Венецыянская Біблія – „Бивлия руска” Францыска Скарыны: механічнае прытрымліванне ці творчая перапрацоўка?

Alla Kozhinowa

Аннотация


Артыкул прысвечаны некаторым асаблівасцям перакладчыцкай тэхнікі, выкарыстанай славутым беларускім першадрукаром Францыскам Скарынам пры перакладзе Святога Пісьма. Францыск Скарына з’яўляецца адным з найвялікшых дзеячаў беларускага Адраджэння. Аналізу яго дзейнасці прысвечаны шматлікія навуковыя працы, але ў вывучэнні яго творчасці застаецца шмат белых плямаў. Адно з пытанняў датычыць арыгіналу, выкарыстанага ім падчас перакладу Святога Пісьма — ці гэта быў старажытнаяўрэйскі масарэцкі тэкст, ці Септуагінта, ці Вульгата, ці чэшскі пераклад Бібліі, ці царкоўна-славянскі? У артыкуле падаюцца вынікі тэксталагічнага аналізу кнігі Іова, кнігі прарока Данііла, кнігі Эклезіяста, а таксама шматлікія прыклады выкарыстання Скарынам чэшскага перакладу Бібліі. Адзначаецца, што ў асобных выпадках пры перакладзе прэцэдэнтных фрагментаў, добра вядомых чытачам, ён звяртаўся да царкоўнаславянскага перакладу Святога Пісьма. З гэтага перакладу да Бібліі Скарыны траплялі часта ўжываныя словы і ўстойлівыя спалучэнні, якія ўзыходзяць да вузкага канона стараславянскіх тэкстаў. У артыкуле робіцца выснова, што менавіта такая архаічнасць царкоўнаславянскага тэксту Бібліі падказала Скарыну звярнуцца да іншай, больш сучаснай версіі – чэшскага перакладу. У выніку ўзнік гібрыдны тэкст, дзе на лексічным узроўні адбылося змешванне царкоўна-славянскіх і чэскіх элементаў.



Ключевые слова


Францыск Скарына, чэшскі пераклад Бібліі, царкоўна-славянскі пераклад Бібліі

Полный текст:

PDF (BELARUSIAN) (Język Polski)

Литература


Sources

Bud. – Biblia, to iest księgi Starego i Nowego przymierza z nowu z ięzyka ebrejskiego, greckiego, łacińskiego prełożona z predmową S. Budnego, jako tłumacza. (1570/1570-72). Nieśwież, 1570; Zasław, 1570-72.

Genn. Gennadievskaâ bibliâ [Геннадиевская библия] (1499).

LXX – Rahlfs, Alfred (ed.). (1979). Septuaginta. Id est Vetus Testamentum graece iuxta LXX interpretes. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft.

Melan. – Bibli Czeska. Ed. 2. (1557). Praha, 1557.

Ostrog. – Bibliâ. (1581). Ostrog [Библия. (1581). Острог].

Sin. – Severʹânov, Sergej. (1954). Sinajskaâ psaltyrʹ. Graz: Akademische Druck-U. Verlagsanstalt [Cеверьянов, Сергей. (1954). Синайская псалтырь].

Skаr. – Bivlia ruska. Faksimilʹnae ǔznaǔlenne Biblii, vydadzenaj Francyskam Skarynaû ŭ 1517–1519 g.g. U 3 t. (1991). Minsk: BielSE [Бивлиa руска. Факсiмiльнае ўзнаўленне Бiблii, выдадзенай Францыскам Скарынаю ў 1517–1519 г.г. В 3 т. (1991). Мiнск: БелСЭ].

Ven. – Biblij Cžeská W Benátkach tissťená. (1506). Venezia.

Vil. – Altbauer, Moshe, Taube, Moshe. (1992). The Five Biblical Scrolls in a Sixteenth-Century Jewish Translation into Belorussian (Vilnius Codex 262). Jerusalem: The Israel Academy of Sciences and Humanities.

Vulg. – Fischer Bonifatius et al. (eds.). (1994). Biblia sacra, iuxta latinam vulgatam versionem. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft.

Studies

Alekseev, Anatolij. (1999). Tekstologiâ slavânskoj Biblii. Köln; Weimar; Wien; Böhlau; Sankt-Peterburg. (Bausteine zur slavischen Philologie und Kulturgeschichte, Neue Folge, Reihe A: Slavistische Forschungen 24) [Алексеев, Анатолий. (1999). Текстология славянской Библии].

Blue letter Bible [(Electronic resource 1]). Mode of access: (https://www.blueletterbible.org/lang/lexicon/lexicon.cfm?Strongs=H3650&t=KJV) (date of access: 22.02.2023).

Brown, Fransis, etc. (1951). Hebrew and English Lexicon of the Old Testament. Oxford: Clarendon, 1906. Corrected by G.R. Driver, Oxford: Clarendon.

Bulyka, Alâksandar ì ìn. (1990). Mova vydannâǔ Francyska Skaryny. Mìnsk: Akadèmìâ Navuk Belarusì, Ìnstytut movaznaǔstva ìmâ Âkuba Kolasa [Булыка, Аляксандар і ін. (1990). Мова выданняў Францыска Скарыны. Мінск: Акадэмія Навук Беларусі, Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа].

Dvoreckij, Iosif. (2000). Latinsko-russkij slovarʹ. Moskva: Russkij âzyk. [Дворецкий, Иосиф. (2000). Латинско-русский словарь. Москва: Русский язык].

Florovskij, Antonij. (1946). Češskaâ Bibliâ v istorii russkoj kulʹtury i pisʹmennosti, Sborník filologický, 12, s. 153–258). [Флоровский, Антоний. (1946). Чешская Библия в истории русской культуры и письменности, Sborník filologický, 12, c. 153–258].

HSBM – Gìstaryčny sloǔnìk belaruskaj movy, vyp. 27. (2007). Minsk: Belaruskaâ navuka [Гістарычны слоўнік беларускай мовы, вып. 27. (2007). Минск: Беларуская навука]

Lange, John P. (1872). Lange's Commentary on the Holy Scripture (Vol. 3: Job to Ecclesiastes): Commentary on the Holy Scriptures, Critical, Doctrinal and Homilectical. New York: Charles Scribner’s sons.

Naumov, Aleksandr. (2012). Perevody Franciska Skoriny v kontekste cerkovnoslavânskogo perevoda Biblii. V: Translation and Tradition in „Slavia Orthodoxa” (s. 10–24) (eds. V. Izmirlieva, B. Gasparov). Zürich: Lit Verlag. (Slavische Sprachgeschichte, 5) [Наумов, Александр. (2012). Переводы Франциска Скорины в контексте церковнославянского перевода Библии. В: Translation and Tradition in „Slavia Orthodoxa” (s. 10–24) (eds. V. Izmirlieva, B. Gasparov)]. Zürich: Lit Verlag. (Slavische Sprachgeschichte, 5)].

Nemirovskij, Evgenij. (1990). Francisk Skorina. Minsk: Belarusʹ [Немировский, Евгений. (1990). Франциск Скорина. Минск: Беларусь].

Rashi (Electronic resource). The Complete Jewish Bible with Rashi Commentary. Mode of access: The Complete Tanakh (Tanach) – Hebrew Bible – Tanakh Online – Torah – Bible (chabad.org). (dostęp: 20.02.2023).

Šemâkin, Ivan (red.). (1990). Francisk Skorina i ego vremâ. Ènciklopedičeskij spravočnik. Minsk: Belorusskaâ sovetskaâ ènciklopediâ [Шемякин, Иван (ред.). (1990). Франциск Скорина и его время. Энциклопедический справочник. Минск: Белорусская советская энциклопедия].

Słownik grecko-polski. (1962). T. I–IV. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1962.

SRYA XI–XVII vv. (1982). Slovarʹ russkogo âzyka XI–XVII vv. (1975–…). Vyp. 1–…. Moskva: Nauka (izd. prodolžaetsâ). [Словарь русского языка XI–XVII вв. (1975–…). Вып. 1–… Москва: Наука (изд. продолжается).]

Taylor, Bernard A. (2009). Analytical Lexicon to the Septuagint: Expanded Edition. Peabody: Hendrickson Publishers.

Temčin, Sergej. (2020). Skorina i Piko della Mirandola: Predislovie k 4-j Knige Ezdry Manačinskogo biblejskogo svoda 1575–1577 godov i češskaâ Bibliâ Melantriha 1556. [Темчин, Сергей. (2020). Скорина и Пико делла Мирандола: Предисловие к 4-й Книге Ездры Маначинского библейского свода 1575–1577 годов и чешская Библия Мелантриха 1556]. Slavica Slovaca, 55(3), s. 479–481.

Tolstoj, Nikita. (1988). Vzaimootnošenie lokalʹnyh tipov drevneslavânskogo literaturnogo âzyka pozdnego perioda (vtoraâ polovina XVI–XVII v.). V: Nikita Tolstoj, Istoriâ i struktura slavânskih literaturnyh âzykov (s. 52–87). Moskva: Nauka. [Толстой, Никита. (1988). Взаимоотношение локальных типов древнеславянского литературного языка позднего периода (вторая половина XVI–XVII в.). В: Никита Толстой, История и структура славянских литературных языков (с. 52–87). Москва: Наука].

Vladimirov, Petr. (1888). Doktor Francisk Skorina, Ego perevody, pečatnye izdaniâ i âzyk, Sankt-Peterburg: Tipografiâ Imperatorskoj Akademii nauk. [Владимиров, Петр. (1888). Доктор Франциск Скорина. Его переводы, печатные издания и язык, Санкт-Петербург: Типография Императорской Академии наук].

Vokabulář webový: webové hnízdo pramenů k poznání historické češtiny [online]. (2006–2020). Praha: Ústav pro jazyk český AV ČR, v. v. i., oddělení vývoje jazyka. Pobrano z: https://vokabular.ujc.cas.cz (dostęp: 22.02.2023).

Živov, Viktor. (2004). Očerki istoričeskoj morfologii russkogo âzyka XVII–XVIII vekov. Moskva: Âzyki russkoj kulʹtury [Живов, Виктор. (2004). Очерки исторической морфологии русского языка XVII–XVIII веков. Москва: Языки русской культуры].




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/sb.2023.17.293-304
Date of publication: 2024-02-01 14:36:06
Date of submission: 2023-06-12 14:20:50


статистика


Видимость рефератов - 522
загрузки (из 2020-06-17) - PDF (BELARUSIAN) (Język Polski) - 0

показатели



Ссылки

  • На текущий момент ссылки отсутствуют.


(c) 2024 Alla Kozhinowa

Лицензия Creative Commons
Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution» («Атрибуция») 4.0 Всемирная.