Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail O sądach wojskowych dla osób cywilnych w Polsce (1946)
Streszczenie w języku polskim
U schyłku wojny (1944) Polaków na ziemiach polskich sądziły i represjonowały przede wszystkim wojskowe sądy radzieckiej Armii Czerwonej oraz bezpieki – NKWD (Ministerstwo Spraw Wewnętrznych). Obok tego osoby cywilne były sądzone także przez sądy Wojska Polskiego idącego ze wschodu, z ZSRR. Faktycznie wojsko to i jego sądy były uzależnione od ZSRR. Wojna w Europie się skończyła – stan wojenny w Polsce formalnie zniesiono 17 grudnia 1945 r. W styczniu 1946 r. narzucony Polsce komunistyczny reżim powołał sądy wojskowe dla sądzenia osób cywilnych. Wojskowe sądy rejonowe zorganizowano w każdym województwie specjalnie dla sądzenia osób cywilnych, natomiast osób wojskowych (żołnierzy i oficerów) sądy te nie sądziły. Postawiono im zadania specjalne – miały realizować walkę klasową, czyli zniszczyć fizycznie opozycję polityczną, opozycję faktyczną albo nawet wyimaginowaną. Wojskowe sądy rejonowe wykonywały polecenia partii komunistycznej. Zakończyły działalność w 1955 r. Stały się najważniejszym i jednocześnie najtragiczniejszym zjawiskiem w całych dziejach tzw. wymiaru sprawiedliwości Polski Ludowej.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Andrejew I., Lernell L., Sawicki J., Prawo karne Polski Ludowej. Wiadomości ogólne, Warszawa 1954.
„Archiwum Ruchu Robotniczego” 1986, t. 10.
Borowiec J., Aparat bezpieczeństwa a wojskowy wymiar sprawiedliwości. Rzeszowszczyzna 1944–1954, Warszawa 2004.
Chajn L., Administracja i sądownictwo w służbie praworządności (redakcja podała, że to część referatu wygłoszonego na Kongresie Stronnictwa Demokratycznego), „Demokratyczny Przegląd Prawniczy” 1946, z. 8.
Chajn L., Kiedy Lublin był Warszawą, Warszawa 1964.
Ciesielski S., Majerski W., Paczkowski A., Represje sowieckie wobec Polaków i obywateli polskich (Raport Komisji Ekspertów KBN na zlecenie Ministerstwa Sprawiedliwości RP), Warszawa 2000.
Czajkowski K., Schaff L., Siedlecki W., Prawo sądowe, [w:] Dziesięciolecie prawa Polski Ludowej 1944–1954. Zbiór studiów, red. L. Kurowski, Warszawa 1955.
Dokumenty i materiały do historii stosunków polsko-radzieckich, t. 8: Styczeń 1940 – grudzień 1945, oprac. E. Basiński [et al.], Warszawa 1974.
Jakubowski G., Sądownictwo powszechne w Polsce w latach 1944–1950, Warszawa 2002.
Kersten K., Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego 22 VII – 31 XII 1944, Lublin 1965.
Kochański A., Polska 1944–1991. Informator historyczny, t. 1: Podział administracyjny. Ważniejsze akty prawne, decyzje i enuncjacje państwowe, Warszawa 1996.
Kodeks postępowania karnego Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR, „Z Dziejów Prawa” 2008, t. 1 (9).
Kowalska H., Kara śmierci w orzecznictwie Sądu Marynarki Wojennej w Gdyni w latach 1945–1955, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2012, t. 11.
Kulesza W., Crimen laesae iustitiae. Odpowiedzialność karna sędziów i prokuratorów za zbrodnie sądowe według prawa norymberskiego, niemieckiego, austriackiego i polskiego, Łódź 2013.
Leśkiewicz R., Wojskowy Sąd Rejonowy w Poznaniu (1946–1955). Organizacja, funkcjonowanie, procesy archiwotwórcze, Warszawa – Poznań 2009.
Lityński A., Historia prawa Polski Ludowej, wyd. 5, Warszawa 2013.
Lityński A., O prawie i sądach początków Polski Ludowej, Białystok 1999.
Lityński A., O prawie karnym pod okupacją radziecką (1939–1945), „Z Dziejów Prawa” 2013, t. 6 (14).
Lityński A., O ustanowieniu i upadku tzw. Kodeksu wojskowego Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR, „Z Dziejów Prawa” 2006, cz. 8, nr 2455.
Lityński A., Prawo Rosji i ZSRR 1917–1991, czyli historia wszechzwiązkowego komunistycznego prawa (bolszewików). Krótki kurs, wyd. 2, Warszawa 2012.
Lityński A., Wyrok na „kodeks” PSZ w ZSRR, „Z Dziejów Prawa” 2006, cz. 8, nr 2455.
Łukaszewicz B., Wojskowy Sąd Rejonowy w Olsztynie 1946–1955. Szkice do monografii, Olsztyn 2000.
Machnikowska A., Wymiar sprawiedliwości w Polsce w latach 1944–1950, Gdańsk 2008.
Maciejewski T., Sąd Marynarki Wojennej w Gdyni w latach 1945–1956, [w:] System represji stalinowskich w Polsce 1944–1956, Gdańsk 2003.
Musiał F., Polityka czy sprawiedliwość? Wojskowy Sąd Rejonowy w Krakowie (1946–1955), Kraków 2005.
Nalepa E., Oficerowie Armii Radzieckiej w Wojsku Polskim 1943–1968, Warszawa 1995.
Organizacja i działania bojowe Ludowego Wojska Polskiego 1943–1945. Wybór źródeł, t. 4: Działalność aparatu polityczno-wychowawczego, oprac. I. Blum [et al.], Warszawa 1963.
Osóbka-Morawski E., Dziennik polityczny 1943–1948, Gdańsk 1981.
Ostafiński-Bodler R., Sądy wojskowe w Polskich Siłach Zbrojnych i ich kompetencje w sprawach karnych 1914–2002, Toruń 2002.
Paszek M., Odpowiedzialność sędziów Wojskowego Sądu Rejonowego w Katowicach (1946–1955) za zbrodnie sądowe, „Czasopismo Prawno-Historyczne” [w druku].
Paszek M., Wojskowe sądy rejonowe (1946–1955). Powstanie, struktura, sędziowie, „Z Dziejów Prawa” 2012, t. 5 (13).
Poksiński J., „My, sędziowie, nie od Boga…”. Z dziejów sądownictwa wojskowego PRL 1944–1956. Materiały i dokumenty, Warszawa 1996.
Poksiński J., Sędziowie wojskowi w latach 1944–1956. Próba zarysowania problemu, „Niepodległość i Pamięć” 1997, nr 1 (7).
Poksiński J., „TUN”. Tatar – Utnik – Nowicki. Represje wobec oficerów Wojska Polskiego w latach 1949–1956, Warszawa 1992.
Romanowska E., Karzące ramię sprawiedliwości ludowej. Prokuratury wojskowe w Polsce w latach 1944–1955, Warszawa 2012.
Schaff L., Polityczne założenia wymiaru sprawiedliwości w Polsce Ludowej, Warszawa 1950.
Sołżenicyn A., Archipelag Gułag, przeł. J. Pomianowski, t. 1, Warszawa 1990.
Sprawozdanie Komisji dla zbadania działalności tzw. sekcji tajnej Sądu Wojewódzkiego dla m.st. Warszawy, Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Zespół Prokuratura Generalna PRL, sygn. 950.
Szadkowski M., Właściwość sądów wojskowych w stosunku do osób niebędących żołnierzami w minionym 40-leciu, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1983, nr 4.
Szerer M., Komisja do badania odpowiedzialności za łamanie praworządności w sądownictwie wojskowym, „Zeszyty Historyczne” 1979, z. 49.
Szwagrzyk K., Badania historyczne w archeologii sądowej, [w:] Archeologia sądowa w teorii i praktyce, red. M. Trzciński, Warszawa 2013.
Szwagrzyk K., Prawnicy czasu bezprawia. Sędziowie i prokuratorzy wojskowi w Polsce 1944–1956, Kraków – Wrocław 2005.
Szwagrzyk K., Zbrodnie w majestacie prawa 1944–1955, Warszawa 2000.
Tarnowski A., Geneza nowego polskiego ustawodawstwa wojskowego, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1945, z. 1.
Turlejska M., Te pokolenia żałobami czarne… Skazani na śmierć i ich sędziowie 1944–1954, Londyn 1989.
Wesołowski A., W cieniu wojny i polityki. Sądownictwo Wojska Polskiego na froncie wschodnim w latach 1943–1945, Toruń 2003.
Wojsko Polskie na froncie wschodnim 1943–1945. Wybór materiałów źródłowych, wyb. i oprac. C. Grzelak, H. Stańczyk, S. Zwoliński, Warszawa 1994.
Wojskowe prawo o ustroju sądów wojskowych z dnia 16 września 1936 r. (Dz.U., nr 76, poz. 536).
Wojskowy kodeks karny z dnia 21 października 1932 r. (Dz.U., nr 91, poz. 765 z późn. zm.).
Wojskowy kodeks postępowania karnego z dnia 16 września 1936 r. (Dz.U., nr 76, poz. 537).
Wrzyszcz A., Kompetencje „sądownicze” policji niemieckiej w Polsce w czasie II wojny światowej, [w:] Regnare – gubernare – administrare. Z dziejów administracji, sądownictwa i nauki prawa, red. S. Grodziski, A. Dziadzio, Kraków 2012.
Wrzyszcz A., Okupacyjne sądownictwo niemieckie w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945. Organizacja i funkcjonowanie, Lublin 2008.
Wyrok Sądu Najwyższego – Izby Wojskowej z dnia 19 czerwca 2001 r. (WKN 13/01), do druku podał: A. Lityński, „Z Dziejów Prawa” 2006, cz. 8, nr 2455.
Zaborski M., „Specjalne” sądy wojskowe w Polsce w latach 1944–1955 (Wojskowy Sąd PKP, Wojskowy Sąd KBW oraz wojskowe sądy rejonowe), „Palestra” 2004, z. 3–4.
Zaborski M., Oni skazywali na śmierć… Szkolenie sędziów wojskowych w Polsce w latach 1944–1956, [w:] Skryte oblicze systemu komunistycznego. U źródeł zła…, Warszawa 1997.
Zaborski M., Początki ludowego wymiaru sprawiedliwości w Łodzi – wybrane zagadnienia, [w:] Wojskowy Sąd Rejonowy w Łodzi, Warszawa 2004.
Zaborski M., Ustrój sądów wojskowych w Polsce w latach 1944–1955, Lublin 2005.
Ziemba Z., Prawo przeciwko społeczeństwu. Polskie prawo karne w latach 1944–1956, Warszawa 1997.
Żenczykowski T., Polska lubelska 1944, Warszawa 1990.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/sil.2016.25.3.523
Data publikacji: 2017-01-30 09:59:18
Data złożenia artykułu: 2016-01-21 11:54:29
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2017 Adam Lityński
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.