Być wolnym i odpowiedzialnym – od indeterminizmu do determinizmu w rozwoju myśli filozoficznej

Streszczenie w języku polskim

Zagadnienie wolnej woli człowieka jest istotne dla wielu dziedzin nauki. Filozofowie opisują je od ponad dwóch i pół tysiąca lat – jedni głoszą przekonanie o istnieniu wolnej woli człowieka (indeterminizm), inni zaś twierdzą, że jest ona tylko złudzeniem (determinizm). Począwszy od starożytności, nie brakuje też filozofów przyznających, że człowiek ma wolną wolę, nawet jeżeli podejmuje działania pod wpływem wielu bodźców, częściowo niekontrolowanych (łagodny determinizm). Przedmiotem artykułu jest syntetyczna analiza wybranych koncepcji filozoficznych odnoszących się do wolnej woli człowieka, pochodzących z czasów starożytnych, średniowiecznych i nowożytnych aż do początku XX w. Autorka dowodzi tezy, że rozwój koncepcji filozoficznych szedł na przestrzeni wieków zasadniczo od indeterminizmu do determinizmu. Jednocześnie wskazuje na wpływ koncepcji filozoficznych na uzasadnienie odpowiedzialności prawnej człowieka oraz postuluje dalsze badania w tym zakresie.