Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Polityka kryminalna cesarza Hadriana w przedmiocie zwalczania przestępczości wobec niewolników, a jej wpływ na koncepcję rzymskiego prawa własności
Streszczenie w języku polskim
Celem artykułu jest określenie wpływu, jaki miała polityka cesarza Hadriana w przedmiocie zwalczania przestępstw kryminalnych rzymskich właścicieli wobec niewolników na rozumienie i zakres pojęcia prawa własności w rzymskim prawie prywatnym. Polityka kryminalna spowodowana była okrucieństwem i powszechnością tego rodzaju przestępczości, realizowana była w celu ochrony niewolników, wywodząc się z rzymskiej idei humanitas. Traktowanie niewolników, takie jak w szczególności: zabijanie ich bez zgody sędziego-urzędnika, znęcanie się nad nimi w rozmaity sposób, sprzedawanie właścicielom szkół gladiatorskich i stręczycielom zostały określone jako przestępstwa i zakazane. Głównymi środkami osiągnięcia celu, którym była poprawa położenia niewolników, były cesarskie konstytucje: edykty, reskrypty i dekrety. Dzięki polityce kryminalnej Hadriana można mówić o specyficznym typie własności znanej rzymskiemu prawu prywatnemu. Typ ten odnosi się do „własności na niewolnikach”, która różni się znacząco od pełnej własności, jako że rzymscy właściciele nie mieli już odtąd pełni władzy nad nimi.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Cassius Dio, Historia Romana.
Cicero, Epistulae ad Atticum.
Codex Iustinianus.
Collatio legum Mosaicarum et Romanarum.
Digesta Iustiniani.
Gai Institutiones.
Institutiones Iustiniani.
Scriptores Historiae Augustae, Hadrian.
Scriptores Historiae Augustae, Antoninus Pius.
Scriptores Historiae Augustae, Marcus Antoninus.
Suetonius, Domitianus, w: De vitae Caesarum.
Amielańczyk K., Czy rzymscy prawodawcy prowadzili ukierunkowaną politykę karną?, w: Prawo karne i polityka w państwie rzymskim, red. K. Amielańczyk, A. Dębiński, D. Słapek, Lublin 2015.
Amielańczyk K., Reskrypt cesarza Hadriana o zakazie sprzedaży niewolnic stręczycielom i niewolników właścicielom szkół gladiatorskich, w: Contra leges et bonos mores. Prawo karne i obyczaje w starożytnym Rzymie, red. H. Kowalski, M. Kuryłowicz, Lublin 2005.
Amielańczyk K., Rzymskie prawo karne w reskryptach cesarza Hadriana, Lublin 2007.
Barton C.A., The Sorrows of the ancient Romans. The Gladiator and the Monster, Princeton 1992.
Bauman R., Crime and Punishment in Ancient Rome, London 1996.
Bauman R., Lawyers and Politics in the early Roman Empire. A study of relations between the Roman jurists and the emperors from Augustus to Hadrian, München 1989.
Bauman R., The leges iudiciorum publicorum and their Interpretation in the Republic, Principate and Later Empire, w: Aufstieg und Niedergang der römischen Welt (ANRW) / Rise and Decline of the Roman World, t. 13, Recht (Normen, Verbreitung, Materien), red. H. Temporini, Berlin–Boston 1980.
Bauman R., The Resumé of Legislation in the Early Vitae of the Historia Augusta, „Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte” 1977, 94, 1.
Berger A., Encyclopedic Dictionary of Roman Law, Philadelfia 1953.
Birley A.R., Hadrian. Cesarz niestrudzony, tłum. R. Wiśniewski, Warszawa 2002.
Boatwright M.T., Hadrian and the Cities of Roman Empire, Princeton–Oxford 2000.
Bogacz L., Wybrane aspekty prawne w Historia Augusta, „Zeszyty Prawnicze” 2016, 16, 4.
Brockmeyer N., Antike Sklaverei, Darmstadt 1979.
Buckland W.W., The Roman Law of Slavery. The condition of the slave in private law from Augustus to Justinian, Cambridge 1908 (repr. 1970).
Dajczak W., Giaro T., Longchamps de Bérier F., Prawo rzymskie. U podstaw prawa prywatnego, wyd. 3, Warszawa 2018.
Dalla D., L’incapacità sessuale in diritto Romano, Milano 1978.
Dębiński A., Rzymskie prawo prywatne, wyd. 7, Warszawa 2021.
D'Orgeval B., L'empereur Hadrien. Oeuvre legislative et administrative, Paris 1950.
Dydyński T., Cesarz Hadryan. Studium historyczno-prawne, Warszawa 1899.
Futrell A., Blood in the Arena. The Spectacle of Roman Power, Austin 1997.
Galgano F., Vendita della schiava e prostituzione coatta, „INDEX” 1996, 24.
Giaro T., Rzymski zakaz nadużycia praw podmiotowych w świetle nowej jurysprudencji pojęciowej, „Zeszyty Prawnicze” 2006, 6, 1.
Gualandi G., Legislazione Imperiale e Giurisprudenza II, „Univeritsità di Roma. Pubbl. dell'Instituto di diritto romano e dei diritti dell'Oriente mediterranea” 1963, 38.
Hołyst B., Kryminologia, Warszawa 2001.
Honoré T., Lawyers and Government in the “Historia Augusta”, „IURA” 1991, 42.
Hübner H., Zur Rechtspolitik Kaiser Hadrian, w: Festschrift für Erwin Seidl zum 70. Geburtstag, red. H. Hübner, E. Klingmüller, A. Wacke, Köln 1975.
Jońca M., Rzymskie prawo karne. Instytucje, Lublin 2021.
Kaser M., Das römische Privatrecht, t. 1, München 1971.
Krawczuk A., Poczet cesarzy rzymskich. Pryncypat, Warszawa 1987.
Kubiak P., Ograniczanie ius vitae ac necis właścicieli niewolników, a kary wykonywane na arenie, w: Ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego w starożytnym Rzymie, red. K. Amielańczyk, A. Dębiński, D. Słapek, Lublin 2010.
Kubiak P., Damnatio ad bestias i inne kary wykonywane na arenie w antycznym Rzymie, Łódź 2014.
Kunderewicz C., Gaius. Instytucje, Warszawa 1982.
Kupiszewski H., Rozważania o własności rzymskiej, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1994, 36, 2.
Kupiszewski H., Prawo rzymskie a współczesność, wyd. 2, Kraków 2013.
Kuryłowicz M., Prawo i obyczaje w starożytnym Rzymie, Lublin 1994.
Kuryłowicz M., Prawo rzymskie. Historia – tradycja – współczesność, Lublin 2003.
Kuryłowicz M., Animula vagula blandula… Cesarz Hadrian i jego duszyczka-wędrowniczka, „Zeszyty Prawnicze” 2017, 17, 4.
Lewis N., Reinhold M., Roman Civilization, t. 2, New York 1955.
Litewski W., Podstawowe wartości prawa rzymskiego, Kraków 2001.
Longchamps de Bérier F., Dwie konstytucje Antonina Piusa zakazujące srożenia się nad niewolnikami, w: Crimina et mores. Prawo karne i obyczaje w starożytnym Rzymie, red. M. Kuryłowicz, Lublin 2001.
Longchamps de Bèrier F., Nadużycie prawa w świetle rzymskiego prawa prywatnego, Wrocław 2004.
Marotta V., Multa de iure sanxit Aspetti della politica del diritto di Antonino Pio, Milano 1988.
Mayer-Maly T., Spartacus und Paulus, „Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte” 2004, 121, 1.
McGinn T.A.J., Ne serva prostituatur. Restrictive Covenants in the Sale of Slaves, „Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte” 1990, 107.
Miglietta M., Servus dolo occisus. Contributo allo studio del concorso tra actio legis Aquiliae e iudicium ex lege Cornelia de sicariis, Napoli 2001.
Mossakowski W., Azyl w późnym Cesarstwie Rzymskim, Toruń 2000.
Nowicka D., Zniesławienie w prawie rzymskim, Wrocław 2013.
Palma A., Humanior interpretatatio. Humanitas nell’interpretazione e nella normazione da Adriano ai Severi, Torino 1992.
Perowne S., Hadrian, London 1960.
Plass P., The Game of Death in ancient Rome. Arena, sport and political Suicide, Madison 1995.
Prawo karne i polityka w państwie rzymskim, red. K. Amielańczyk, A. Dębiński, D. Słapek, Lublin 2015.
Pringsheim F., The legal Policy and Reforms of Hadrian, Rechtsgeschichte, „The Journal of Roman Studies” 1934, 24.
Riccobono S. Jr., Humanitas, w: Atti del Congresso internazionale di diritto romano e di storia del diritto (Verona, 27–28–29, IX, 1948), t. 2, red. G. Moschetti, Milano 1951.
Riggsby A., Public and Private Criminal Law, w: The Oxford Handbook of Roman Law and Society, red. P.J. Du Plessis, C. Ando, K. Tuori, Oxford 2016.
Robinson O., Slaves and the Criminal Law, „Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte” 1981, 98, 1.
Robleda O., Il diritto degli schiavi nell’antica Roma, Roma 1976.
Rominkiewicz J., Zakaz kastracji w prawie rzymskim, Wrocław 2023.
Rotondi G., Leges publicae populi Romani, Milano 1912 (przedruk: Hildesheim 1962).
Rozwadowski W., Rzymska koncepcja własności w kulturze prawnej Europy, „Zeszyty Prawnicze UKSW” 2010, 10, 1.
Rozwadowski W., Gai Institutiones. Instytucje Gajusa, tekst i tłum. W. Rozwadowski, Poznań 2003.
Słapek D., Termin lanista u Cycerona, „Antiquitas. Acta Universitatis Wratislaviensis” 1992, 16.
Sokala A., Lenocinium w prawie rzymskim, Toruń 1992.
Sokala A., Meretrix i jej pozycja w prawie rzymskim, Toruń 1998.
Stępkowski A., Wokół problematyki nadużycia prawa podmiotowego, „Zeszyty Prawnicze UKSW” 2005, 5, 1.
Stępkowski A., Nadużycie prawa podmiotowego w świetle jurysprudencji kulturowej, „Zeszyty Prawnicze UKSW” 2006, 6, 2.
Szelest H., Historycy cesarstwa rzymskiego. Żywoty cesarzy od Hadriana do Numeriana, Warszawa 1966.
Tadajczyk K., Status społeczno-prawny i odpowiedzialność lekarza w prawie rzymskim, Łódź 2014.
Wieacker W., Textufen klassicher Juristen, Göttingen 1960.
Wiedemann T., Emperors and Gladiators, London 1992.
Wiliński A., Ustawy Konstantyna Cod. Th. 9,12 De emendatione servorum na tle historycznego rozwoju iuris vitae ac necis pana niewolnika, „Roczniki Teologiczne” 1963, 10, 4.
Wiliński A., Zur Frage der Tötung von Sklaven in der lex Cornelia de sicariis et veneficis, w: Acta conventus XI “Eirene”, diebus XXI–XXV mensis Octobris anni MCMLXVIII habiti, red. K. Kumaniecki, Warszawa 1971.
Wiliński A., Studia nad alienacją niewolników w rzymskim prawie prywatnym. Sprzedaż niewolnika z zastrzeżeniem niewyzwalania, „Annales UMCS. Sectio G” 1972, 19.
Wiliński A., Studia nad alienacją niewolników w rzymskim prawie prywatnym. Sprzedaż niewolnika z zastrzeżeniem miejsca pobytu, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1972, 24, 1.
Wiliński A., Kuryłowicz M., Rzymskie prawo prywatne, wyd. 5, Lublin 2013.
Wołodkiewicz W., Czy prawo rzymskie przestało istnieć?, Zakamycze 2003.
Zabłocka M., Romanistyka polska po II Wojnie Światowej, Warszawa 2002.
Zabłocka M., Romanistyka polska w pierwszym dziesięcioleciu XXI wieku, Warszawa 2013.
Zalewski B., Humanitas w ustawodawstwie Konstantyna Wielkiego, Lublin 2021.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2025.59.403-430
Data publikacji: 2025-10-31 08:36:26
Data złożenia artykułu: 2025-02-28 22:34:18
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2025 Krzysztof Amielańczyk
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.