Wyślij tekst przez e-mail 
Ukryj
Pokaż wszystkie
Funkcje wykonawcze osób z niepełnosprawnością wzroku
Streszczenie w języku polskim
W artykule przedstawiono charakterystykę działania funkcji wykonawczych u osób z niepełnosprawnością wzroku. Ze względu na udowodnione empirycznie znaczenie funkcji wykonawczych dla powodzenia szkolnego, regulacji zachowania się, organizacji emocji i działania można doszukiwać się ich istotnej roli w mechanizmach kompensujących brak wzroku oraz funkcjonowaniu opierającym się na technikach bezwzrokowych. Rozwój i działanie poszczególnych funkcji wykonawczych u osób niewidomych również odznacza się swoistościami, o których wspomniano w artykule. Charakterystyki dokonano, uwzględniając zmienne różnicujące jakość pracy funkcji wykonawczych w populacji osób z niepełnosprawnością wzroku: stopień uszkodzenia wzroku, wiek, czas nabycia niepełnosprawności, metoda diagnozy. Na podstawie aktualnej literatury przeanalizowano wpływ doświadczania haptyczno-słuchowego, możliwych opóźnień w rozwoju myślenia, posiadania wyobrażeń wzrokowych u osób z niepełnosprawnością wzroku na działanie określonych funkcji wykonawczych.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Alho, K., Kujala, T., Paavilainen, P., Summala, H., Näätänen, R. (1993). Auditory processing in visual brain areas of the early blind: evidence from event-related potentials. Electroencephalography and Clinical Neurophysiology, 86 (6), 418–427.
Andrews-Espy, K., Schefield, T.D., Wiebe, S.A., Clark, C.A.C., Moehr, M.J. (2011). Executivecontrol and dimensions of problem behaviors in preschoolchildren. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 52 (1), 33–46.
Amedi, A., Raz, N., Pianka, P., Malach, R., Zohary, E. (2003). Early ‘visual’ cortex activation correlates with superior verbal memory performance in the blind. Nature Neuroscience, 6, 758–766.
Argyropoulos, V., Masoura, E., Tsiakali, T.K., Nikolaraizi, M., Lappa, C. (2017). Verbal working memory and reading abilities among students with visual impairment. Research in Developmental Disabilities, 64, 87–95.
Baddeley, A.D. (1986). Working memory. London: Oxford University Press.
Bathelt, J., de Haan, M., Salt, A., Dale, N.J. (2018). Executive abilities in children with congenital visual impairment in mid-childhood. Child Neuropsychology, 24 (2), 184–202.
Bigelow A. (2005). Blindness. W: B. Hopkins (red.). The Cambridge encyclopedia of child development. New York: Cambridge University Press.
Blair, C. (2003). Behavioralinhibition and behavioralactivation in youngchildren: relations with selfregulation and adaptation to preschool in childrenattending Head Start. Developmental Psychobiology, 42 (3), 301–311.
Blair, C., Razza, R.P. (2007). Relatingeffortfulcontrol, executivefunction, and falsebeliefunderstanding to emergingmath and literacyability in kindergarten. Child Development, 78, 647–663.
Campbell, S.B. (1995). Behaviorproblems in preschoolchildren: A review of recentresearch. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 36, 113–149.
Campos, C.R., de Cássia Nakano, T. (2018). Intelligence Scale of children with visual impairment – professional version: performance by type and degree of disability. Revista de Estudios y Experienciasen Educación, 17 (33), 31–44.
Collignon, O., De Volder, A.G. (2009). Further evidence that congenitally blind participants react faster to auditory and tactile spatial targets. Canadian Journal of Experimental Psychology, 63, 287–293.
Cornoldi, C., Vecchi, T. (2003). Visuo‐spatial working memory and individual differences. Hove: Psychology Press.
Dale, N.J., Tadić, V., Sonksen, P. (2014). Social communicative variation in 1–3-year-olds with severe visual impairment. Child: Care, Health, and Development, 40 (2), 158–164.
DeCarlo, D.K., Swanson, M., McGwin, G., Visscher, K., Owsley, C. (2016). ADHD and Vision Problems in the National Survey of Children’s Health. Optometry and Vision Science, 93 (5), 459–465.
Dekker, R. (1993). Visually impaired children and haptic intelligence test scores: Intelligence test for visually impaired children. Developmental Medicine and Child Neurology, 35, 478–489.
Diamond, A. (2013). Executive Functions. Annual Review of Psychology, 64, 135–68.
Geruschat, D., Turano, K. (2007). Estimating the amount of mental effort required for independent mobility: persons with glaucoma. Investigative Ophthalmology & Visual Science, 48, 3988–3994.
Greenaway, R., Pring, L., Schepers, A., Isaacs, D.P., Dale, N.J. (2016). Neuropsychological presentation and adaptive skills in high-functioning adolescents with visual impairment: A preliminary investigation. Applied Neuropsychology: Child, 1–13.
Heyl, V., Hintermair, M. (2015). Executive Function and Behavioral Problems in Students with Visual Impairments at Mainstream and Special Schools. Journal of Visual Impairment & Blindness, 159, 251–263.
Hull, T., Manson, H. (1995). Performance of blind children on digit-span tasks. Journal of Visual Impairment, 89, 166–169.
Jankowski, P. (2012). Funkcje wykonawcze a osiągnięcia dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Edukacja, 1 (117), 75–86.
Jodzio, K. (2008). Neuropsychologia intencjonalnego działania. Koncepcje funkcji wykonawczych. Warszawa: Scholar.
Johnson, M.H., de Haan, M. (2011). Developmental Cognitive Neuroscience. Oxford: Wiley-Blackwell.
Klus-Stańska, D. (2010). Dydaktyka wobec chaosu pojęć i zdarzeń. Warszawa: Żak.
Klimasiński, K. (1989). Rola wyobrażeń przestrzennych w rozwoju myślenia dzieci niewidomych. Wrocław – Warszawa – Kraków: PAN, Zakład Narodowy Ossolińskich.
Knauff M., May E. (2006). Mental imagery, reasoning, and blindness. The QuarterlyJournal of Experimental Psychology, 59 (1), 161–177.
Konarska, J. (2010). Rozwój i wychowanie rehabilitujące dziecka niewidzącego w okresie wczesnego i średniego dzieciństwa. Kraków: Wyd. Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Kucharczyk, I. (2015). Specyfika funkcjonowania poznawczego osób niewidomych. W: K. Czerwińska, M. Paplińska, M. Walkiewicz-Krutak, Tyflopedagogika wobec współczesnej przestrzeni edukacyjno-rehabilitacyjnej. Warszawa: APS.
Kujala, T., Alho, K., Kekoni, J., Hämäläinen, H., Reinikainen, K., Salonen, O., Standertskjöld-Nordenstam, C.G, Näätänen, R. (1995). Auditory and somatosensory event-related brain potentials in early blind humans. Experimental Brain Research, 104 (3), 519–526.
Kujala, T., Lehtokoski, A., Alho, K., Kekoni, J., Näätänen, R. (1997). Faster reaction times in the blind than sighted during bimodal divided attention. Acta Psychologica, 96 (1–2), 75–82.
Lerens, E., Renier, L. (2014). Does visual experience influence the spatial distribution of auditory attention? Acta Psychologica, 146, 58–62.
Lezak, M.D., Howieson, D.B., Loring, D.W. (2004). Neuropsychological Assessment. New York: Oxford University Press.
Lund, E.M., Miller, K.B., Ganz, J.B. (2014). Access to assessment? Legal and practical issues regarding psychoeducational assessment in children with sensory disabilities. Journal of Disability Policy Studies, 25 (3), 135–145.
Majewski, T. (1983). Psychologia niewidomych i niedowidzących. Warszawa: Polski Związek Niewidomych.
McCloskey, G., Perkins, L.A. (2013). Essentials of Executive Functions Assessment. New Jersey: Wiley.
Miller, M. (1979). Logic of Language Development in Early Childhood. New York: Springer-Veklag.
Nejati, V. (2011). Comparing executive cognitive functions of brain in blind and matched sighted. Iranian Journal of Military Medicine, 12 (4), 217–221.
Nowotnik, A. (2013). Funkcjonowanie uwagi a poziom umiejętności czytania u dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Edukacja, 1 (121), 37–53.
Occelli, V., Spence, C., Zampini, M. (2013). Auditory, tactile, and audiotactile information processing following Visual deprivation. Psychological Bulletin, 139, 189–212.
Pigeon, C., Marin-Lamellet, C., (2015). Evaluation of the Attentional capacities and working memory of early and late Blind persons. Acta Psychologica, 155, 1–7.
Pring, E., Rusted, J. (1985). Pictures for the blind: aninvestigation of the influence of pictures on the recall of texts by blind children. British Journal of Developmental Psychology, 3, 41–45.
Raz, N., Striem, E., Pundak, G., Orlov, T., Zohary, E. (2007). Superior serial memory in the blind: A case of cognitive compensatory adjustment. Current Biology, 17, 1129–1133.
Röder, B., Rösler, E. (2003). Memory for environmental sounds in sighted, congenitally blind and late blind adults: Evidence for cross-modal compensation. Internationa Journal for Psychophysiology, 50, 27–39.
Swanson, H.L., Luxenberg, D. (2009). Short-term memory and working memory in children with blindness: support for a domain general or domain specific system? Child Neuropsychology, 15 (3), 280–294.
Szczechowicz, A. (1976). Swoistość kształtowania się pojęć u dzieci niewidomych. W: K. Klimasiński (red.). Procesy poznawcze a defekty sensoryczne (s. 86–99).
Materiały I Krajowego Sympozjum Psychologii Defektologicznej. Warszawa: PZG, PZN, UJ Instytut Psychologii.
Thinus-Blanc, C., Gaunet, F. (1997). Representation of space in blind persons: vision as a spatial sense? Psychology Bulletin, 121 (1), 20–42.
Withagen, A., Kappers, A.M., Mathijs, M. P.,Vervloed, Knoors, H., Verhoeven, L. (2013). Short term memory and working memory in blind versus sighted children. Research in Developmental Disabilities, 34, 2161–2172.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/lrp.2020.39.3.89-103
Data publikacji: 2020-10-13 08:35:14
Data złożenia artykułu: 2018-12-20 22:17:57
Statystyki
Wskaźniki
Prawa autorskie (c) 2020 Beata Papuda-Dolińska
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.