplified by Three Sub-Carpathian Villages). Krakow: Jagiellonian University. Faculty of Polish Studies, 2011. [In Polish: Kurdyła, Tomasz. Funkcje formantów rzeczownikowych w polszczyźnie ludowej (na przykładzie trzech wsi podkarpackich). Kraków: Uniwersytet Jagielloński. Wydział Polonistyki, 2011].

Lubas 2003: Lubas, Wladyslaw. Polish Talking. The Basic Features and Functions of the Colloquial Variety of Polish. University of Opole Press, 2003. [In Polish: Lubaś, Władysław. Polskie gadanie. Podstawowe cechy i funkcje potocznej odmiany polszczyzny. Opole: Wyd. Uniwersytetu Opolskiego, 2003.]

Malec 1976: Malec, Tadeusz. The Structure of Nouns and Adjectives in the Dialect of the Rachanie Village near Tomaszów Lubelski. Wrocław: Ossolinski National Institute, 1976. [In Polish: Malec, Tadeusz. Budowa rzeczowników i przymiotników w gwarze wsi Rachanie pod Tomaszowem Lubelskim. Wrocław: ZNiO, 1976].

Marciniak-Firadza 2013: Marciniak-Firadza, Renata. The Proper Names of the Performers of Actions in Dialects of Borderline Territory between Lesser Poland and Masovia. Part. 1. A Derivational-Lexical Study. Lodz University Press, 2013. [In Polish: Marciniak-Firadza, Renata. Nazwy osobowych wykonawców czynności w gwarach małopolsko-mazowieckiego pogranicza językowego. Cz. I. Studium słowotwórczoleksykalne. Łódź: Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, 2013.]

Marciniak-Firadza 2017: Marciniak-Firadza, Renata. “Dukawka, Gulgot, Sepioł…, It Means How in Local Dialects of the Małopolska-Mazovian Linguistic Borderland People who Stutter, Sputter or Lisp are Named.” Dissertations of Language Committee of Lodz Learned Society, LXIV (2017): 187–202. [In Polish: Marciniak-Firadza, Renata. „Dukawka, gulgot, sepiol…, czyli jak w gwarach małopolsko-mazowieckiego pogranicza językowego nazywa się człowieka, który się jąka, bełkocze czy sepleni.” Rozprawy Komisji Językowej ŁTN, LXIV (2017): 187–202.]

Matusiak-Kempa 2017: Matusiak-Kempa, Iza. “The Good and the Bad in People’s Speech. On the Function of Biological Contexts in Axio-linguistic Analysis of Old Nicknames.” Poznań Polish Studies. Linguistic Series, vol. 24 (44), no 1 (2017): 88–89. [In Polish: Matusiak-Kempa, Iza. „Dobre i złe w ludzkiej mowie – o war¬tościowaniu utrwalonym w dawnych przezwiskach.” Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Jezykoznawcza, vol. 24 (44), nr 1 (2017): 88–89.]

Michaluk 1997: Michaluk, Dorota. The Massalski Estate and the Town of Narewka against the Background of the History of the Region (until the late 19th Century). Bialystok–Narewka: Commune Council in Narewka, 1997. [In Polish: Michaluk, Dorota. Dobra i miasteczko Narewka na tle dziejów regionu (do końca XIX w.). Białystok–Narewka: Urząd Gminy w Narewce, 1997.]

Rejter 2006: Rejter, Artur. The Expressive Lexis in the History of Polish Language Cultural and Communicative Contexts of Colloquialism. Katowice: University of Silesia Press, 2006. [In Polish: Rejter, Artur. Leksyka ekspresywna w historii języka polskiego. Kulturowo-ko¬muni¬kacyjne konteksty potoczności. Katowice: Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, 2006.]

Sajewicz 1989: Sajewicz, Michal. “Structural Doublets in the Category of Deverbal Agentive Nouns in the Dialects of the Belarusian-Ukrainian Border in the Białystok Region.” Slavic Dissertations, no 4 (1989): 265–271. [In Polish: „Dublety strukturalne w kategorii dewerbalnych nomina agentis w gwarach z pogranicza białorusko-ukraińskiego na Białostocczyźnie”. Rozprawy Slawistyczne, nr 4 (1989): 265–271.]

Sajewicz 1997: Sajewicz, Michal. “Studies on the Belarusian-Ukrainian Language Borderland in the Bialystok Region.” Slavic Dissertations, no 12 (1997): 91–107. [In Polish: „O białorusko-ukraińskiej granicy językowej na Białostocczyźnie.” Rozprawy Slawistyczne, nr 12 (1997): 91–107.]

Sajewicz 2002: Sajewicz, Michal. Suffiksal Derivation Personal Names of Subjects in the Narew Belarusian Dialects of the Bialystok Region. Deverbativa, deadiectiva. Lublin: UMCS Press, 2002. [In Polish: Sajewicz, Michał. Derywacja sufiksalna osobowych nazw subiektów w nadnarwiańskich gwarach białoruskich Białostocczyzny. Dever-bativa, deadiectiva. Lublin: Wyd. UMCS, 2002.]

Stsyatsko 1977: Stsyatsko, Pavel. Belarusian Folk Word Formation. Affixal Nouns. Міnsk: Science and Technology Publishing, 1977. [In Belarusian: Сцяцко, Павел. Беларускае народнае словаутварэнне. Афіксальныя назоўнікі. Мінск: Навука і тэхніка, 1977.]

Vinokur 1959: Vinokur, Grigoriy. “Notes on Russian Word-Formation.” In: Vinokur, G. O. Selected Works on the Russian Language: 419–442. Moscow: Educational-Pedagogical State Publishing House, 1959. [In Russian: Винокур, Григорий. „Заметки по русскому словообразованию.” В: Винокур, Г. О. Избранные работы по русскому языку: 419–442. Москва: Учпедгиз, 1959.]

Wisniewski 1980: Wisniewski, Jerzy. “An Outline History of Settlement in Białystok Region.” In: Glinka, S. & Obrebska-Jablonska, A. & Siatkowski, J., eds. The Atlas of East Slavic Dialects of Białystok Region. Vol. I: 14–27. Wroclaw‒Warsaw‒Krakow‒Gdansk: Ossolinski National Institute, 1980. [In Polish: Wiśniewski, Jerzy. „Zarys dziejów osadnictwa na Białostocczyźnie.” W: Glinka, Stanisław & Obrębska-Jabłońska, Antonina & Siatkowski, Janusz, red. Atlas gwar wschodniosłowiańskich Białostocczyzny T. 1: 14–27. Wrocław‒Warszawa‒Kraków‒Gdańsk: ZNiO, 1980.]




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/zcm.2019.8.19-32
Data publikacji: 2019-12-05 09:02:07
Data złożenia artykułu: 2019-12-04 12:32:34


Statystyki


Widoczność abstraktów - 910
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 498

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2019 Michał Sajewicz

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.