Wyślij tekst przez e-mail 
Ukryj
Pokaż wszystkie
Pobyt w instytucjonalnym środowisku opiekuńczo-wychowawczym w biografiach byłych wychowanków systemu pieczy zastępczej. Wielowymiarowość krytycznych wydarzeń życiowych w perspektywie rozwojowej
Streszczenie w języku polskim
Wprowadzenie
Dla byłych wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych krytyczne wydarzenia życiowe stanowią rzeczywistość niezwykle różnorodnych doświadczeń. Artykuł porusza problematykę krytycznych wydarzeń życiowych i zjawisk kryzysowych (por. H. Sęk, 1991, 1993, 2001) w biografiach absolwentów systemu pieczy zastępczej z koncentracją na opisie okoliczności związanych z umieszczeniem, a potem pobytem w placówce opiekuńczo-wychowawczej ich ocenie oraz zasygnalizowaniu wpłwu na aktualną sytuację życiową badanych.
Cel badań
Celem badań był pogłębiony i wielowymiarowy wgląd w interesującą badacza problematykę: okres dzieciństwa i młodości wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych, z koncentracją na krytycznym wydarzeniu biograficznym, jakim dla młodego człowieka, w przypadku prezentowanych tu fragmentarycznie wyników - adolescenta, jest umieszczenie i pobyt w instytucjonalnym systemie opieki oraz jego ocena (w kategoriach szansy vs ograniczenia) dokonana w perspektywie czasu przez absolwentów placówek opiekuńczo-wychowawczych.
Metoda badań
Do zilustrowania znamion, wielowymiarowości, sprzeczności i ambiwalencji kryzysu i krytycznych wydarzeń życiowych w subiektywnej perspektywie wychowanków instytucjonalnego systemu pieczy zastępczej wykorzystano metodę biograficzną prowadzenia weryfikacji empirycznych i fragmenty narracji zaczerpnięte z wywiadów narracyjnych, prowadzonych z kobietami i mężczyznami, byłymi, usamodzielnionymi, pełnoletnimi w momencie prowadzenia badań wychowankami placówek opiekuńczo-wychowawczych. W przypadku charakteryzowanych tu fragmentarycznie wyników badań dokonano celowego doboru próby badawczej. W badaniu wzięli udział kobiety i mężczyźni, którzy przebywali w placówkach opiekuńczo-wychowawczych na skutek ograniczenia lub pozbawienia władzy rodzicielskiej ich własnych rodziców dłużej niż dwa lata, a w momencie prowadzenia badania upłynęło co najmniej siedem lat od opuszczenia przez nich placówki. Techniką, którą zastosowano w trakcie realizacji prezentowanych weryfikacji empirycznych był częściowo ustrukturyzowany otwarty wywiad pogłębiony.
Wyniki
Bogata treść, zaprezentowanych tu jedynie fragmentarycznie narracji, mnogość i różnorodność ich wątków ukazała bogactwo przeżyć oraz wielowymiarowość zjawisk związanych z kryzysowymi wydarzeniami biograficznymi, które stanowią uzasadnienie potrzeby ich weryfikowania, opisywania i pogłębienia teoretycznego, a nade wszystko zasygnalizowania ich roli dla praktyki pedagogicznej, psychologicznej i pracy socjalnej.
Wnioski
Tekst wieńczą rozważania na temat roli krytycznych wydarzeń w życiu człowieka w perspektywie rozwojowej, na tle adolescencji i procesu usamodzielnienia. Zasygnalizowana zostaje potrzeba podejmowania profesjonalnej współpracy z wychowankiem w ramach pracy nad kryzysem w trakcie jego pobytu w placówce opiekuńczo-wychowawczej, sytuując rozważania na pograniczu pedagogiki, psychologii i pracy socjalnej.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDF (English)Bibliografia
Adamczak, M. (1992). Krytyczne zdarzenia życiowe i radzenie sobie z nimi – wybrane zagadnienia. In: B. Waligóra (ed.). Elementy psychologii klinicznej. Vol. II (p. 41). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Andrzejewski, M. (2008). O (nie)zamykaniu domów dziecka. Archiwum Kryminologii Vol. XXIX-XXX, p.791-801.
Badura-Madej, W. (1996). Podstawowe pojęcia teorii kryzysu i interwencji kryzysowej. In: W. Badura-Madej (ed.). Wybrane zagadnienia interwencji kryzysowej. Poradnik dla pracowników socjalnych (p. 15-24). Katowice: Biblioteka Pracownika Socjalnego.
Bauman, T. (2001). Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Bee, H. (2004). Psychologia rozwoju człowieka. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Bednarz-Łuczewska, P; Łuczewski, M. (2012). Podejście biograficzne. In: D. Jemielniak (ed.). Badania jakościowe. Metody i narzędzia. Vol. 2 (p. 99-103). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Bieńkowska, I., Kitlińska-Król, M. (2018). Placówki opiekuńczo-wychowawcze typu socjalizacyjnego z perspektywy aspiracji, planów życiowych i usamodzielnienia wychowanków. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, no.131, 13-25.
Flick, U. (2010). Projektowanie badania jakościowego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Fratto, C.M., (2016). Trauma-informed care for youth in foster care. Archives of Psychiatric Nursing. 30(3), 439-446.
Golczyńska-Grondas, A. (2014). Wychowało nas państwo. Rzecz o tożsamości dorosłych wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych. Kraków: Nomos.
Golczyńska-Grondas, A. (2015). Usamodzielnianie wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych – podstawowe problemy, implikacje dla praktyki. Problemy Polityki Społecznej. Studia i Dyskusje, 30(3), 77-95.
Helling, I.K. (1990). Metoda badań biograficznych. In: J. Włodarek, M. Ziółkowski (eds.). Metoda biograficzna w socjologii (p. 55-69). Warszawa- Poznań: Wydawnictwo PWN.
James, R., Gilliland, B. (2004). Strategie interwencji kryzysowej. Warszawa: PARPA.
Kolankiewicz, M., Poncylisz, M. (2016). Młodzi dorośli opuszczający placówki opiekuńcz-wychowawcze i rodziny zastępcze. Warszawa: Uniwersytet Warszawski
Kanclerz, B. (2006). Relacje rodzinne młodzieży przebywającej w placówkach opiekuńczo-wychowawczych. Analiza empiryczna. In: E. Karmolińska-Jagodzik (ed.). Międzypokoleniowe relacje młodzieży z rodzicami. Wybrane konteksty edukacyjne (p. 133-146). Leszno: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistycznej im. Króla Stanisława Leszczyńskiego.
Kubacka-Jasiecka, D. (2010). Interwencja kryzysowa. Pomoc w kryzysach psychologicznych. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne.
Kuryś, K. (2010). Urodzenie pierwszego dziecka jako wydarzenie krytyczne w życiu kobiet i mężczyzn. Kraków: Wydawnictwo Impus.
Kwak, A., Rymsza, M. (2006). Raport Instytutu Spraw Publicznych System opieki zastępczej w Polsce – ocena funkcjonowania na przykładzie procesu usamodzielniania wychowanków . Retrieved on from: http://www.isp.org.pl/files/706541740442342001166614585.pdf.
Lazarus, R.S., DeLongis A. (1983). Psychological Stress and Coping in Aging. American Psychologist, vol. 38. 245-252.
Lazarus, R.S., Folkman S. (1984). Stress, appraisal and coping. New York: Springer.
Miles, M.B., Huberman M.A. (2000). Analiza danych jakościowych, Białystok: Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana.
Prokosz, M. (2011). Dziecko osamotnione i sieroce. Między rodziną pochodzenia a rodzinną formą opieki. In: R. Bibik, A. Urbaniak (eds.). Człowiek w sytuacji (bez)nadziei – konteksty teoretyczne i praktyczne. Legnica: Wyższa Szkoła Zawodowa im. Witelona w Legnicy.
Richardson, G.E. (2002). The meta theory of resilience and resiliency. Journal of Clinical Psychology, 58, 307-321.
Sajkowska, M. (1999). Stygmat instytucji. Społeczne postrzeganie wychowanków domów dziecka. Warszawa: Kawdruk.
Salazar, A.M., Kellera, T.E., Gowena, L.K., Courtney, M.E. (2013). Trauma exposure and PTSD amongolder adolescents in foster care. Social Psychiatry Epidemiol, 48(4), 545-551.
Sęk, H. (2001). Stres krytycznych wydarzeń życiowych. In: H. Sęk, T. Pasikowski (eds.). Zdrowie – stres – zasoby. O znaczeniu poczucia koherencji dla zdrowia (p. 13-22). Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Sęk, H. (2004). Wsparcie społeczne – sposoby definiowania, rodzaje i źródła wsparcia. In: H. Sęk, R. Cieślak (eds.). Wsparcie społeczne, stres i zdrowie (p. 18-22). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Siarkiewicz E. (2010), Poradnictwo performatywne i inne formy pomocy w zdarzeniach krytycznych i doświadczeniach granicznych. Rocznik Andragogiczny, 141-157.
Stanisławiak, E. (2012). Psychologia kryzysu, In: J. Plak (ed.). Psychologia kryzysu i interwencji kryzysowej ( p.10). Warszawa: Wydawnictwo WSP TWP.
Stochmiałek J. (1998). “Pomoc pedagogiczna wobec kryzysów życiowych”. In: J. Stochmiałek (ed.). Pedagogika wobec kryzysów życiowych (p.35). Warszawa-Radom: Instytut Technologii i Eksploatacji.
Stochmiałek J. (1998).”Przygotowanie pedagogów do pracy w sytuacjach kryzysowych”, In: J. Stochmiałek (ed.). Pedagogika wobec kryzysów życiowych (p. 327). Warszawa- Radom: Instytut Technologii i Eksploatacji.
Skowrońska-Pućka, A. (2016). (Przed)wczesne macierzyństwo – perspektywa biograficzna. Diagnoza, pomoc i wsparcie. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Tarkowska, E. (2007). Ubóstwo i wykluczenie społeczne młodzieży. Raport z badań. Warszawa: IPiSS.
Teusz, G. (2005). Tożsamość jako obietnica. Zmaganie (coping) młodzieży z krytycznymi wydarzeniami życiowymi. [in:] R. Leppert, Z. Melosik, B. Wojtasik (eds.). Młodzież wobec niegościnnej przyszłości. (p. 149). Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP.
Włodarek, J., Ziółkowski, M. (1990). Metoda biograficzna w socjologii, Warszawa, Poznań: Wydawnictwo PWN.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/lrp.2021.40.4.189-205
Data publikacji: 2021-12-31 11:13:04
Data złożenia artykułu: 2021-04-06 16:18:04
Statystyki
Wskaźniki
Prawa autorskie (c) 2021 Agnieszka Skowrońska-Pućka
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.