Hide
Show all
Email this article 
Women As ”Gray Eminence” in the Communist Power Elite in Poland
Abstract
The problem of the very low participation of women in the power elite in Poland in 1944–1989, and in particular the reasons for this situation, has not been thoroughly researched. The least studied is the issue of the role of women as “gray eminence”, exerting informal influence on decision-making processes. This text presents the profiles of six communist women, whose activity as “gray eminence” finds the greatest confirmation in available sources. Three of them worked in various segments of state power (Julia Bristiger, Maria Wierna, Julia Minc), two in the central party apparatus (Zofia Gomułkowa, Teodora Feder), and one is an example of an influential woman seated in the regional party apparatus of the provincial level (Sara Nomberg-Przytyk). The analysis of these six cases leads to the conclusion that the informal strength of these women in the communist power elite was influenced by the following factors: gained experience, length of party membership, education and skills, and the position of a husband as a party activist or acquaintance among other members of the power elite.
Keywords
Full Text:
PDF (Język Polski)References
Źródła archiwalne
Archiwum Akt Nowych:
Komitet Centralny PZPR
Biuro Spraw Kadrowych KC PZPR
Centralna Kartoteka PZPR
Zbiór akt osobowych działaczy ruchu robotniczego
Zbiór relacji działaczy ruchu robotniczego.
Archiwum Państwowe w Lublinie:
Komitet Wojewódzki PZPR w Lublinie.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie:
Akta personalne funkcjonariuszy.
Rosyjskie Państwowe Archiwum Historii Społeczno-Politycznej:
Fond 495: Komintern.
Rosyjskie Państwowe Archiwum Historii Najnowszej:
Fond 5: Komitet Centralny KPZR.
Archiwum Instytutu Literackiego w Paryżu:
Spuścizna Jerzego Stempowskiego.
Relacje: Andrzeja Kurza, Zygmunta Mańkowskiego, Jerzego Morawskiego, Artura Starewicza, Józefa Tejchmy, Andrzeja Werblana.
Źródła drukowane
Aparat bezpieczeństwa w latach 1944–1956. Taktyka, strategia, metody, oprac. A. Paczkowski, cz. 1: Lata 1945–1947, Warszawa 1994; cz. 2: Lata 1948–1949, Warszawa 1996.
Wspomnienia i relacje
Błażyński Z., Mówi Józef Światło. Za kulisami bezpieki i partii 1940–1955, Warszawa 2003.
Gomułka W., Pamiętniki, t. 1, Warszawa 1994.
Torańska T., Oni, Warszawa 2004.
Zambrowski A., Syn czerwonego księcia, Warszawa 2009.
Informatory
Janowski W., Kochański A., Informator o strukturze i obsadzie personalnej centralnego aparatu PZPR 1948–1990, Warszawa 2000.
Mołdawa T., Ludzie władzy 1944–1991. Władze państwowe i polityczne Polski według stanu na dzień 28 II 1991, Warszawa 1991.
Polska Partia Robotnicza. Zjazdy, posiedzenia plenarne KC, władze centralne i wojewódzkie, przedstawicielstwo w parlamencie i rządzie 1944–1948 (informator), „Archiwum Ruchu Robotniczego”, t. 7, Warszawa 1982.
Polska Zjednoczona Partia Robotnicza. Zjazdy, plenarne posiedzenia Komitetu Centralnego, władze naczelne, I sekretarze Komitetów Wojewódzkich PZPR 1981–1986, oprac. J. Jakubowski, J. Szczeblewski, Warszawa 1986.
PZPR. Zjazdy, posiedzenia plenarne Komitetu Centralnego, władze naczelne, I sekretarze komitetów wojewódzkich 1948–1982, oprac. W. Ciempiel, J. Jakubowski, J. Szczeblewski, Warszawa 1983.
Opracowania
Budzyńska C., Burgin Juliusz, w: Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego, t. 1, red. F. Tych, Warszawa 1978.
Dudek A., Gryz R., Komuniści i Kościół w Polsce (1945–1989), Kraków 2003.
Grabski A., Czy marzec 1968 r. był nieuchronny?, „Przegląd” 2008, 10, http://www.tygodnikprzeglad.pl/czy-marzec-1968-r-byl-nieuchronny/ [dostęp: 12 IV 2018].
Jarska N., Kobiety w PZPR 1948–1956. Paradoksy mobilizacji politycznej kobiet w stalinizmie, w: Kobiety „na zakręcie” 1933–1989, red. E. Chabros, A. Klarman, Wrocław 2014.
Kochański A., Minc Hilary, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 21, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1976.
Koper S., Kobiety władzy PRL, Warszawa 2012.
Libera P., Członkowie Centralnej Komisji Kontroli Partyjnej PZPR 1948–1971 – próba portretu zbiorowego, w: Elity komunistyczne w Polsce, red. M. Szumiło, M. Żukowski, Warszawa–Lublin 2015.
Shumilo M., Deayateli glavnogo pravleniya Soyuza Pol’skikh Patriotov v SSSR (1943–1944 g.g.), w: Polyaki v Rossii: epokhi i sud’by, red. Kh. Gralya, A.L. Petrovskij, A.I. Selitskij, Krasnodar 2009.
Stobiecki R., Grosfeld Leon, w: Słownik historyków polskich, red. M. Prosińska-Jackl, Warszawa 1992.
Stopyra A., Figurantka „Roxana”. Inwigilacja Julii Brystiger przez Służbę Bezpieczeństwa (1962–1974), „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2009, 2.
Szczygielski Z., Członkowie KPP 1918–1938 w świetle badań ankietowych, Warszawa 1989.
Szumiło M., Elita władzy w Polsce 1944–1989. Studium socjologiczne, w: Władza w PRL. Ludzie i mechanizmy, red. K. Rokicki, R. Spałek, Warszawa 2011.
Świetlikowa F., Centralne instancje partyjne KPP w latach 1918–1938, „Z Pola Walki” 1969, 4.
Werblan A., Władysław Gomułka. Sekretarz Generalny PPR, Warszawa 1988.
Zaorska A., Sąsiedzi. Najbardziej okrutni oprawcy polskich patriotów, Warszawa 2012.
Zawadka K., Komitet Wojewódzki PZPR w Lublinie 1948–1956. Struktura – ludzie – mechanizm funkcjonowania, Lublin 2014.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2018.45.287-309
Date of publication: 2018-06-29 13:18:03
Date of submission: 2018-06-29 12:29:01
Statistics
Indicators
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2018 Mirosław Szumiło
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.