Рускамоўныя пісьменнікі ў транснацыянальнай літаратурнай прасторы Беларусі 1920-х – пачатку 1930-х: парадоксы і непазбежнасць няпоспеху калектыўнага праекта

Ulyana Veryna

Аннотация


У Беларускай савецкай рэспубліцы 1922–1936 гг. было чатыры афіцыйныя мовы – беларуская, ідыш, польская, руская. Існавалі навучальныя ўстановы, тэатры, друкаваныя выданні, а таксама літаратурныя арганізацыі нацыянальных меншасцяў, у тым ліку латышскія і літоўскія. Рускамоўныя аўтары, якія пачыналі ў гуртках рабкораў, літаратурных студыях у 1926 г. стварылі групу „Звенья”, з якой у 1927 г. вылучылася група „Минский перевал”. У даследаваннях, прысвечаных беларуска-рускім літаратурным узаемасувязям, а таксама гісторыі рускамоўнай літаратуры Беларусі, дзейнасць групы „Минский перевал” не прадстаўлена. Артыкул запаўняе гэты прабел і прапануе новыя аспекты для разгляду праблемы беларуска-рускіх узаемасувязяў і небеларускамоўнай літаратуры Беларусі. Абедзве праблемы, нягледзячы на значны корпус наяўных даследаванняў, захоўваюць сваю актуальнасць. Матэрыял артыкула аспрэчвае ідэалагічна ангажаваную пазіцыю, што разглядае Беларусь як спрадвечную частку „рускага свету”; прапануе паняцце „шматмоўнай літаратуры Беларусі”, што зацвердзілася ў літаратуразнаўстве ў дачыненні да перыядаў XVI-XX ст.ст., пашырыць на феномены ХХ ст. Артыкул прасочвае этапы інстытуалізаванага існавання рускамоўных груп у беларускай літаратурнай прасторы, ад супярэчлівых узаемаадносін з уплывовым аб'яднаннем „Маладняк” да стварэння Саюза савецкіх пісьменнікаў (1934). Выкарыстоўваюцца архіўныя дакументы, публікацыі рускамоўных аўтараў 1920-х – пачатку 1930-х, стэнаграфічная справаздача Першага з'езду савецкіх пісьменнікаў. Як калектыўны праект рускамоўныя групы не рэалізаваліся, бо ў „шматнацыянальнай савецкай літаратуры”, якая выбудоўвалася з сярэдзіны 1920-х гадоў, не было пазіцыі для экстратэрытарыяльнай рускамоўнай літаратуры як літаратуры нацыянальнай меншасці.


Ключевые слова


літаратура Беларусі 1920-х – пачатку 1930-х, „Звенья”, „Минский перевал”

Полный текст:

PDF (English)

Литература


Sources

Âkovlev, Aleksandr (ed.). (1999). Vlastʹ i hudožestvennaâ intelligenciâ. Dokumenty CK RKP(b)–VKP (b), VČK–OGPU–NKVD o kulʹturnoj politike. 1917–1953. Moskva: Meždunarodnyj fond Demokratiâ. [Яковлев, Александр (ред.). (1999). Власть и художественная интеллигенция. Документы ЦК РКП(б) – ВКП (б), ВЧК – ОГПУ – НКВД о культурной политике. 1917–1953. Москва: Международный фонд Демократия].

BDAMLM, fond 225, Usiebielaruskaje ab’jadnannie paetaŭ i piśmiennikaŭ Maladniak, vop. 1; adz. zach. 20; 1924–1927.

Chromčanka, Kuźma. (1985). Zvenʹâ. In: Ivan Šamiakin (ed.). Encyklapiedyja litaratury i mastactva Bielarusi (p. 514). Minsk: Bielaruskaja savieckaja encyklapiedyja, vol.2 [Хромчанка, Кузьма. (1985). Звенья. У: Іван Шамякін (рэд.). Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі (с. 514). Мінск: Беларуская савецкая энцыклапедыя, т. 2].

Chromčanka, Kuźma. (1986). Minskij pereval. In: Ivan Šamiakin (ed.). Encyklapiedyja litaratury i mastactva Bielarusi (p. 625). Minsk: Bielaruskaja savieckaja encyklapiedyja, vol.3 [Хромчанка, Кузьма. (1986). Минский перевал. У: Іван Шамякін (рэд.). Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі (с. 625). Мінск: Беларуская савецкая энцыклапедыя, т.3].

Deklaraciâ Vsesoûznogo obʺedineniâ raboče-krestʹânskih pisatelej Pereval. (1927). Krasnaâ novʹ, 2, рр. 233–236 [Декларация Всесоюзного объединения рабоче-крестьянских писателей Перевал. (1927). Красная новь, 2, с. 233–236].

Duboŭka, Uladzimir. (1927). Pra našu litaraturnuju movu. Uzvyšša, 2, рр. 167–181 [Дубоўка, Уладзімір. (1927). Пра нашу літаратурную мову. Узвышша, 2, с. 167–181].

Michniuk, Uladzimir. (1996). Aryštavać u vysylcy: dakumientaĺny narys pra Aliesia Dudara. Minsk: Bielaruski navukova-dasliedčy instytut dakumientaznaŭstva i archiŭnaj spravy. [Міхнюк, Уладзімір. (1996). Арыштаваць у высылцы: дакументальны нарыс пра Алеся Дудара. Мінск: Беларускі навукова-даследчы інстытут дакументазнаўства і архіўнай справы].

NARB, fond 4p, CK Kommunističeskoj partii Belorussii (KPB), Minsk, op.1, delo 2350, 2895.

Pervyj Vsesoûznyj sʺezd sovetskih pisatelej: stenografičeskij otčet. (1934). Moskva: Hudožestvennaâ literatura [Первый Всесоюзный съезд советских писателей: стенографический отчет. (1934). Москва: Художественная литература].

Prafiesijanaĺny ruch Bielarusi. (1925–1926). Orhan Centraĺnaha Savietu i Centraĺnych praŭlienniaŭ Prafiesijnych sajuzaŭ Bielarusi (CSPSB i CPS). Miensk: CSPSB CP Sajuzaŭ Bielarusi [Прафесіянальны рух Беларусі. (1925–1926). Орган Цэнтральнага Савету і Цэнтральных праўленняў Прафесійных саюзаў Беларусі (ЦСПСБ і ЦПС). Менск: ЦСПСБ ЦП Саюзаў Беларусі].

Sadovskij, Efim. (1965). Nas bylo trinadcatʹ, Nioman, 2, р. 134–137. [Садовский, Ефим. (1965). Нас было тринадцать, Нёман, 2, с. 134–137].

Savieckaja Bielaruś. (1928). Vydannie reŭkomu Savieckaj Sacyjalistyčnaj Respubliki Bielarusi. Minsk: Drukarnia Invalidaŭ. [Савецкая Беларусь. (1928). Выданне рэўкому Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі Беларусі. Мінск: Друкарня Інвалідаў].

Zvezda. (1926). Organ Centralʹnogo komiteta Kommunističeskoj partii (bolʹševikov) Belorussii. Minsk: Zvezda, 1917–1927 [Звезда. (1926). Орган Центрального комитета Коммунистической партии (большевиков) Белоруссии. Минск: Звезда].

Studies

Aleška, Tatʹâna. (2013). Sovremennaâ literatura Belarusi: dvojnoj kontekst. In: Svetlana Gončarova-Grabovskaâ (ed.). Naučnye trudy kafedry russkoj literatury (pp. 3–17). Minsk: RIVŠ BGU. [Алешка, Татьяна. (2013). Современная литература Беларуси: двойной контекст. В: Светлана Гончарова-Грабовская (ред.). Научные труды кафедры русской литературы (с. 3–17). Минск: РИВШ БГУ].

Bekus, Nelly. (2019). Belarus’s Winding Path to a Post-Soviet Identity, Current History, 118 (810), pp. 258–264.

Burceva, Alla. (2021). Sovetskaâ "oboronnaâ literatura" načala 1930-h godov i (anti)kolonializm: literaturnoe oformlenie novoj ideologii, Izvestiâ Rossijskoj akademii nauk. Seriâ literatury i âzyka, 80, 4, рр. 34–42 [Бурцева, Алла. (2021). Советская «оборонная литература» начала 1930-х годов и (анти)колониализм: литературное оформление новой идеологии, Известия Российской академии наук. Серия литературы и языка, 80, 4, с. 34–42].

Dobrenko, Evgenij. (1999). Formovka sovetskogo pisatelâ. Socialʹnye i èstetičeskie istoki sovetskoj literaturnoj kulʹtury. Sankt-Peterburg: Akademičeskij proekt [Добренко, Евгений. (1999). Формовка советского писателя. Социальные и эстетические истоки советской литературной культуры. Санкт-Петербург: Академический проект].

Dobrenko, Evgenij. (2005). Oboronnaâ literatura i socrealizm: LOKAF. In: Hans Gûnter, Evgenij Dobrenko (eds.). Socrealističeskij kanon (pp. 225–241). Sankt-Peterburg: Akademičeskij proekt [Добренко, Евгений. (2005). Оборонная литература и соцреализм: ЛОКАФ. В: Ханс Гюнтер, Евгений Добренко (ред.). Соцреалистический канон (с. 225-241). СПб.: Академический проект].

Dobrenko, Evgeny. (2023). Hegemony of Brotherhood: The Birth of Soviet Multinational Literature, 1922–1932, Slavic Review, 81(4), pp. 869–890.

Finnin, Rory. (2022). Blood of Others: Stalin's Crimean Atrocity and the Poetics of Solidarity. Toronto–Buffalo–London: University of Toronto Press.

Frank, Susi K. (2019). Proekt mnogonacionalʹnoj sovetskoj literatury kak normativnyj proekt mirovoj literatury (s imperskimi implikaciâmi), Imagologiâ i Komparativistika, 11, рр. 230–247. [Франк, Сузи К. (2019). Проект многонациональной советской литературы как нормативный проект мировой литературы (с имперскими импликациями), Имагология и компаративистика, 11, pp. 230–247].

Giruckij, Anatolij. (1985). Âzykovye osobennosti russkoâzyčnoj hudožestvennoj literatury Belorussii. In: Russkij âzyk v Belorussii (pp. 179–199). Minsk: Nauka i tehnika [Гируцкий, Анатолий. (1985). Языковые особенности русскоязычной художественной литературы Белоруссии. В: Русский язык в Белоруссии (с. 179–199). Минск: Наука и техника].

Hentšelʹ, Gerd, Kittelʹ, Bernhard. (2011). Âzykovaâ situaciâ v Belarusi: mnenie belorusov o rasprostranennosti âzykov v strane, Sociologiâ, 4, рр. 62–78 [Хентшель, Герд, Киттель, Бернхард. (2011). Языковая ситуация в Беларуси: мнение белорусов о распространенности языков в стране, Социология, 4, с. 62–78].

Kazakova, Tacciana. (2006). Šmatmoŭnaja litaratura ХІ–ХІХ st. u dasliedavanniach kafiedry historyi bielaruskaj litaratury, Viesnik BDU, sieryja 4, 2, р. 9–12. [Шматмоўная літаратура ХІ–ХІХ ст. у даследаваннях кафедры гісторыі беларускай літаратуры, Веснік БДУ, серыя 4, 2, с. 9–12].

Kiŝinskaâ, Lidiâ. (1966). Literaturnaâ diskussiâ 1922–1925 godov, Voprosy literatury, 4, р. 35-55 [Кищинская, Лидия. (1966). Литературная дискуссия 1922–1925 годов. Вопросы литературы, 4, с. 35–55].

Kohler, Gun-Britt. (2021a). Insights Into the Belarusian Literary Market (1905–1932). Ricerche Slavistiche, 4 (64), pp. 127–152.

Kohler, Gun-Britt. (2021b). Vybranyâ pracy pa belaruskìm lìtaraturznaǔstve. Mìnsk: BDU. [Колер, Гун-Брыт. (2021). Выбраныя працы па беларускім літаратуразнаўстве. Мінск: БДУ].

Kohler, Gun-Britt; Navumenka, Pavel. (2019). Literary History, Field-formation and Transnational Spaces of Possibles. Literature in the space of Belarus in the 1920s. Slovo. Comment penser l’histoire littéraire au XXIe siècle dans l’espace euro-asiatique?, 50, pp. 125–168.

Kormilov, Sergej. (2010). Vtoroj sʺezd sovetskih pisatelej kak preddverie "ottepeli". Vestnik Moskovskogo universiteta, seriâ 9, Filologiâ, 4, p. 48–65 [Кормилов, Сергей. (2010). Второй съезд советских писателей как преддверие "оттепели". Вестник Московского университета, серия 9, Филология, 4, с. 48–65].

Lejderman, Naum. (2015). Russkoâzyčnaâ literatura – perekrestok kulʹtur. Filologičeskij klass, 3, 41, р. 19-24. [Лейдерман, Наум. (2015). Русскоязычная литература – перекресток культур. Филологический класс, 3, 41, с. 19–24].

Maĺdzis, Adam. (1980). Na skryžavanni slavianskich tradycyj: litaratura Bielarusi pierachodnaha pieryjadu (druhaja palavina 17–18 st.). Minsk: Navuka i technika [Мальдзіс, Адам. (1980). На скрыжаванні славянскіх традыцый: літаратура Беларусі пераходнага перыяду (другая палавіна 17–18 ст.). Мінск: Навука і тэхніка].

Martin, Terry. (2001). The Affirmative Action Empire: Nations and Nationalism in the Soviet Union, 1923–1939. Ithaca, N.Y.: Cornell University Press.

Navumienka, Paviel. (2012). Litaraturnyja ab’jadnanni pieršaj treci ХХ stahoddzia jak centry kansalidacyi litaraturnych sil i stvaraĺniki pieradumoŭ aŭtanamizacyi. In: Gun-Britt Kohler, Paviel Navumienka (eds.). Pohliady na spiecyfičnasć “malych” litaratur: bielaruskaja i ŭkrainskaja litaratury (pp. 225–244). Minsk: Parkus plius [Навуменка, Павел. (2012). Літаратурныя аб’яднанні першай трэці ХХ стагоддзя як цэнтры кансалідацыі літаратурных сіл і стваральнікі перадумоў аўтанамізацыі. У: Гун-Брыт Колер, Павел Навуменка (рэд.). Погляды на спецыфічнасць “малых” літаратур: беларуская і ўкраінская літаратуры (с. 225–244). Мінск: Паркус плюс].

Ovčarenko, Aleksej. (2008). Deklaraciâ Perevala 1927 goda v literaturno-istoričeskom kontekste, Vestnik Rossijskogo universiteta družby narodov, seriâ Literaturovedenie. Žurnalistika, 1, p. 8–15 [Овчаренко, Алексей. (2008). Декларация Перевала 1927 года в литературно-историческом контексте, Вестник Российского университета дружбы народов, серия Литературоведение. Журналистика, 1, с. 8–15].

Puryševa, Natalʹâ. (2016). Politika KP(b)B v sfere hudožestvennoj literatury i literaturnaâ žiznʹ BSSR v 1920-e gody. In: Problemy slavânovedeniâ, 18 (pр. 138–171). Brânsk: BGU. [Пурышева, Наталья. (2016). Политика КП(б)Б в сфере художественной литературы и литературная жизнь БССР в 1920-е годы. В: Проблемы славяноведения, 18 (с. 138–171). Брянск: БГУ].

Puryševa, Natalʹâ. (2015). Problema statusa russkoj kulʹtury v BSSR v kontekste politiki belorusizacii (1920-e gody). In: Regionalʹnye aspekty sovremennyh istoriko-pravovyh, filologo-kulʹturologičeskih, psihologo-pedagogičeskih, estestvennonaučnyh i èkonomičeskih issledovanij, 2 (p. 87–93). Brânsk: BGU. [Пурышева, Наталья. (2015). Проблема статуса русской культуры в БССР в контексте политики белорусизации (1920-е годы). В: Региональные аспекты современных историко-правовых, филолого-культурологических, психолого-педагогических, естественнонаучных и экономических исследований. (с. 87–93) Брянск: БГУ].

Serdûkova, Ekaterina. (2014). Russkoâzyčnaâ literatura Belarusi: istoriâ i logika razvitiâ. Problema periodizacii. Viesnik Mazyrskaha dziaržaŭnaha piedahahičnaha ŭniviersiteta imia I.P. Šamiakina, 3 (44), pp. 134–138 [Сердюкова, Екатерина. (2014). Русскоязычная литература Беларуси: история и логика развития. Проблема периодизации. Веснік Мазырскага дзяржаўнага педагагічнага ўніверсітэта імя I.П. Шамякіна, 3 (44), с. 134–138].

Schild, Kathryn Douglas. 2010. Between Moscow and Baku: National Literatures at the 1934 Congress of Soviet Writers. UC Berkeley. Taken from https://escholarship.org/uc/item/7hn6n6bq (accessed 15.07.2023).

Žakaŭ, Anatoĺ, Miščančuk, Mikalaj. (1987). Ruskaja litaratura. In: Ivan Šamiakin (ed.). Encyklapiedyja litaratury i mastactva Bielarusi (pp. 533–539). Minsk: Bielaruskaja savieckaja encyklapiedyja, vol.4. [Жакаў, Анатоль, Мішчанчук, Мікалай. (1987). Руская літаратура. У: Іван Шамякін (рэд.). Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі (с. 533–539). Мінск: Беларуская савецкая энцыклапедыя, т. 4].




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/sb.2023.17.139-158
Date of publication: 2024-02-01 14:35:38
Date of submission: 2023-08-02 10:08:44


статистика


Видимость рефератов - 465
загрузки (из 2020-06-17) - PDF (English) - 0

показатели



Ссылки

  • На текущий момент ссылки отсутствуют.


(c) 2024 Ulyana Veryna

Лицензия Creative Commons
Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution» («Атрибуция») 4.0 Всемирная.