Kontrologia a prawo karne. Geneza, stan obecny, perspektywy

Wojciech Zalewski

Streszczenie w języku polskim


Współczesność niesie szereg istotnych wyzwań dla państwa i prawa, zwłaszcza w kontekście pytań o relacje między państwem a obywatelem. Rozwój nauki i technologii daje szerokie możliwości w zakresie poszerzania sposobów inwigilacji i kontroli. Kontrola państwowa, którą realizuje się za pomocą instrumentarium prawa karnego, jest przedmiotem zainteresowania kryminologii i prawa karnego od dawna. W czasie trwającego już przeszło cztery dekady kryzysu prawa karnego i kryminologii pytanie o przyszłość prawa karnego i kryminologii staje się jaskrawo aktualne. Postępująca dehumanizacja powoduje, że człowiek staje się biernym obiektem oddziaływań. W długiej perspektywie utrwala się przekonanie o radzeniu sobie z przestępstwem, o efektywnym zarządzaniu przestępczością, a w rzeczywistości pogłębia się zjawisko odwlekania rozwiązań. Rosną koszty społeczne. Powstaje zautomatyzowana sprawiedliwość technologiczna (technological justice). Pogłębiają się wątpliwości odnośnie do weryfikacji mechanizmów kontroli. Kto będzie kontrolował kontrolujących? Czy naukę prawa karnego i kryminologię zastąpi nowa nauka – kontrologia? Czy pytania o etiologię przestępczości, a zwłaszcza o filozoficzny i etyczny wymiar karania, tracą sens?


Słowa kluczowe


kontrologia; kryminologia; przestępczość; kontrola państwowa

Pełny tekst:

PDF (English) PDF

Bibliografia


LITERATURE

Aebi M.F., Delgrande N., Marguet Y., Have community sanctions and measures widened the net of the European criminal justice systems?, “Punishment & Society” 2014, vol. 17(5), DOI: https://doi.org/10.1177/1462474515615694.

Akers R.L., Sellers Ch.S., Criminological Theories: Introduction, Evaluation, and Application, New York – Oxford 2009.

Beck U., Gegengifte: Die organisierte Unverantwortlichkeit, Frankfurt am Main 1988.

Beck U., Społeczeństwo ryzyka, Warszawa 2004.

Błahut J., Gaberle A., Krajewski K., Kryminologia, Gdańsk 2004.

Byrne J., Marx G., Technological Innovations in Crime Prevention and Policing: A Review of the Research on Implementation and Impact, “Cahiers Politiestudies Jaargang” 2011, no. 20.

Cohen L.E., Felson M., Social change and crime rate trends: A routine activity approach, “American Sociological Review” 1979, vol. 44(4), DOI: https://doi.org/10.2307/2094589.

Cohen S., Visions of Social Control: Crime, Punishment and Classification, Oxford 1985.

Cornish D., Clarke R.V., The Reasoning Criminal: Rational Choice Perspectives on Offending, New York 1986.

Ditton J., Controlology: Beyond the New Criminology, London–Basingstoke 1979.

Falandysz L., W kręgu kryminologii radykalnej, Warszawa 1986.

Felson M., Crime and Everyday Life, London 2002.

Garland D., The Culture of Control: Crime and Social Order in Contemporary Society, New York 2002.

Kaufman W.R.P., Honor and Revenge: A Theory of Punishment, Dordrecht – Heidelberg – New York – London 2013.

Kędzierski B., Zalewski W., Prywatyzacja więziennictwa – problem stary czy nowy? Perspektywa dla Polski, [in:] Kara kryminalna. Perspektywa historyczna i penologiczna, eds. T. Maciejewski, W. Zalewski, Gdańsk 2019.

Lemert E., Human Deviance, Social Problems, & Social Control, Englewood Cliffs 1967.

Lilly J.R., Cullen F.T., Ball R.A., Criminological Theory, Context and Consequences, Los Angeles – London – New Delhi – Singapore – Washington 2015.

Mannheim H., Pioneers in Criminology, New Jersey 1972.

Marek A., „Nowy realizm” w polityce kryminalnej Stanów Zjednoczonych – założenia i efekty, „Państwo i Prawo” 1980, no. 4.

Marks A., Bowling B., Keenan C., Automatic Justice? Technology, Crime and Social Control, [in:] The Oxford Handbook of the Law and Regulation of Technology, eds. R. Brownsword, E. Scotford, K. Yeung, Oxford 2017.

Mayhew P., Hough M., The British Crime Survey: Origins and Impact, [in:] Victims of Crime: A New Deal?, eds. M. Maguire, J. Pointing, Milton Keynes 1988.

McNeill F., Pervasive Punishment: Making Sense of Mass Supervision, Bingley 2019.

O’Malley P., Crime and Risk, London 2010.

Paprzycki L., Orzekanie o przymusowym umieszczeniu w zakładzie zamkniętym osób stwarzających niebezpieczeństwo dla porządku prawnego – w postępowaniu karnym czy cywilnym?, [in:] Polski proces karny i materialne prawo karne w świetle nowelizacji z 2013 roku. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Januszowi Tylmanowi z okazji Jego 90. urodzin, ed. T. Grzegorczyk, Warszawa 2014.

Raymond A., The Influence of Neoliberalism on the Development of the English Youth Justice System under New Labour, [in:] Organising Neoliberalism: Markets, Privatisation and Justice, eds. Ph. Whitehead, P. Crawshaw, London 2012.

Rebes M., Filozoficzny protest Heideggera wobec współczesnej nauki i techniki, „Roczniki Kulturoznawcze” 2016, vol. 7(1), DOI: https://doi.org/10.18290/rkult.2016.7.1-7.

Reiner R., Beyond Risk: A Lament for Social Democratic Criminology, [in:] The Politics of Crime Control: Essays in Honour of David Downes, eds. T. Newburn, P. Rock, Oxford 2009.

Ruggiero V., Penal Abolitionism, Oxford 2010.

Siemaszko A., Granice tolerancji. O teoriach zachowań dewiacyjnych, Warszawa 1993.

Simon J., The emergence of a risk society: Insurance law and the state, “Socialist Review” 1987, no. 95.

Simon J., The ideological effect of actuarial practices, “Law and Society Review” 1988, vol. 22(4), DOI: https://doi.org/10.2307/3053709.

Stankiewicz P., W świecie ryzyka. Niekończąca się opowieść Ulricha Becka, „Studia Socjologiczne” 2008, no. 3.

Stańdo-Kawecka B., Polityka karna i penitencjarna między punitywizmem i menadżeryzmem, Warszawa 2020.

Szczepaniec M., Teoria ekonomiczna w prawie karnym, Warszawa 2012.

Tannenbaum F., Crime and the Community, New York – London 1938.

The Politics of Crime: The American Experience. A Debate between Elliott Currie and James Q. Wilson, [in:] The Politics of Crime Control, eds. K. Stenson, D. Cowell, London – Thousand Oaks – New Delhi 1998.

Transcarceration: Essays in the Sociology of Social Control, eds. J. Lowman, R. Menzies, T. Palys, Brookfield 1987.

Utrat-Milecki J., Podstawy penologii. Teoria kary, Warszawa 2006.

Walklate S., Understanding Criminology: Current Theoretical Debates, Philadelphia 2003.

Wilson J.Q., Crime and Public Policy, [in:] Crime and Public Policy, eds. J.Q. Wilson, J. Petersilia, Oxford – New York 2011.

Wilson J.Q., Thinking about Crime, New York 1975.

Wójcik D., Stosowanie w postępowaniu karnym narzędzi diagnostyczno-prognostycznych służących oszacowaniu ryzyka powrotności do przestępstwa, „Prawo w Działaniu. Sprawy Karne” 2013, no. 16.

Zalewski W., Biologiczne i biosocjologiczne uwarunkowania przestępczości, [in:] Nowe kierunki w kryminologii, eds. E. Drzazga, M. Grzyb, Warszawa 2018.

Zalewski W., Czy rzeczywiście istnieje „polski model zakładu karnego”? Uwagi historyczne i prawno-porównawcze, „Humanistyczne Zeszyty Naukowe” 2019, no. 22(1).

Zalewski W., Ocena ryzyka w kryminologii – zarys problematyki, [in:] Pojęcie ryzyka a przestępczość ubezpieczeniowa, ed. W. Zalewski, Gdańsk 2018.

Zalewski W., Populizm penalny – próba zdefiniowania zjawiska, [in:] Populizm penalny i jego przejawy w Polsce, eds. Z. Sienkiewicz, R. Kokot, Wrocław 2009.

NETOGRAPHY

Kunz K.-L., Criminology – a scientific field of its own? Thoughts on the discursive formation of a discipline, 2011, www.researchgate.net/publication/316990498 [access: 11.02.2021].

Risk-need-responsivity model for offender assessment and rehabilitation, www.publicsafety.gc.ca/cnt/rsrcs/pblctns/rsk-nd-rspnsvty/index-en.aspx [access: 12.02.2021].

Stankiewicz P., Niewidzialne ryzyko. O społecznej konstrukcji bezpieczeństwa, 2013, https://repozytorium.umk.pl/bitstream/handle/item/1021/P.%20Stankiewicz%2C%20Niewidzialne%20ryzyko.pdf?sequence=1 [access: 10.03.2021].

LEGAL ACTS

Act of 6 June 1997 – Executive Penal Code (consolidated text Journal of Laws 2020, items 523, 568).

Act of 29 August 1997 – Banking Law (consolidated text Journal of Laws 2020, item 1896).

Act of 20 March 2009 on the safety of mass events (consolidated text Journal of Laws 2019, item 2171).

Act of 22 November 2013 on dealing with people with mental disorders posing a threat to life, health or sexual freedom of other people (consolidated text Journal of Laws 2020, item 1346).

CASE LAW

Judgement of the Supreme Administrative Court of 17 October 2014, I OSK 2055/2014.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/sil.2021.30.2.381-397
Data publikacji: 2021-06-30 23:19:09
Data złożenia artykułu: 2020-12-28 14:26:06


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1445
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF (English) - 0 PDF - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2021 Wojciech Zalewski

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.