Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Stanowisko ukraińskich środowisk politycznych w II Rzeczypospolitej wobec „pacyfikacji Galicji Wschodniej” w 1930 roku
Streszczenie w języku polskim
W drugiej połowie 1930 r. oddziały polskiej policji i wojska przeprowadziły tzw. pacyfikację Galicji Wschodniej. Wydarzenie to odegrało ważną rolę w kształtowaniu relacji polsko-ukraińskich w okresie międzywojennym. Za oficjalny powód do rozpoczęcia pacyfikacji uznano zorganizowanie przez Ukraińską Organizację Wojskową licznych sabotaży. Charakter represji, w wyniku której ucierpiała ludność cywilna niezwiązana z tą organizacją, spowodował reakcję środowisk ukraińskich. Początkowo ograniczała się ona do relacji prasowych, w tym na łamach opiniotwórczego dziennika „Diło”. Następnie trzy wiodące ukraińskie partie polityczne (Ukraińskie Zjednoczenie Narodowo-Demokratyczne, Ukraińska Partia Socjalistyczno-Radykalna i Ukraińska Partia Socjal-Demokratyczna) zawarły porozumienie i wystąpiły ze wspólnym komunikatem, w którym potępiono tak sprawców sabotaży, jak też działania władz państwowych. Na przełomie września i października 1930 r. przywódcy wspomnianych partii oraz hierarcha Kościoła grecko-katolickiego metropolita Andrej Szeptycki podjęli próbę interwencji u najwyższych władz państwowych. Aż do zwołania nowego Sejmu i Senatu w grudniu 1930 r. nie przynosiły one pozytywnego rezultatu. Pomimo doraźnej porażki był to punkt wyjścia dla późniejszej dyskusji o „pacyfikacji Galicji Wschodniej” w parlamencie polskim oraz wyniesienia jej na forum międzynarodowe.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Archiwum Akt Nowych:
Ambasada RP w Moskwie, sygn. 204.
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, sygn. 808, 809, 1250.
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Dopływy, sygn. 1073.
Ministerstwo Spraw Zagranicznych, sygn. 2252, 2254, 2255, 2258.
Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, sygn. 928.
Archiwum Państwowe w Lublinie:
Urząd Wojewódzki Lubelski Wydział Społeczno-Polityczny, sygn. 413.
Biblioteka Narodowa w Warszawie:
Archiwum Naukowe im. Tarasa Szewczenki, mkf. 70156.
Státní ústřední archive v Praze:
Ruské a ukrajinské emigrantské spolky a organizace v ČSR, karton 11.
Tsentral’nyy derzhavnyy istorychnyy arkhiv Ukrayiny, m. L’viv [Центральний державний історичний архів України, м. Львів]:
fond 205, opys 1, sprawa 629; fond 344, opys 1, sprawa 6, 37.
Feliński M., Ukraińcy w Polsce odrodzonej, Warszawa 1931.
Interpelacja Nr 26 posłów z Klubu Ukraińskiego do Panów Ministrów Spraw Wewnętrznych i Sprawiedliwości w sprawie nadużyć jakich dopuścili się funkcjonariusze Policji Państwowej we wsiach Krzywe, Saranczuki, Litjatyn i Łepyszyn powiatu brzeżańskiego, „Ukraińskie Materiały Specjalne” 8 V 1931, nr 19.
Kedryn I., Zhyttya – podiyi – lyudy. Spomyny i komentari, Nyu York 1976 [Кедрин І., Життя – події – люди. Спомини і коментарі, Ню Йорк 1976].
Makar V., Yoho Voyiny, w: Yevhen Konovalets’ ta yoho doba, Myunkhen 1974 [Макар В., Його Воїни, w: Євген Коновалець та його доба, Мюнхен 1974].
Polish Atrocities in Ukraine, red. E. Revyuk, New York 1931.
Sabotaż ukraiński i akcja pacyfikacyjna, Warszawa 1931.
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. Okres III. Sprawozdanie Stenograficzne z 6 posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej dn. 16 stycznia 1931 r., [b.d.m.w.].
Sprawozdanie Stenograficzne z 3 posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej dn. 16 grudnia 1930 r., w: Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. Okres III, Warszawa 1930.
Stakhiv V., „Patsyfikatsiya” Zakhidn’oyi Ukrayiny i moya spivpratsya z polk. Mel’nykom, w: Nepohasnyy ohon’ viry. Zbirnyk na poshanu polkovnyka Andriya Mel’nyka holovy Provodu Ukrayins’kykh Natsionalistiv, red. Z. Knysh, Paryzh 1974 [Стахів В., „Пацифікація” Західньої України і моя співпраця з полк. Мельником, w: Непогасний огонь віри. Збірник на пошану полковника Андрія Мельника голови Проводу Українських Націоналістів, red. З. Книш, Париж 1974].
Świtalski K., Diariusz 1919–1935, Warszawa 1992.
Treść wniosku senatorów z Klubu Ukraińskiego w sprawie wypadków w związku z przeprowadzoną pacyfikacją na obszarach województw lwowskiego, stanisławowskiego i tarnopolskiego w miesiącach wrześniu, październiku i listopadzie 1930 r., „Ukraińskie Materiały Specjalne” 30 XII 1930, nr 13.
Żongołłowicz B., Dzienniki 1930–1936, Warszawa 2004.
„Biuletyn Polsko-Ukraiński” 1933.
„Chas” [„Час”] 1931.
„Dilo” [„Діло”] 1930–1931.
„Dziennik Ludowy” 1930.
„Gazeta Lwowska” 1930.
„Kultura” 1977.
„Narodnya Sprava” [„Народня Справа”] 1930.
„Nova Zorya” [„Нова Зоря”] 1930.
„Nove Selo” [„Нове Село”] 1930.
„Pravda” [„Правда”] 1930.
„Robotnik” 1931.
„Sel’-Rob” [„Сель-Роб”] 1931.
„Sprawy Narodowościowe” 1931.
„Svoboda” [„Свобода”] 1930.
„Wiadomości Ukraińskie” 1930.
Brzoza Cz., Polska w czasach niepodległości i drugiej wojny światowej (1918–1945), Kraków 2003.
Budurowycz B., Sheptyts’kyi and the Ukrainian National Movement after 1914, w: Morality and Reality. The Life and Times of Andrei Sheptyts’kyi, red. P.R. Magocsi, Edmonton 1989.
Chojnowski A., Koncepcje polityki narodowościowej rządów polskich w latach 1921–1939, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1979.
Czubiński A., Centrolew. Kształtowanie się i rozwój demokratycznej opozycji antysanacyjnej w Polsce w latach 1926–1930, Poznań 1963.
Lewandowski K., Sprawa ukraińska w polityce zagranicznej Czechosłowacji w latach 1918–1932, Wrocław 1974.
Mazur G., Problem pacyfikacji Małopolski Wschodniej w 1930 r., „Zeszyty Historyczne” 2000, 135.
Mudryy V., Patsyfikatsiya, w: Entsyklopediya Ukrayinoznavstva. Slovnykova chastyna, t. 5, Kyyiv 1996 [Мудрий В., Пацифікація, w: Енциклопедія Українознавства. Словникова частина, t. 5, Київ 1996].
Ostanek A.A., Wydarzenia 1930 roku w Małopolsce Wschodniej a bezpieczeństwo II Rzeczypospolitej, Warszawa 2017.
Partacz C., Między realizmem a nihilizmem. Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów a Ukraińskie Narodowo-Demokratyczne Zjednoczenie, „Rocznik Koszaliński” 1997, 27.
Pisuliński J., Pacyfikacja w Małopolsce Wschodniej na forum Ligi Narodów, „Zeszyty Historyczne” 2003, 144.
Samuś P., Wicemarszałek Wasyl Mudryj (1893–1966). Ugody polsko-ukraińskie orędownik daremny, Warszawa 2017.
Sawa M., Ukraiński emigrant. Działalność i myśl Iwana Kedryna-Rudnyckiego (1896–1995), Lublin 2016.
Shevchenko T.M., Mizhnarodna naukova konferentsiya «Ukrayina na istoriohrafichniy karti mizhvoyennoyi Yevropy», „Ukrayins’kyy istorychnyy zhurnal” 2013, 1 [Шевченко Т.М., Міжнародна наукова конференція «Україна на історіографічній карті міжвоєнної Європи», „Український iсторичний журнал” 2013, 1].
Shvahulyak M., «Patsyfikatsiya». Pol’s’ka represyvna aktsiya u Halychyni 1930 r. i ukrayins’ka suspil’nist’, L’viv 1993 [Швагуляк М., «Пацифікація». Польська репресивна акція у Галичині 1930 р. і українська суспільність, Львів 1993].
Sioma M., Sławoj Felicjan Składkowski. Żołnierz i polityk, Lublin 2005.
Skochylyas I., Patsyfikatsiya v Ulychni, w: Drohobychchyna – zemlya Ivana Franka, red. L. Lutsiv, Nyu York–Paryzh–Sydney–Toronto 1973 [Скочиляс І., Пацифікація в Уличні, w: Дрогобиччина – земля Івана Франка, red. Л. Луців, Ню Йорк–Париж–Сидней–Торонто 1973].
Stempen’ S., Krytyka teroru yak metodu vyrishennya natsional’nykh i politychnykh konfliktiv u pastyrs’kiy nautsi mytropolyta Andreya Sheptyts’koho, „Naukovi zapysky Ukrayins’koho Katolyts’koho Universytetu. Seriya «Istoriya»” 2010, 1 [Стемпень С., Критика терору як методу вирішення національних і політичних конфліктів у пастирській науці митрополита Андрея Шептицького, „Наукові записки Українського Католицького Університету. Серія «Історія»” 2010, 1].
Syrnyk M., Ukraińcy w Polsce 1918–1939: oświata i szkolnictwo, Wrocław 1996.
Szumiło M., Ukraińska Reprezentacja Parlamentarna w Sejmie i Senacie RP (1928–1939), Warszawa 2007.
Tomczyk R., Ukraińskie Zjednoczenie Narodowo-Demokratyczne 1925–1939, Szczecin 2006.
Torzecki R., Kwestia ukraińska w Polsce w latach 1923–1929, Kraków 1989.
Torzecki R., Sheptyts’kyi and Polish Society, w: Morality and Reality. The Life and Times of Andrei Sheptyts’kyi, red. P.R. Magocsi, Edmonton 1989.
Vysots’kyy R., «Chastynnyy vystup» i «patsyfikatsiya» Halychyny v 1930 rotsi, w: Patsyfikatsiya Halychyny 1930 1930 roku. Dokumenty, t. 1, red. R. Vysots’kyy, L’viv 2019 [Висоцький Р., «Частинний виступ» і «пацифікація» Галичини в 1930 році, w: Пацифікація Галичини 1930 року. Документи, t. 1, red. Р. Висоцький, Львів 2019].
Wysocki R., Liga Narodów wobec pacyfikacji Galicji Wschodniej w 1930 roku a polsko-ukraińska konfrontacja na arenie międzynarodowej, w: Ukraińcy w najnowszych dziejach Polski (1918–1939), t. 1, red. R. Drozd, Słupsk–Warszawa 2000.
Yaniv V., Ukrayins’kyy Plastovyy Ulad, w: Entsyklopediya Ukrayinoznavstva. Zahal’na chastyna, t. 3, Kyyiv 1995 [Янів В., Український Пластовий Улад, w: Енциклопедія Українознавства. Загальна частина, t. 3, Київ 1995].
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2021.52.379-402
Data publikacji: 2021-12-28 16:34:16
Data złożenia artykułu: 2021-09-29 12:24:26
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2021 Roman Wysocki
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.