Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Blachowie i pastores Romanorum w Gesta Hungarorum Anonimowego Notariusza
Streszczenie w języku polskim
Blachowie zostali parokrotnie wymienieni przez Anonimowego Notariusza króla Béli III, pierwszego kronikarza węgierskiego, którego dzieło dotrwało do naszych czasów. Pojawiają się jako wrogowie Rzymian oraz mieszkańcy lokalnych strukturpolitycznych. W jednym miejscu zostali wspomniani oni zostali wraz z tajemniczymi pasterzami Rzymian. W artykule próbuję odpowiedzieć na pytanie, kim byli Blachi, czy możemy ich utożsamić z Wołochami, przodkami Rumunów oraz kim byli Rzymianie i ich pasterze. Według powszechnej opinii badaczy Anonim, pisząc o ludzie Blachi, miał istotnie na myśli Wołochów. Jednakże takiej zgody już nie ma, jeśli chodzi o odpowiedź na pytanie, czy z Wołochami identyczni byli pastores Romanorum. Użycie w tekście kroniki spójnika ac sugeruje, że Anonim traktował pasterzy Rzymian jako oddzielną od Wołochów grupę ludności. Pojawiają się oni na zachód od Dunaju, podczas gdy Wołosi byli umiejscawiani na wschód od Cisy. W pasterzach widziano potomków resztek zromanizowanej ludności panońskiej, papieskich poborców dziesięcin lub walońskich kolonistów z czasów kronikarza. Opowiadanie kronikarza próbuję objaśnić w kontekście tzw. Powieści o przełożeniu ksiąg (termin Aleksieja Szachmatowa) będącej fragmentem Powieści lat minionych, a opowiadającej o władzy Wołochów (czyli Franków) nad Słowianami panońskimi. Wydaje mi się, że węgierski kronikarz wykorzystał tu miejscową tradycję Słowian panońskich o księżach (pastores) frankijskich z archidiecezji salzburskiej działających wśród nich. Tradycja ta przechowuje pamięć o frankijskim zwierzchnictwie politycznym i kościelnym nad dawną Panonią w IX w.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDF (English)Bibliografia
Źródła
Homza M., Uhorsko-poľská kronika. Nedocenený prameň k dejinám strednej Európy, Bratislava 2009.
Jakubovich Aemilianus, Pais Dezső (eds.), P. magistri, qui Anonymus dicitur, Gesta Hungarorum, in: Scriptores rerum Hungaricarum [henceforth: SRH], vol. 1, Budapestini 1937. Reprint with extensive commentary in postscriptum prepared by K. Szovák and L. Veszprémy, Budapest 1999.
Kulbicka A. et al. (ed.), Anonimowego Notariusza króla Béli Gesta Hungarorum, Kraków 2006.
Múcska V. (ed.), Kronika anonymného notára kráľa Bela, Bratislava 2000.
Повесть временных лет, ч. 1: Текст и перевод, ed. Д. С. Лихачев, В. П. Адриановая-Перетц, Москва–Ленинград 1950.
Rady M. and Veszprémy L. (eds.), Anonymus and Master Roger. Anonymi Bele regis notarii Gesta Hungarorum. Anonymus, Notary of King Béla, The Deeds of the Hungarians, / Bak J. M. and Rady M. (eds.), Magistri Rogerii Epistola in miserabile Carmen super destructione regni Hungarie per Tartaros facta. Master Roger’s Epistle to the Sorrowful Lament upon the Destruction of the Kingdom of Hungary by the Tatars, Budapest–New York 2010.
Silagi G. and Veszprémy L. (eds.), Die “Gesta Hungarorum” des anonymen Notars. Die älteste Darstellung der ungarischen Geschichte, Sigmaringen 1992.
Veszprémy L. and Bollók J. (eds.), Anonymus, A magyarok cselekedetei; Kézai Simon, A magyarok cselekedetei, Budapest 1999.
Opracowania
Benkő L., Anonymus élő nyelvi forrásai, in: A honfoglaláskor írott forrásai, ed. L. Kovács, L. Veszprémy, Budapest 1996.
Deletant D., Ethnos and Mythos in the History of Transylvania: the case of the chronicler Anonymus, in: Historians and the History of Transylvania, in: Historians and the History of Transylvania ed. L. Péter, New York 1992.
Fiedler U., Pochodzenie ludności romańskiej (Wołochów i Rumunów) na Półwyspie Bałkańskim. Głos w dyskusji, „Acta Archaeologica Carpathica” 1997–1998, 34.
Gamillscheg E., Blachii ac pastores Romanorum, in: Omagiu lui Ioan Lupaş la împlinirea vîrstei de 60 de ani, Bucureşti 1943.
Grzesik R., Hungaria – Slavia – Europa Centralis. Studia z dziejów kultury środkowoeuropejskiej we wczesnym średniowieczu, Warszawa 2014.
Grzesik R., Kronika węgiersko-polska. Studia z dziejów polsko-węgierskich kontaktów kulturalnych w średniowieczu, Poznań 1999.
Győry J., Gesta regum – gesta Nobilium. Tanulmány Anonymus krónikájáról, Budapest 1948.
Hadrovics L., Der südslawische Trojaroman und seine ungarische Vorlage, “Studia Slavica Academiae Scientiarum Hungariae” 1955, 1.
Historians and the History of Transylvania, ed. L. Péter, New York 1992.
Hóman B., A Szent László-kori Gesta Ungarorum és a XII.–XIII. századi leszármazói, Budapest 1925.
Homza M., Rácová N., K vývinu slovenskej myšlienky do polovice 18. storoćia. Kapitoly k základom slovenskej historiografie. Učebné texty, Bratislava 2010.
Homza M., Svätopluk v európskom písomnictve. Štúdie z dejín svätoplukovskej legendy, Bratislava 2013.
Kosáry D., Historians and Transylvania, in: Historians and the History of Transylvania, ed. by L. Péter, New York 1992.
Kristó Gy., Rómaiak és vlachok Nyesztornál és Anonymusnál, in: idem., Tanulmányok az Árpád-korról, Budapest 1983.
Kristó Gy., Nichtungarische Völker im mittelalterlichen Ungarn, transl. T. Schäfer, Herne 2008.
Leśny J., Konstantyn i Metody apostołowie Słowian. Dzieło i jego losy, Poznań 1987.
Madgearu A., The Romanians in the Anonymous Gesta Hungarorum. Truth and Fiction, Cluj-Napoca 2005.
Niederhauser E., A történetírás története Kelet-Európában, Budapest 1995.
Słownik łaciny średniowiecznej w Polsce, ed. M. Plezia, vol. 1, Wrocław–Kraków–Warszawa 1953–1958.
Swoboda W., Alba Iulia, in: Słownik starożytności słowiańskich, vol. 7, issue 2, Wrocław–Warszawa–Kraków 1982.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2016.41.25
Data publikacji: 2016-09-29 09:33:12
Data złożenia artykułu: 2016-09-26 11:03:24
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2016 Ryszard Grzesik
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.