Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Stan parafii archidiakonatu gnieźnieńskiego w epoce potrydenckiej w świetle siedemnastowiecznych wizytacji (wybrane przykłady)
Streszczenie w języku polskim
Artykuł ma na celu ukazanie związku pomiędzy założeniami wielkiej reformy Kościoła katolickiego z XVI wieku a stanem poszczególnych, zróżnicowanych parafii archidiakonatu gnieźnieńskiego po soborze trydenckim. Omówiono wydarzenia XVII wieku, kiedy nastąpił proces przywracania statusu Kościoła katolickiego. W artykule wykorzystano dwie z czterech wizytacji kanonicznych, które pozostały po tym archidiakonacie. Pochodzą one z początku i końca XVII wieku i są najbardziej wszechstronne. Pozwalają one na wgląd w stan ówczesnej parafii, funkcjonującej w zmieniających się warunkach społecznych, gospodarczych i politycznych. W pewnym stopniu pozwalają też znaleźć odpowiedź na pytanie, czy i w jaki sposób reforma wprowadzona przez sobór trydencki odzwierciedla w funkcjonowaniu i niektórych elementach istotne i ważne ogniwo w strukturze Kościoła.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
ŹRÓDŁA ARCHIWALNE
Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie, Akta Konsystorza Generalnego:
– Wizytacja archidiakonatu gnieźnieńskiego Wincentego de Seve 1608–1609, sygn. E 40,
– Wizytacja archidiakonatu gnieźnieńskiego Stanisława Lipskiego 1696–1699, sygn. E 6,
– Wizytacja Andrzeja Murzynowskiego dekanatów: sompoleńskiego oraz gnieźnieńskich – św. Trójcy, św. Piotra i Pawła 1790–1792, sygn. E 20.
ŹRÓDŁA DRUKOWANE I STARODRUKI
Dokumenty soborów powszechnych, t. IV/1–IV/2, oprac. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2007.
Epistola Pastoralis (…) Macieiowski (…) S. Concilii Tridentini interpretum recognita et (…) Urbano Papa VIII aprobata, Posnaniae M. DC. XXXX.
Konfederacja warszawska 1573, wielka karta polskiej tolerancji, oprac. M. Korolko, J. Tazbir, Warszawa 1980.
Reformationes generales ad clerum et populum Dioecesis Cracoviensis pertinens (…) D. Martino Szyszkowski (…) A. MDCXXI die decima Februar, Crac. In Officina Andreae Petricovii typograf.
Synody prowincjonalne arcybiskupów gnieźnieńskich. Wybór tekstów ze zbioru Jana Wężyka z r. 1761, oprac. I. Subera, Warszawa 1981.
LITERATURA
Augustyniak U., Karpiński A. (red.), Charitas. Miłosierdzie i opieka społeczna w ideologii, normach postępowania i praktyce społeczności wyznaniowych w Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku, Warszawa 1999.
Chachaj J., Łacińskie szkoły parafialne na terenie metropolii lwowskiej w epoce nowożytnej, Lublin 2005.
Dąbrowska M., Kruppé J. (red.), Szpitalnictwo w dawnej Polsce, Warszawa 1998.
Dobosz J. (red.), Dzieje Gniezna pierwszej stolicy Polski, Gniezno 2016.
Dorszewski P.H., Uposażenie i działalność gospodarcza klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie do początku XVI w., Olsztyn 2013.
Dworzaczek W., Topolski J., Struktura społeczna i narodowościowa mieszczaństwa. Konflikty wewnętrzne, [w:] Dzieje Wielkopolski, t. 1: Do roku 1793, red. J. Topolski, Poznań 1969.
Dworzaczkowa J., Reformacja i kontrreformacja w Wielkopolsce, Poznań 1995.
Flaga J., Bractwa religijne w Rzeczypospolitej w XVII i XVIII wieku, Lublin 2004.
Hasło: Gołańcz, https://pl.wikipedia.org/wiki/Gołańcz (dostęp: 31.10.2023).
Hasło: Wąsosze (województwo wielkopolskie), https://pl.wikipedia.org/wiki/Wąsosze_(województwo_wielkopolskie) (dostęp: 31.10.2023).
Jabłońska A., Funkcje społeczne parafii archidiakonatu gnieźnieńskiego w XVII wieku, Kielce 2013.
Jabłońska A., Kościół parafialny w Grzegorzewie w świetle siedemnastowiecznych wizytacji kościelnych archidiakonatu uniejowskiego, „Polonia Maior Orientalis. Studia z Dziejów Wielkopolski Wschodniej” 2017, vol. 4. DOI: 10.4467/27204006PMO.17.004.16276
Jabłońska A., Obraz duchowieństwa parafialnego w świetle wizytacji Wincentego de Seve (1608–1609) – wybrane aspekty, „Roczniki Humanistyczne” 2017, vol. 65, nr 2. DOI: 10.18290/rh.2017.65.2-1
Jabłońska A., „Od powietrza, ognia, głodu i wojny…”, czyli o pożarze Gniezna z 1613 roku w kontekście mentalności staropolskiej, „Studia Gnesnensia” 2009, vol. 23.
Kłoczowski J., Dzieje chrześcijaństwa polskiego, Warszawa 2007.
Krukowski J., Szkolnictwo parafialne Krakowa w XVII wieku, Kraków 2001.
Kumor B., Obertyński Z. (red.), Historia Kościoła w Polsce, t. 1: Do roku 1764, cz. 1: Od roku 1506, Poznań–Warszawa 1974.
Kuźmak K., Bractwo, [w:] Encyklopedia katolicka, red. F. Gryglewicz, R. Łukaszyk, Z. Sułowski, t. 2, Lublin 1985.
Litak S., Parafie w Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku. Struktura, funkcje społeczno-religijne i edukacyjne, Lublin 2004.
Mikołajczak A.W., Hojdis B., Jeżewska G., Pigla M., Szpulak A. (red.), Encyklopedia Gniezna i Ziemi Gnieźnieńskiej, Gniezno 2011.
O’Malley J.W., Trydent. Co się zdarzyło podczas soboru, Kraków 2014.
Schilling H., Konfesjonalizacja. Kościół i państwo w Europie doby przednowoczesnej, Poznań 2010.
Staniszewski P., Szpitalnictwo kościelne w archidiakonacie łęczyckim i łowickim do 1795 roku, Warszawa 2004.
Sulimierski F., Chlebowski B., Walewski W. (red.), Słownik geograficzny Królestwa polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 2, Warszawa 1881.
Sulimierski F., Chlebowski B., Walewski W. (red.), Słownik geograficzny Królestwa polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 13, Warszawa 1893.
Szady B., Prawo patronatu w Rzeczypospolitej w czasach nowożytnych. Podstawy i struktura, Lublin 2003.
Topolski J., Procesy urbanizacyjne. Charakterystyka rozwoju przestrzennego, [w:] Dzieje Wielkopolski, t. 1: Do roku 1793, red. J. Topolski, Poznań 1969.
Topolski J. (red.), Dzieje Gniezna, Warszawa 1965.
Wędzki A., Trzemeszno w średniowieczu, [w:] Dzieje Trzemeszna, red. C. Łuczak, Poznań 2002.
Wiewióra M., Zespół klasztorny kanoników regularnych w Trzemesznie w świetle badań archeologiczno-architektonicznych, Toruń 2000.
Wijaczka J., Czy w państwie polsko-litewskim w czasach wczesnonowożytnych nastąpiła konfesjonalizacja?, [w:] Dysydenci czy decydenci? Protestanci w obu częściach Prus i w Koronie w XVI–XVIII w., red. W. Zawadzki, Elbląg 2018.
Wiśniowski E., Parafie w średniowiecznej Polsce. Struktura i funkcje społeczne, Lublin 2004.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/f.2023.78.33-51
Data publikacji: 2023-12-22 10:44:17
Data złożenia artykułu: 2023-03-13 21:52:38
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2023 Anna Jabłońska
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.