Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Kontrakty skarbowe na dobra ekonomii samborskiej z drugiej połowy XVII i XVIII wieku
Streszczenie w języku polskim
Ekonomia samborska należała do największych pod względem powierzchni i najbardziej dochodowych spośród wszystkich koronnych i litewskich dóbr stołowych. Wydzielona została mocą konstytucji sejmowych pod koniec XVI w. jako uposażenie królów Rzeczypospolitej. Monarchowie nie zarządzali tymi dobrami bezpośrednio, lecz decydowali się na ich wydzierżawianie lub oddawanie w administrację w ramach tzw. zarządu do wiernych. Efektem tego było powstanie kontraktów skarbowych, w których określano warunki i zasady zarządzania dobrami samborskimi przez dzierżawców i administratorów. Analiza konstrukcji zachowanych umów i treści zawartych w nich zapisów pozwoliła zaprezentować zbiorowość zarządców ekonomii oraz sprawowane przez nich urzędy i pełnione stanowiska. Scharakteryzowano ich uprawnienia w zakresie organizacji i funkcjonowania dóbr, powoływania członków aparatu kontrolno-zarządzającego i sprawowania wymiaru sprawiedliwości. Przedmiotem analizy uczyniono obowiązki administratorów i dzierżawców względem królewskiej majętności, ich prawa wobec zamieszkujących ją poddanych, działania, jakie podejmować mieli w celu zagwarantowania integralności ekonomii i jej dochodowości, oraz konsekwencje wynikające z nieprzestrzegania zapisów umów. Rozważania przeprowadzono na podstawie materiałów rękopiśmiennych przechowywanych w zasobach Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie, Biblioteki Naukowej Lwowskiego Uniwersytetu Narodowego im. Iwana Franki oraz Centralnego Państwowego Archiwum Historycznego Ukrainy we Lwowie.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDF (English)Bibliografia
Printed sources (Źródła drukowane)
Urzędnicy województwa ruskiego XIV–XVIII wieku: (ziemie halicka, lwowska, przemyska, sanocka). Spisy, oprac. K. Przyboś, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1987.
Volumina Legum, Przedruk zbioru praw staraniem xx Pijarów w Warszawie, od roku 1732 do roku 1782, t. 2, Petersburg 1859.
Studies (Opracowania)
Czemeryński K., O dobrach koronnych byłej Rzeczypospolitej Polskiej, Lwów 1870.
Gierowski J., Kczewski Piotr Ernest, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 12, Wrocław–Warszawa–Kraków 1966–1967.
Harasymchuk M.Ye., Diyal’nist’korolivs’koyi komisiyi v Sambirs’kiy ekonomiyi ta komisars’ka knyha 1696 roku, „Visnyk L’vivs’koho universytetu. Seriya Knyhoznavstvo, bibliotekoznavstvo ta informatsiyni tekhnolohiyi” 2014, 9. [Гарасимчук М.Є., Діяльність королівської комісії в Самбірській економії та комісарська книга 1696 року, „Вісник Львівського університету. Серія Книгознавство, бібліотекознавство та інформаційні технології” 2014, 9.]
Harasymchuk M.Ye., Funktsionuvannya zamkovoyi ta starosol’s’koyi zhupnoyi kantselyariy na terytoriyi Sambirs’koyi ekonomiyiv XVII stolitti, „Visnyk L’vivs’kohouniversytetu. Seriya istorychna” 2015, 51. [Гарасимчук М.Є., Функціонування замкової та старосольської жупної канцелярій на території Самбірської економії в XVII столітті, „Вісник Львівського університету. Серія історична” 2015, 51.]
Harasymchuk M.Ye., Zamkoviknyhy Sambirs’koyi ekonomiyi pershoyi polovyny XVII stolittya yak dzhereloshlyakh do shlyakhets’koyi y selyans’koyihenealohiyi, „Henealohichni zapysky Ukrayins’koho heral’dychnoho tovarystva” 2014, 12. [Гарасимчук М.Є., Замкові книги Самбірської економії першої половини XVII століття як джерело до шляхетської й селянської генеалогії, „Генеалогічні записки Українського геральдичного товариства” 2014, 12.]
Inkin V.F., Arkhiv Sambirs’koyi ekonomiyi, w: Zapysky tovarystva imeni Shevchenka, t. 231, Pratsi Komisiyi spetsial’nykh (dopomizhnykh) istorychnykh dystsyplin, red. Ya. Dashkevych, O. Kupchyns’kyy, L’viv 1996. [Інкін В.Ф., Архів Самбірської економії, w: Записки товариства імені Шевченка, t. 231, Праці Комісії спеціальних (допоміжних) історичних дисциплін, red. Я. Дашкевич, О. Купчинський, Львів 1996.]
Inkin V.F., Rozvytok feodal’noyi renty v Sambirs’kiy ekonomiyi u druhiy polovyni XVI na pochatku XVII stolittya, „Visnyk L’vivs’koho universytetu. Seriya istorychna” 1967, 4. [Інкін В.Ф., Розвиток феодальної ренти в Самбірській економії у другій половині XVI на початку XVII століття, „Вісник Львівського університету. Серія історична” 1967, 4.]
Inkin V.F., Sil’s’kesuspil’stvo Halyts’koho Prykarpattya u XVI–XVIII stolittyakh: istorychni narysy, red. M. Krykun, L’viv 2004. [Інкін В.Ф., Сільське суспільство Галицького Прикарпаття у XVI–XVIII століттях: історичні нариси, red. М. Крикун, Львів 2004.]
Kaźmierczyk A., Sprawa Jakuba Becala, żydowskiego faktora Jana III Sobieskiego w końcu XVII wieku, „Studia Historyczne” 1992, 35.
Kuczera A., Samborszczyna. Ilustrowana monografia miasta Sambora i ekonomji samborskiej, t. 2, Sambor 1937.
Leśniak F., Królewskie komisje inwentarzowe w wielkorządach krakowskich (druga połowa XVI–XVIII w.), „Studia Waweliana” 1996, 5.
Leśniak F., Wielkorządcy krakowscy w XVI–XVIII wieku. Gospodarze zamku wawelskiego i majątku wielkorządowego, Kraków 1996.
Leśniak F., Zarys problematyki dóbr stołu królewskiego w Koronie i na Litwie (koniec XVI–XVIII wiek), „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie. Prace Historyczne” 1999, 20 (203).
Moniuszko A., Prawo sądowe Rzeczypospolitej szlacheckiej (XVI–XVIII wiek): zarys wykładu z wyborem źródeł, Warszawa 2017.
Osuchowski W., Gospodarka solna na Rusi halickiej od XVI do XVIII wieku, Lwów 1930.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 10, red. B. Chlebowski, Warszawa 1889.
Smutok I., Administratory Sambirs’koyi ekonomiyi (kinets’ XVI–XVIII st.), w: Drohobyts’kyy krayeznavchyy zbirnyk, Vyp. 4, Drohobych 2000. [Смуток І., Адміністратори Самбірської економії (кінець XVI–XVIII ст.), w: Дрогобицький краєзнавчий збірник, Вип. 4, Дрогобич 2000.]
Smutok I., Arkhiv Sambirs’koyi ekonomiyi yak dzherelo do istoriyi mist i sil Prykarpattya, „Studiyi z istoriyi arkhivnoyi spravy ta dokumentoznavstva” 2003, 10. [Смуток І., Архів Самбірської економії як джерело до історії міст і сіл Прикарпаття, „Студії з історії архівної справи та документознавства” 2003, 10.]
Smutok I., Orhanizatsiya upravlinnya Sambirs’koyi ekonomiyi v XVI–XVIII st. (kharakterystyka dokumental’nykh materialiv), w: Drohobyts’kyy krayeznavchyy zbirnyk, Vyp. 3, Drohobych 1998. [Смуток І., Організація управління Самбірської економії в XVI–XVIII ст. (характеристика документальних матеріалів), w: Дрогобицький краєзнавчий збірник, Вип. 3, Дрогобич 1998.]
Stańczak E., Kamera saska za czasów Augusta III, Warszawa 1973.
Sucheni-Grabowska A., Monarchia dwu ostatnich Jagiellonów a ruch egzekucyjny, cz. 1, Geneza egzekucji dóbr, Wrocław 1974.
Rutkowski J., Podział dochodów w żupach ruskich za Zygmunta Augusta, Poznań 1927.
Rutkowski J., Z dziejów żup ruskich za Zygmunta Augusta, Lwów 1925.
Rybarski R., Kredyt i lichwa w ekonomii samborskiej w XVIII wieku, Lwów 1936.
Wrona G., Problematyka żup solnych w kontraktach skarbowych na dobra ekonomii samborskiej z drugiej połowy XVII i XVIII wieku, „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 2019, 16, 2.
Wrona G., Rewizja komisji skarbowej w ekonomii samborskiej w 1698 roku, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 2018, 79.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2021.51.169-193
Data publikacji: 2021-06-30 10:48:57
Data złożenia artykułu: 2019-07-03 13:47:28
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2021 Grzegorz Wrona
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.