Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail Sacramentum. O prawnym znaczeniu terminu na kanwie listów Pliniusza Młodszego
Streszczenie w języku polskim
Artykuł jest tekstem o charakterze naukowo-badawczym. Temat badań dotyczy korespondencji Pliniusza Młodszego z cesarzem Trajanem, a przedmiotem wywodu są niektóre aspekty prawnego znaczenia sacramentum. W celu kompleksowego przedstawienia podjętego zagadnienia została wyjaśniona etymologia terminu, a następnie sacramentum zostało przedstawione jako terminius technicus na oznaczenie zakładu procesowego i przysięgi żołnierskiej. Omówiono też wykorzystanie pojęcia w korespondencji Pliniusza Młodszego i ustawodawstwie późnego cesarstwa. W konkluzji badań stwierdzono, że łaciński termin sacramentum ma nie tylko religijną, lecz także prawną konotację. W sensie jurydycznym termin ten bowiem oznaczał zakład procesowy, stosowany w postępowaniu cywilnym legis actio sacramento. Inne znaczenie otrzymał w ramach dyscypliny wojskowej – stanowił nazwę przysięgi wojskowej. Wnioski te mają wartość poznawczą dla nauki i przesądzają zarazem o oryginalności badań. Ich zasięg – ze względu na to, że prawo rzymskie jest dyscypliną eksplorowaną na płaszczyźnie globalnej – jest międzynarodowy.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDF (English)Bibliografia
ARCHIVAL SOURCES
Codex Iustinianus, [in:] Corpus Iuris Civilis, ed. P. Krüger, vol. 2, Berolini 1963.
Codex Theodosianus, [in:] Theodosiani libri XVI cum constitutionibus sirmondianis, eds. T. Mommsen, P. Krüger, Berolini 1905.
Digesta Iustiniani, [in:] Corpus Iuris Civilis, eds. T. Mommsen, P. Krüger, vol. 1, Berolini 1954.
Gai Institutionum commentarii quattuor, [in:] Gai Institutiones. Instytucje Gaiusa, transl. W. Rozwadowski, Poznań 2006.
Livius, Ab urbe condita, [in:] Livius Titus Patavinus, Historiarum libri qui supersunt omnes, vol. 1–2, Halae 1815–1816.
Minutius Felix, Octavius, [in:] Minutius Felix, Octavius, rec. H. Boenig, Lipsiae 1903.
Plinius, Epistulae, [in:] Pliniusz Młodszy. Korespondencja z cesarzem Trajanem, text and transl. A. Dębiński, M. Jońca, I. Leraczyk, A. Łuka, Lublin 2017.
Suetonius, Nero, [in:] Suetonius Caius Tranquillus, De vita caesarum libri VIII, rec. H. Ihm, Lipsiae 1908.
Tacitus, Annales, [in:] Tacitus Publius Cornelius, Annalum libri XVI, rec. J. Bekker, Lipsiae 1831.
Varro, De lingua Latina, [w:] On the Latin Language, vol. 1: Books 5–7, transl. R.G. Kent, Cambridge 1938.
LITERATURE
Agamben G., Homo sacer. Suwerenna władza i nagie życie, Kraków 2008.
Barth G., Sakrament, [in:] Encyklopedia katolicka, ed. E. Gigilewicz [et al.], vol. 17, Lublin 2012.
Berger A., Encyclopedic Dictionary of Roman Law, Philadelphia 1953.
Cuq E., Sacramentum, [in:] C. Daremberg, E. Saglio, Dictionnaire des antiquités grecques et romaines, vol. IV-2, Paris 1873.
Dębiński A., Cultus, [in:] Leksykon rzymskiego prawa karnego. Podstawowe pojęcia, ed. M. Jońca, Warszawa 2022.
Dębiński A., Polityka ustawodawcza cesarzy chrześcijańskich w sprawach religijnych, Lublin 2020.
Dębiński A., Rzymskie prawo prywatne. Kompendium, Warszawa 2021.
Dębiński A., Sacramentum, [in:] Leksykon rzymskiego prawa karnego. Podstawowe pojęcia, ed. M. Jońca, Warszawa 2022.
Dębiński A., Sacrilegium w prawie rzymskim, Lublin 1995.
Dębiński A., Jońca M., Leraczyk I., Łuka A., Pliniusz Młodszy. Korespondencja z cesarzem Trajanem. Komentarz, Lublin 2017.
Dębiński A., Jońca M., Leraczyk I., Łuka A., Pliniusz Młodszy. Korespondencja z cesarzem Trajanem. Tekst i tłumaczenie, Lublin 2017.
Dębiński A., Misztal-Konecka J., Wójcik M., Prawo rzymskie publiczne, Warszawa 2017.
Dyjakowska M.H., Procesy chrześcijan w świetle korespondencji Pliniusza Młodszego, [in:] Cuius regio, eius religio?, eds. G. Górski, L. Ćwikła, M. Lipska, Lublin 2006.
Ernout A., Meillet A., Dictionnaire étymologique de la langue latine. Histoire des mots, vol. 2, Paris 1959.
Freudenberger R., Das Verhalten der romischen Behorden gegen die Christen im 2. Jahrhundert dargestellt am Brief des Plinius an Trajan und den Reskripten Trajans und Hadrians, München 1969.
Gibson R.K., Man of High Empire: The Life of Pliny the Younger, Oxford 2020, DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780199948192.001.0001.
Gintowt E., Rzymskie prawo prywatne w epoce postępowania legislacyjnego (od decemwiratu do lex Aebutia), Warszawa 2005.
Hensels P., Die Bedeutung und Problematik des Wortes „sacramentum“, “Archiv für Begriffsgeschichte” 2003, vol. 48.
Holbrook A., Loyalty and the Sacramentum in the Roman Republican Army, Ontario 2003.
Janson T., A Concordance to the Latin Panegyrics: A Concordance to the XII Panegyrici Latini and to the Panegyrical Texts and Fragments of Symmachus, Ausonius, Merobaudes, Ennodius, Cassiodorus, Hildesheim–New York 1979.
Jońca M., In iis qui ad me tamquam christiani deferebantur, hunc sum secutus modum. Środki dowodowe zastosowane w procesie chrześcijan pontyjskich w relacji Pliniusza Młodszego (Ep. 10.96), “Zeszyty Prawnicze UKSW” 2005, vol. 5(2), DOI: https://doi.org/10.21697/zp.2005.5.2.05.
Jońca M., Parricidium w prawie rzymskim, Lublin 2008.
Kuleczka G., Studia nad rzymskim wojskowym prawem karnym, Poznań 1974.
Litewski W., Rzymski proces cywilny, Kraków 1988.
Łuć I.A., Boni et Mali Milites Romani. Relacje między żołnierzami wojsk rzymskich w okresie wczesnego cesarstwa, Kraków 2019.
Plezia M., Iusiurandum, [in:] Słownik łacińsko-polski, vol. 3, Warszawa 2007.
Popławski M.S., Bellum romanum. Sakralność wojny i prawa rzymskiego, Lublin 2011.
Różycki A., Soldier Loyalty in Late Antiquity and “Sacramentum Militare” in the Context of Selected Sources, “Studia Historica Gedanensia” 2021, vol. 12, DOI: https://doi.org/10.4467/23916001HG.21.027.15087.
Różycki Ł., Sacramentum militare w świetle wybranych źródeł późnorzymskich, [in:] Przysięga wojskowa – idea i praktyka. Z dziejów wojskowości polskiej i powszechnej, ed. A. Niewiński, Oświęcim 2016.
Sherwin-White A.N., The Letters of Pliny: A Historical and Social Commentary, Oxford 1966.
Sitek B., Servus publicus and servus privatus in Ancient Rome: Legal Status and Social Status, “Studia Iuridica Lublinensia” 2021, vol. 30(1), DOI: http://dx.doi.org/10.17951/sil.2021.30.1.251-264.
Tondo S., Il “Sacramentum Militiae” nell’ambiente culturale romano-italico, “Studia et Documenta Historiae et Iuris” 1963, vol. 29.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/sil.2022.31.3.45-60
Data publikacji: 2022-09-28 19:31:13
Data złożenia artykułu: 2022-06-30 07:53:43
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2022 Antoni Dębiński
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.