Hide
Show all
Email this article 
The Revenues from the Landed Estates of Cracow Bishops and Gniezno Archbishops of 1545
Abstract
The article discusses the revenues from the landed estates of Cracow bishops and Gniezno archbishops of 1545. The list of revenues was inserted into an inventory of the personal chattel of those dioceses’ pastor Piotr Gamrat, who had died that year without a last will and testament. Hence, the Cracow cathedral chapter decided to write down the inventory because their responsibility was to settle the archbishop’s debts and to cover the costs of his funeral. The 1545 revenues are confronted with the value of the Cracow bishops’ landed property according to its 1529 taxation, and with the manorial incomes that were documented for a part of the Gniezno archbishopric in 1531. This comparison shows a ca. thirty-percent total income growth in the Cracow bishops’ demesne. In one of the three Gniezno archbishops’ manorial estates that were taken into account, a hundred percent growth took place, while in the two others the incomes’ volume remained almost unchanged.
Keywords
Full Text:
PDF (Język Polski)References
Inventarium omnium et singularum rerum morte [--] Petri a Gamrathis, Dei gratia archiepiscopi Gnesnensis [--] ac episcopi Cracoviensis, Archiwum i Biblioteka Krakowskiej Kapituły Katedralnej, Inwentarze majątkowe różnych osób, sygn. Inv. P1.
Księga dochodów beneficjów diecezji krakowskiej z roku 1529 (tzw. Liber retaxationum), wyd. Z. Leszczyńska-Skrętowa, Wrocław 1968.
Matricularum Regni Poloniae summaria, excussis codicibus, qui in Chartophylacio Maximo Varsoviensi asservantur, Pars IV, Sigismundi I regis tempora complectens (1507–1548), vol. 1, Acta cancellariorum 1507–1548, wyd. T. Wierzbowski, Varsoviæ 1910.
Rejestr poborowy województwa lubelskiego (powiat lubelski i urzędowski z r. 1626, Ziemia Łukowska z r. 1620), oprac. J. Kolasa, K. Schuster, red. S. Inglot, Wrocław 1958.
Visitationes bonorum archiepiscopatus necnon capituli Gnesnensis saeculi XVI, ed. B. Ulanowski, Cracoviæ 1920.
Boniecki A., Herbarz polski, t. 1, Warszawa 1899.
Boniecki A., Herbarz polski, t. 3, Warszawa 1900.
Boniecki A., Herbarz polski, t. 5, Warszawa 1902.
Boniecki A., Herbarz polski, t. 8, Warszawa 1905.
Boniecki A., Reiski A., Herbarz polski, t. 15, Warszawa 1912.
Borcz H., Gamrat Piotr, w: Encyklopedia katolicka, t. 5, red. L. Bieńkowski et al., Lublin 1989.
Borek A., Liber beneficiorum Jana Łaskiego – przyczynek do krytyki źródłoznawczej gnieźnieńskiej księgi uposażeń, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 2019, 112.
Boroda K., Drobna szlachta w Królestwie Polskim w drugiej połowie XVI wieku i jej znaczenie społeczno-gospodarcze, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 2017, 78.
Brzozecki S., Myszkowski Piotr, w: Encyklopedia katolicka, t. 13, red. E. Gigilewicz et al., Lublin 2009.
Dawid P., Przepisy archidiakona Bartłomieja Gądkowskiego, „Collectanea Theologica” 1933, 14, 1–2.
Dworzaczek W., Opaliński (Opaleński) Piotr z Bnina h. Łodzia, w: Polski słownik biograficzny, t. 24, red. E. Rostworowski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1979.
Gieysztorowa I., Radziejowski Mikołaj, w: Polski słownik biograficzny, t. 31, red. E. Rostworowski, Wrocław 1987.
Gigilewicz E., Izdbieński, Izbiński, Benedykt, w: Encyklopedia katolicka, t. 7, red. S. Wielgus et al., Lublin 1997.
Guldon Z., Wijaczka J., Wysokość i struktura dochodu z dóbr biskupstwa krakowskiego w województwie sandomierskim w końcu XVIII wieku, „Nasza Przeszłość” 1996, 85.
Guzowski P., Chłopi i pieniądze na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych, Kraków 2008.
Hartleb K., Gamrat Piotr h. Sulima, w: Polski słownik biograficzny, t. 7, red. W. Konopczyński, Kraków 1948–1958.
Inglot S., Stan i rozmieszczenie uposażenia biskupstwa krakowskiego w połowie XV wieku: próba odtworzenia zaginionej części Liber Beneficiorum Długosza, Lwów 1925.
Jurek T., Jeszcze o metodzie badań nad majątkami możnowładczymi, „Roczniki Historyczne” 2009, 75.
Jurek T., [rec.] Zbyszko Górczak, Rozwój majątków możnowładztwa wielkopolskiego w drugiej połowie XV i początkach XVI wieku. Studium z dziejów wielkiej własności ziemskiej, Poznań 2007, „Roczniki Historyczne” 2007, 73.
Kaniewska E., Izdbieński (Izbieński, Izbiński) Benedykt h. Poraj, w: Polski słownik biograficzny, t. 10, red. K. Lepszy, Wrocław 1962–1964.
Kaniewska I., Janusz (Jan) Latalski h. Prawdzic, w: Polski słownik biograficzny, t. 16, red. E. Rostworowski, Wrocław–Warszawa–Kraków 1971.
Karbownik H., Ciężary stanu duchownego w Polsce na rzecz państwa od roku 1381 do połowy XVII wieku, Lublin 1980.
Karbownik H., Libri retaxationum a libri beneficiorum w systemie skarbowości kościelnej w Polsce XV i XVI wieku, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1970, 22, 1.
Kiryk F., Urbanizacja Małopolski. Województwo sandomierskie XIII–XVI wiek, Kielce 1994.
Kowalski W., „Comonitas gentis Scoticæ” w Jedlińsku w pierwszej połowie XVII stulecia, „Kieleckie Studia Historyczne” 1991, 9.
Kula W., Teoria klęsk elementarnych i zniszczeń wojennych, w: idem, Rozwój gospodarczy Polski XVI–XVIII w., [oprac.] J. Kochanowicz, Warszawa 1993.
Kumor B., Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795, t. 1, red. J. Urban, Kraków 1998.
Kumor B., „Złoty wiek”. Reformacja protestancka i reforma katolicka (1506–1572), w: Historia Kościoła w Polsce, red. B. Kumor, Z. Obertyński, Poznań–Warszawa 1974.
Lubczyński M., Szlachta powiatu ksiąskiego za ostatnich Jagiellonów. Struktura majątkowa, Warszawa–Bellerive-sur-Allier 2016.
Łętowski L., Katalog biskupów, prałatów i kanoników krakowskich, t. 2, cz. 2, Prałaci i kanonicy krakowscy, Kraków 1852.
Mielczarski S., Rynek zbożowy na ziemiach polskich w drugiej połowie XVI i pierwszej połowie XVII wieku. Próba rejonizacji, Gdańsk 1962.
Müller W., Diecezje w okresie potrydenckim, w: Kościół w Polsce, t. 2, Wieki XVI–XVIII, red. J. Kłoczowski, Kraków 1970.
Muszyńska J., Dobra biskupstwa krakowskiego obecnego powiatu szydłowieckiego w okresie staropolskim, w: Z dziejów powiatu szydłowieckiego, red. M. Przeniosło, Szydłowiec 2009.
Muszyńska J., Gospodarka dworska w dobrach biskupów krakowskich w połowie XVII wieku, Kielce 2012.
Nowacki J., Czarnkowski Andrzej h. Nałęcz, w: Polski słownik biograficzny, t. 4, red. W. Konopczyński, Kraków 1938.
Paulowa S., Materiały do biografii Mikołaja Reja w Wojewódzkim Archiwum Państwowym w Lublinie, „Archeion” 1970, 53.
Pawlikowska-Butterwick W., Kariery episkopatu Wielkiego Księstwa Litewskiego w okresie od 1544 do 1632 roku w kontekście dochodów z biskupstw, „Nasza Przeszłość” 2021, 136.
Perzanowska A., Inwentarze majątkowe różnych osób. Inwentarz archiwalny, Kraków 2003, mps w Archiwum i Bibliotece Krakowskiej Kapituły Katedralnej.
Pociecha W., Erazm Ciołek, opat mogilski (ϯ 1546), Kraków 1938.
Polkowski I., Spadek po prymasie, arcybiskupie gnieźnieńskim a biskupie krakowskim Piotrze Gamracie, Kraków 1888.
Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, t. 4, Małopolska, cz. 2, oprac. A. Pawiński, Warszawa 1886.
Poniewozik L., Obraz parafii małopolskich w świetle Liber beneficiorum Jana Długosza. Luki i wybrane możliwości uzupełnienia, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 2017, 108.
Quirini-Popławska D., Działalność Włochów w Polsce w I połowie XVI wieku na dworze królewskim, w dyplomacji i hierarchii kościelnej, Kraków 1973.
Skupieński K., Struktury systemowe polskich miar zbożowych w XVI wieku, „Przegląd Historyczny” 1978, 69, 4.
Słowiński J., Rozwój pisma łacińskiego w Polsce XVI–XVIII wieku, Lublin 1992.
Stępień R., O początkach kościoła i parafii pw. św. Wawrzyńca w Sieciechowie w okresie średniowiecza, „Wschodni Rocznik Humanistyczny", 2019, 16, nr 3.
Sucheni-Grabowska A., Zygmunt August, król polski i wielki książę litewski. 1520-1562, Warszawa 1996.
Szczucki L., [rec.] Leandro Perini, Note e documenti su Pietro Perna libraio-tipografo a Basi-lea, „Nuova Rivista Storic”, anno L, 1966, fasc. I–II s. 146–200; Ancora sul libraio-tipografo Pietro Perna e su alcune figure di eretici italiani in rapporto con lui negli anni 1549–1555, tamże, anno LI, fasc. III–IV, s. 363–404, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 1971, 16.
Szymański J., Biskupstwa polskie w wiekach średnich. Organizacja i funkcje, w: Kościół w Polsce, t. 1, Średniowiecze, red. J. Kłoczowski, Kraków 1966 [1968].
Topolski J., Gospodarstwo wiejskie w dobrach arcybiskupstwa gnieźnieńskiego od XVI do XVIII wieku, Poznań 1958.
Topolski J., Narodziny kapitalizmu w Europie XIV–XVII wieku, Warszawa 1987.
Topolski J., Rozwój latyfundium arcybiskupstwa gnieźnieńskiego od XVI do XVIII wieku, Poznań 1955.
de Tournelle W., Cztery wieki papiernictwa w Polsce, „Przegląd Papierniczy” 1946, 2, 15–16.
Urban W., O kole Trzecieskiego (Starszego), w: W. Urban, Et hæc facienda et illa non omittenda. Profesor Wacław Urban w swych dziełach wybranych, red. A. Kądziela, W. Kowalski, J. Muszyńska, Z. Pietrzyk, Warszawa 2012, Opera Necessaria.
Urban W., Porębski Piotr h. Kornicz, w: Polski słownik biograficzny, t. 27, red. E. Rostworowski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1983.
Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej, t. 10, Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV–XVIII wieku. Spisy, red. A. Gąsiorowski, oprac. K. Chłapowski et al., Kórnik 1992.
Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII–XVIII wieku, t. 2, Ziemie łęczycka, sieradzka i wieluńska, z. 2, Urzędnicy województw łęczyckiego i sieradzkiego XVI–XVIII wieku, oprac. E. Opaliński, H. Żerek-Kleszcz, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1993.
Wiśniewski J., Katalog prałatów i kanoników sandomierskich od 1186 do 1926 r. tudzież sesje kapituły sandomierskiej od 1581 do 1866 r., Radom 1926.
Wiśniowski E., Prepozytura wiślicka do schyłku XVIII wieku. Materiały do struktury organizacyjnej, Lublin 1976, Materiały do atlasu historycznego chrześcijaństwa w Polsce, t. 2, cz. 2.
Województwo lubelskie w drugiej połowie XVI wieku, Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI wieku, 3, oprac. S. Wojciechowski, Warszawa 1966.
Wolff A., Projekt instrukcji wydawniczej dla pisanych źródeł historycznych do połowy XVI wieku, „Studia Źródłoznawcze” 1957, 1.
Wyczański A., Między kulturą a polityką: sekretarze królewscy Zygmunta Starego (1506– 1548), Warszawa 1990.
Wyczański A., Uwarstwienie społeczne w Polsce XVI wieku. Studia, Wrocław 1977.
Zajda A., Nazwy staropolskich powinności feudalnych danin i opłat (do 1600 roku), Warszawa–Kraków 1979 („Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Językoznawcze”, 497, 60).
Bukowski W., Luborzyca, w: Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?id=9345&q=Luborzyca&d=0&t=0 [dostęp: 12 II 2022].
Hajdukiewicz L., Kowalska H., Filip Padniewski h. Nowina, w: Internetowy polski słownik biograficzny https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/filip-padniewski-h-nowina [dostęp: 15 II 2022].
Leszczyńska-Skrętowa Z., Jangrot, w: Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?q=Jangrod&d=3&t=0 [dostęp: 12 II 2022].
Sikora F., Biskupice, w: Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, red. T. Jurek http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?id=2749&q=Biskupice&d=0&t=0 [dostęp: 12 II 2022].
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2023.55.119-135
Date of publication: 2023-07-20 09:56:27
Date of submission: 2022-12-08 09:55:40
Statistics
Indicators
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2023 Waldemar Kowalski
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.