Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Społeczno-ekonomiczne aspekty emigracji zarobkowej z ziem północnego Mazowsza do Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej na przełomie XIX i XX w.
Streszczenie w języku polskim
Na przełomie XIX i XX w. regionem Królestwa Polskiego charakteryzującym się jedną z największych fal emigracji zarobkowej za ocean były ziemie północnego Mazowsza, wchodzące w skład terytorialny guberni płockiej i łomżyńskiej. Uczestniczyła w niej przede wszystkim ludność wiejska. Jej wychodźstwo zarobkowe było następstwem przemian społeczno-ekonomicznych na wsi Królestwa Polskiego po reformie uwłaszczeniowej z 1864 r. i powstaniu znaczącej liczby gospodarstw małorolnych, które nie zapewniały należytegoutrzymania rodzinom chłopskim. Najbardziej popularnym kierunkiem emigracji zamorskiej mieszkańców Mazowsza Północnego były Stany Zjednoczone, gdzie najlepiej można było zarobić. Emigracja za ocean miała przeważnie charakter stały, opuszczano ojczyznę bezpowrotnie, ale też często powracano do kraju ze znacznymi kwotami.
Autor podejmuje próbę ustalenia rozmiarów wychodźstwa z guberni płockiej i łomżyńskiej do Stanów Zjednoczonych, co nie było łatwe ze względu na fakt emigracji nielegalnej. Nawiązuje do roli agentów emigracyjnych przy organizowaniu przerzutów grup wychodźców przez granicę z Prusami Wschodnimi, ich transportów koleją do portów niemieckich i podróży przez ocean. Analizuje możliwości podejmowanej pracy (głównie w przemyśle) przez emigrantów z Mazowsza w Stanach Zjednoczonych, szacuje kwoty zarobionych pieniędzy oraz ich wykorzystanie po powrocie do kraju. W artykule nie pominięto stanowiska ziemiaństwa i duchowieństwa wobec wychodźstwa, a zwłaszczaspołeczno-ekonomicznych i kulturowych konsekwencji emigracji zarobkowej do USA.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Ciekot S., Wspomnienia 1885–1964, Warszawa 1969.
Daszyński I., Pamiętniki, t. 1, Warszawa 1975.
Grabski W., Materiały w sprawie włościańskiej, t. 3, Studia nad systemem polskiej polityki agrarnej, Warszawa 1919.
Koszutski S., Rozwój ekonomiczny Królestwa Polskiego w ostatnim trzydziestoleciu (1870–1900), Warszawa 1905.
Krzyżanowski A., Studia agrarne, t. 1, Kraków 1900.
Listy emigrantów z Brazylii i Stanów Zjednoczonych 1890–1891, oprac. W. Kula, N. Assorodobraj-Kula, M. Kula Warszawa 1973.
Obzor Plotskoy gubernii za 1889 god, Plotsk 1889 [Обзор Плоцкой губернии за 1888 год, Плоцк 1889].
Obzor Plotskoy gubernii za 1891 god, Plotsk 1892 [Обзор Плоцкой губернии за 1891 год, Плоцк 1892].
Obzor Plotskoy gubernii za 1892 god, Plotsk 1893 [Обзор Плоцкой губернии за 1892 год, Плоцк 1893].
Pamiętniki chłopów, nr 1, Warszawa 1935.
Sienkiewicz H., Listy z podróży do Ameryki, Warszawa 1986.
Stosunki rolnicze Królestwa Kongresowego, red. S. Janicki, Warszawa 1918.
Szawleski M., Wychodźstwo polskie w Stanach Zjednoczonych Ameryki , Lwów–Warszawa–Kraków 1924.
Znaniecki F., Od Redakcji, „Wychodźca Polski” 1911, z. 1–2
Znaniecki F., Czytelnie polskie na emigracji, „Wychodźca Polski” 1912, z. 5.
Załęski W., Królestwo Polskie pod względem statystycznym, t. 2, Warszawa 1901.
Białczak A., Z dziejów kurpiowskiego wychodźstwa do Ameryki Północnej w latach 1880–1918 na przykładzie gminy Baranowo, „Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego” 2013.
Brodowska H., Historia społeczno-gospodarcza chłopów w zaborze rosyjskim, w: Historia chłopów polskich, t. 2, red. S. Inglot, Warszawa 1972.
Bukraba-Rylska I., Migracje okiem klasyka, „Przegląd Humanistyczny” 2008, 6.
Bukraba-Rylska I., Socjologia wsi polskiej, Warszawa 2008.
Caban W., Pobór rekruta z Królestwa Polskiego do armii carskiej po upadku powstania styczniowego, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F” 1999/2000, 54–55.
Caro L., Emigracja i polityka emigracyjna ze szczególnym uwzględnieniem stosunków polskich, Poznań 1914.
Chętnik A. Jak ginie dawna Kurpiowszczyzna, Nowogród pod Łomżą 1935.
Chętnik A., Kurpie, Kraków 1924.
Chętnik A, Myszyniec. Ośrodek etnograficzny Kurpiów, Nowogród pod Łomżą 1938.
Chętnik A., O Kurpiach, Poznań–Lublin–Łódź 1919.
Chętnik A., Puszcza Kurpiowska, Warszawa 1913.
Chętnik A., Z Puszczy Zielonej, „Ziemia” 1914, nr 12.
Chętnik A., Z Puszczy Zielonej, oprac. H. Syska, Warszawa 1978.
Chomać R., Struktura agrarna Królestwa Polskiego na przełomie XIX i XX w., Warszawa 1970.
Dajnowicz M., Drobna szlachta ziemi łomżyńskiej na przełomie XIX i XX wieku, Łomża 2002.
Dajnowicz M., Orientacje polityczne ludności polskiej północno-wschodniej części Królestwa Polskiego na przełomie XIX i XX wieku, Białystok 2005.
Dobroński A., Infrastruktura społeczna i ekonomiczna guberni łomżyńskiej i obwodu białostockiego (1866–1914), Białystok 1979.
Duda-Dziewierz K., Wieś małopolska a emigracja amerykańska. Studium wsi Babica powiatu rzeszowskiego, Warszawa–Poznań 1938.
Dyktus J., Emigracja i opieka duszpasterska nad emigrantami w diecezji tarnowskiej w świetle ankiet konsystorza z 1907 i 1913 roku, „Studia Polonijne” t. 2, Lublin 1977.
Florian Znaniecki jako redaktor „Wychodźcy Polskiego”, oprac. Z. Dulczewski, Warszawa 1982.
Gajewski S., Organizowanie opieki nad wychodźcami przez duchowieństwo Królestwa Polskiego, „Studia Polonijne” 1976, 1.
Groniowski K., Emigracja z ziem zaboru rosyjskiego (1864–1918), w: Emigracja z ziem polskich w czasach nowożytnych i najnowszych (XVIII–XX w.), red. A. Pilch, Warszawa 1984.
Groniowski K., Kwestia agrarna w Królestwie Polskim 1871–1914, Warszawa 1966.
Klarner-Kosińska I., Emigracja z Królestwa Polskiego do Brazylii 1890–1914, Warszawa 1975.
Kołodziej E., Emigracja z ziem polskich od końca XIX wieku do czasów współczesnych i tworzenie się skupisk polonijnych, w: Emigracja z ziem polskich w XX wieku. Drogi awansu emigrantów, red. A. Koseski, Pułtusk 1998.
Kowalski G.M., Prawna regulacja wychodźstwa w Królestwie Polskim w latach 1815–1914, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2003, 55, 2.
Kraszewski P., Polska migracja zarobkowa w latach 1870–1939. Praktyka i refleksje, Poznań 1995.
Kulikowska J., Emigracja i duszpasterstwo wychodźców z Królestwa Polskiego do roku 1914 (w świetle urzędowych publikacji kościelnych), „Nasza Przeszłość” 1986, 65.
Mędrzecki W., Młodzież wiejska na ziemiach Polski centralnej 1864–1939.
Procesy socjalizacji, Warszawa 2002.
Moch L.P., Moving Europeans: Migration in Western Europe since 1650, Bloomington 2003.
Okołowicz J., Wychodźtwo i osadnictwo polskie przed wojną światową, Warszawa 1920.
Pietrzak-Pawłowska I., Królestwo Polskie w okresie wielkokapitalistycznym 1885–1900, w: Historia Polski, t. 3, cz. 1, red. Ż. Kormanowa et al., Warszawa 1965.
Pilch A., Wstęp, w: Emigracja z ziem polskich w czasach nowożytnych i najnowszych, red. A. Pilch, Warszawa 1984.
Plewko J., Sprostać migracji. Pomoc emigrantom ekonomicznym z ziem polskich (połowa XIX–początek XXI wieku), Lublin 2010.
Plis J., Książki i czasopisma dla wychodźstwa polskiego, „Collectanea Theologica – Biuletyn Polonijny” 58, 2.
Praszałowicz D., Makowski K.A., Zięba A.A., Mechanizmy zamorskich migracji łańcuchowych w XIX wieku: Polacy, Niemcy, Żydzi, Rusini. Zarys problemu, Kraków 2004.
Praszałowicz, D., Teoretyczne koncepcje procesów migracji, „Przegląd Polonijny” 2002, 4.
Sombart W., Dlaczego nie ma socjalizmu w USA, przeł. K. Krzemieniowa, Warszawa 2004.
Starczewski M., Z dziejów emigracji zarobkowej: agenci emigracyjni na ziemiach polskich przed 1914 r., „Przegląd Historyczny” 2012, 103, 1.
Stasik F., Polska emigracja zarobkowa w Stanach Zjednoczonych Ameryki 1865–1914, Warszawa 1985.
Szawleski M., Kwestia emigracji w Polsce, Warszawa 1927.
Szczepański J., Adam Chętnik a emigracja zarobkowa z Kurpiowszczyzny na przełomie XIX i XX wieku, w: Adam Chętnik – patriota, uczony, społecznik, polityk, red. J. Gmitruk, Warszawa 2017.
Szczepański J., Społeczność żydowska Mazowsza w XIX–XX wieku, Pułtusk 2005.
Szczepański J., Ziemiaństwo Królestwa Polskiego wobec emigracji zarobkowej na przełomie XIX i XX, w: Dwór a społeczności lokalne na ziemiach polskich w XIX i XX w., red. W. Caban, M.B. Markowski, M. Przeniosło, Kielce 2008.
Thomas W.I., Znaniecki F., Chłop polski w Europie i Ameryce, t. 1, Organizacja grupy pierwotnej, Warszawa 1976.
Tomasik A., Działalność społeczna biskupa Adolfa Piotra Szelążka. Ludzie – miejsca – historia, Siedlce 2016.
Walaszek A., Migracje Europejczyków 1650–1914, Kraków 2007.
Walaszek A., Migracje i ziemie polskie w dobie masowych migracji zarobkowych, „Przegląd Polonijny” 1992, 3.
Wordliczek R., Ograniczenia imigracyjne w USA na początku XX w., „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego” 2004, 131.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2025.59.1205-1237
Data publikacji: 2025-10-31 08:38:00
Data złożenia artykułu: 2023-09-12 18:17:16
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2025 Janusz Szczepański
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.