Hide
Show all
Email this article 
4th Rifle Division in Kuban and Odessa as Part of Polish Army in France (1918–1919)
Abstract
This paper outlines the history of the 4th Rifle Division led by General Lucjan Żeligowski, which was established in the autumn of 1918 in Kuban in southern Russia. It was initially under the command of the Russian Volunteer Army, but soon afterwards it became a part of the Polish Army in France. After the agreement between the French government and the Polish National Committee was concluded in September 1918, the 4th Rifle Division was subordinated to the command of the allied forces and in December it was transported to Odessa. During the talks with the French government, it was established that from January 1919 the French side would take over upkeep of the division. The division was then subordinated to the Supreme Commander of the Allied Forces in the Balkans. From that point on, the division has officially become a part of the Polish Army in France. At the same time, however, General Lucjan Żeligowski established close contacts with the command of the Polish Army in Warsaw and de facto subordinated himself to the authority of Józef Piłsudski, as the Commander in Chief. The 4th Rifle Division eventually returned to Poland in June 1919, where it was transformed into the 10th Infantry Division. This concluded the history of the of the 4th Rifle Division, which was the only Polish tactical unit formed in Russia that managed to return to Poland.
Keywords
Full Text:
PDFReferences
Archival sources
Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego:
Dowództwo Armii Generała Hallera, ref. no. I.123.1.
Dowództwo I korpusu Armii Generała Hallera, ref. no. I.123.2.
Dywizja Strzelców, ref. no. I.122.81.
Oddział I Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego 1918–1921, ref. no. I.301.7.
Dywizja Piechoty, ref. no. I.313.10.
Printed sources
Brzeszczyński S., Dzika Dywizja. Wspomnienia 1918–1922, Warszawa–Kraków 2017.
Denikin A.I., Ocherki russkoy smuty, vol. 2, Minsk 2017.
Denikin A.N., Lampe A.A., Tragediya Beloy Armii, Moskva 1991.
‘Dziennik Rozkazów Wojskowych’ 1919, 2, 88.
Haller J., Pamiętniki. Z wyborem dokumentów i zdjęć, Londyn 1964.
Lukomskiy A.S., Vospominaniya generala A.S. Lukomskogo: Period Yevropeyskoy voyny. Nachalo razrukhi v Rossii. Bor'ba s bol'shevikami, vol. 2, Berlin 1922.
Nałęcz-Małachowski S., Wspomnienia generała, Łódź 2003.
Pamiętniki generała broni Lucjana Żeligowskiego, ed. D. Fabisz, Warszawa 2014.
Sprawy polskie na konferencji pokojowej w Paryżu w 1919 r. Dokumenty i materiały, vol. 1, Warszawa 1965.
Wrangel P., Wspomnienia, vol. 1, Warszawa 1999.
Studies
Armia Polska we Francji. Dzieje wojsk Generała Hallera na obczyźnie, ed. J. Sierociński, Warszawa 1929.
Bagiński H., Wojsko Polskie na Wschodzie 1914–1920, Warszawa 1921.
Bergel R., Dzieje II Korpusu Polskiego, Warszawa 1921.
Bułhak H., Stawecki P., Armia polska na ziemi francuskiej, in: Armia Polska we Francji 1917–1919. Materiały sympozjum z okazji 65 rocznicy powstania Armii Polskiej we Francji, Warszawa 1983.
Bułhak H., Stawecki P., Armia Polska we Francji (1917–1919). Szkic do dziejów, in: Polonia i odbudowa państwa polskiego w 1918 roku, ed. W. Śladkowski, Lublin–Warszawa 1991.
Chwalba A., 1919. Pierwszy rok wolności, Wołowiec 2019.
Czaykowski W., Zarys historii wojennej 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich, Warszawa 1928.
Czubiński A., Walka Józefa Piłsudskiego o nowy kształt polityczny Europy Środkowo-Wschodniej w latach 1918–1921, Toruń 2002.
Faytel'berg-Blank V., Savchenko V., Odessa v epokhu voyn irevolyutsiy (1914–1920), Odessa 2008.
Gumowska B., Opowieść o gen. broni Lucjanie Żeligowskim, part 1, Lata 1865–1920, Bydgoszcz 1994.
Jarno W., Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łódź 1918–1939, Łódź 2001.
Jarno W., Strzelcy Kaniowscy w latach 1919–1939, Warszawa 2004.
Kawalec T., Historia IV-tej Dywizji Strzelców generała Żeligowskiego w zarysie, Wilno–Kraków–Łódź 1921.
Kenez P., Civil War in South Russia 1919–1920, Berkeley 1977.
Kiszko-Zgierski H., Zarys historii wojennej 6 Pułku Ułanów Kaniowskich, Warszawa 1930.
Kochneva L.P., Rossiya v ogne Grazhdanskoy Voyny, Blagoveshchensk 2018.
Kozłowski W., Artyleria polskich formacji wojskowych podczas I wojny światowej, Łódź 1993.
Księga Chwały Piechoty, ed. E.Quirini, Warszawa 1937–1939.
Leczyk M., Komitet Narodowy Polski a Ententa i Stany Zjednoczone 1917–1919, Warszawa 1966.
Libert F., Zarys historii wojennej 31 Pułku Strzelców Kaniowskich, Warszawa 1928.
Lipiński W., Bajończycy i Armia Polska we Francji, ‘Bellona’ 1929, 33.
Lipiński W., Walka zbrojna o niepodległość Polski w latach 1905–1918, Warszawa 1990.
Mawdsley E., Wojna domowa w Rosji 1917–1920, Warszawa 2010.
McCauley M., Narodziny i upadek Związku Radzieckiego, Warszawa 2010.
McKeekin S., Rewolucja rosyjska. Nowa historia, Warszawa 2017.
Mędrzecki W., Niemiecka interwencja militarna na Ukrainie w 1918 roku, Warszawa 2000.
Miodowski A., Wychodźcze ugrupowania polityczne wobec idei polskiego wojska w Rosji w latach 1917–1918, Białystok 2002.
Niedolaz J., Zapomniana bitwa ‘Dzikiej Dywizji’, ‘Wojskowy Przegląd Historyczny’ 1995, 1–2.
Olszewski P., ‘Kwestia ukraińska’ w polityce Francji od schyłku 1917 r. do kwietnia 1919 r., ‘Piotrkowskie Zeszyty Historyczne’ 2011, 2.
Oplustill Z., Polskie formacje wschodnie 1918–1919, Warszawa 1922.
Orłowski M., Generał Józef Haller (1873–1960), Kraków 2007.
Papakin A., Polskie formacje wojskowe na Ukrainie 1917–1919, Warszawa 2018.
Pipes R., Rosja bolszewików, Warszawa 2005.
Radziwiłłowicz D., Błękitna Armia. W 80 rocznicę powstania, Warszawa 1997.
Radziwiłłowicz D., Polskie formacje zbrojne we Wschodniej Rosji oraz na Syberii i Dalekim Wschodzie w latach 1918–1920, Olsztyn 2009.
Revolyutsiya i grazhdanskaya voyna v rossii: sovremennaya istoriografiya. Sbornik statey, obzorov i referatov, ed. V.P. Lyubin, Moskva 2018.
Selitskiy A.I., Polyaki na Kubani. Istoricheskiye ocherki, Krasnodar 2008.
Skarzyński W., Armia Polska we Francji w świetle faktów, Warszawa 1929.
Smoliński A., Jazda Rzeczypospolitej Polskiej w okresie od 12 X 1918 r. do 25 IV 1920 r., Toruń 2000.
Smoliński A., Powrót do kraju oddziałów jazdy sformowanych w ramach 4 Dywizji Strzelców Polskich oraz ich włączenie w skład Wojska Polskiego – 1919 r., ‘Przegląd Kawalerii i Broni Pancernej’ 1999, 24, 158.
Solak A., Żołnierze Niepodległej. Polskie wojsko w Rosji 1914–1920, Kraków 2018.
Stewart G., The White Armies of Russia, New York 1933.
Swain G., Wojna domowa w Rosji, Warszawa 2007.
Tarasiuk D., Polski obóz narodowy w Rosji w latach 1917–1918, Lublin 2014.
Tsvetkov B.Zh., Belyye armii yuga Rossii, book 1, Moskva 2000.
Wierzchoś D., Generał Piotr Wrangel. Działalność polityczna i wojskowa w latach rewolucji i wojny domowej w Rosji, Kraków 2008.
Wrzosek M., Polski czyn zbrojny podczas pierwszej wojny światowej 1914–1918, Warszawa 1990.
Wrzosek M., Polskie korpusy wojskowe w Rosji w latach 1917–1918, Warszawa 1969.
Wrzosek M., Wojskowość polska podczas pierwszej wojny światowej (1914–1918), in: Zarys dziejów wojskowości polskiej w latach 1864–1939, ed. P. Stawecki, Warszawa 1990.
Zaborowski W., Zarys historii wojennej 28 Pułku Strzelców Kaniowskich, Warszawa 1928.
Zamoyski J., Powrót na mapę. Polski Komitet Narodowy w Paryżu 1914–1919, Warszawa 1991.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2020.50.285-318
Date of publication: 2020-12-28 11:40:17
Date of submission: 2019-07-10 22:11:36
Statistics
Indicators
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2020 Witold Jarno
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.