Wyślij tekst przez e-mail 
Między Oświeceniem a scholastyką. Wybrane problemy recepcji filozofii Kanta w polskiej filozofii na początku XIX wieku i perspektywy nowych badań
Streszczenie w języku polskim
Celem artykułu jest naszkicowanie ogólnej charakterystyki warunków, w jakich dokonywała się wśród Polaków pierwsza recepcja filozofii Kanta (w pierwszych dziesięcioleciach XIX wieku). Często czynniki niemerytoryczne (instytucjonalne, społeczne i polityczne) decydowały o kierunku i charakterze tej recepcji, a nawet o jej wstrzymaniu lub załamaniu się. W tych warunkach łatwo dochodziło do polaryzacji stanowisk wobec filozofii Kantowskiej opartych, z jednej strony, na bezpodstawnych uprzedzeniach, z drugiej zaś, na bezkrytycznym entuzjazmie. Najpierw (1) scharakteryzuję krótko powody, dla których polska dziewiętnastowieczną recepcji filozofii Kanta można scharakteryzować jako napięcie między „Oświeceniem” i „scholastyką” (przy czym terminy te wcale nie muszą oznaczać tu tego, co historycy filozofii nazywają za ich pomocą). Następnie (2) w skrócie prezentuję specyfikę pierwszej recepcji filozofii Kanta oraz przedstawicieli głównych skrajnych stanowisk (Szaniawski, Wigura, Śniadecki). Na koniec (3) szkicuję możliwe kierunki dalszych badań nad pierwszym etapem recepcji filozofii Kanta w Polsce i podaję przykłady nowych odkryć.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Bieliński J., Królewski Uniwersytet Warszawski (1816–1831), t. 3, skł. gł. w Księgarni E. Wende i Ska, Warszawa 1912.
Bychowiec J., Słówko o filozofii z powodu mającej się zaprowadzić Szkoły Głównej w Warszawie. Przez... byłego kapitana, druk. Wiktora Dą-browskiego, Warszawa 1816.
De Gérando J. M., Histoire de la philosophie moderne, à partir de la renais-sance des lettres jusqu’à la fin du XVIIIe siècle, vol. 1–4, Paris 1804.
Демидов А. Б. Философская и общественная мысль Беларуси, [w:] Философия: учеб.пособие для студентов высш. учеб. заведений/ В. С. Степин [и др.]; под общ. ред. Я. С. Яскевич, Минск 2006.
Derc M., Żelazny M., Nieznany poemat filozoficzny Józefa Bychowca, „Acta Universitatis Nicolai Copernici” 1993, Filozofia XIV, z. 250.
Dykcyonarz biograficzny powszechny, Glücksberg, Warszawa 1851.
Harassek S., Kant w Polsce przed rokiem 1830, Gebethner i Wolff, Kraków 1916.
Janeczek S., Komisja Edukacji Narodowej. Perspektywy badawcze w kręgu historii kultury intelektualnej, „Roczniki Kulturoznawcze”, t. 1, 2010.
Jaworski W., Z dziejów filozofii w Polsce. 1804–1817. M. W. Voigt, F. Jaroński, J. Sołtykowicz, F. Wigura, Abrys, Kraków 1997.
Круглов А. Н., Философия Канта в России в конце XVIII – первой половине XIX веков, Москва 2009.
Kupś T., Die Erste Versuch, die Kantische Religionsphilosophie in Polen zu verbreiten, „Studia z Historii Filozofii” 2014, nr 1 (5).
Kupś, T., Die Philosophie von Kant in den Auseinandersetzungen von Wis-senschaftlern über die Universitätsausbildungsmöglichkeiten auf den Ge-bieten der Ersten Polnischen Republik zu Beginn des 19. Jhs, „Studia Philosophica Kantiana” 2014, nr 1, rocznik 3.
Легчилин А. А., Рецепция идей немецкой философии в Интеллектуальном пространстве беларуси xix века, [w:] Философия и ценности современной культуры: материалы Международной научной конференции, Минск, 10–11 октября 2013 г./ А.И. Зеленков [и др.] ; редкол.: А. И. Зеленков, А. А. Легчилин, В. Т. Новиков ; М-во образования, БГУ, ГНУ »Ин-т философии НАН Беларуси«. – Электрон. текстовые данные. – Минск 2014.
Marciniak M., Żelazny M., Rozprawka Józefa Bychowca o Kancie, „Filo-Sofija” 2008, nr 1 (8).
Sapieżyna Anna z Zamoyskich, Kanta o historii powszechnej, [w:] Recepcja filozofii Immanuela Kanta w filozofii polskiej w początkach XIX wieku. Część 1: Józef Władysław Bychowiec, Anna z Zamoyskich Sapieżyna, Jan Śniadecki, Franciszek Wigura, oprac. nauk. T. Kupś, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2014.
Шалькевич В. Ф., Легчилин А. А., Рецепция философии И. Канта в Беларуси и Литве в первой трети XIX века, http://kant-online.ru/?p=945 [dostęp: 28.04.2015].
Śniadecki J., Żywot literacki Hugona Kołłątaja z opisaniem stanu Akademii Krakowskiej, w jakim się znajdowała przed rokiem reformy 1780, Wyd. H. Barycz, Wilno 1814.
Śniadecki J., Przydatek do pisma o filozofii, [w:] Recepcja filozofii Immanuela Kanta w filozofii polskiej w początkach XIX wieku. Część 1: Józef Władysław Bychowiec, Anna z Zamoyskich Sapieżyna, Jan Śniadecki, Franciszek Wigura, oprac. nauk. T. Kupś, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2014.
Tatarkiewicz W., Między Oświeceniem a Mesjanizmem, [w:] Jakiej filozofii Polacy potrzebują, PWN, Warszawa 1970.
Tazbir J., W pogoni za Europą, Wyd. Sic!, Warszawa 1998.
Viliunas D., Od kiedy krytykujemy Kanta? Wersja litewska, „Studia z Historii Filozofii” 2015, nr 1 (6).
Woroniecki A., Zależność Jana Śniadeckiego od I. M. Degeranda (przyczynek do poznania stosunku Jana Śniadeckiego do Kanta), „Przegląd Filozoficzny”, z. 4, Warszawa 1906.
Zabieglik S., Jan Śniadecki i filozofia szkocka, [w:] Rozprawy filozoficzne: księga pamiątkowa w darze profesorowi Józefowi Pawlakowi, red. W. Tyburski i R. Wiśniewski, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2005.
Zabieglik S., Od antykantyzmu do „szkoły szkockiej”. Przyczynek do filozo-fii Jana Śniadeckiego, [w:] Wokół archeologii słów i ich funkcjonowania. Księga jubileuszowa ofiarowana Prof. Andrzejowi Bańkowskiemu, red. S. Podobiński i M. Lesz-Duk, Wydawnictwo WSP Częstochowa, Czę-stochowa 2001.
Zabieglik S., Wpływ filozofów szkockich na myślicieli wileńskich, [w:] Filozofia na Uniwersytecie Wileńskim, red. R. Jadczak i J. Pawlak, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 1997.
Żelazny M., Józef Władysław Bychowiec. Nota bio- i bibliograficzna, [w:] Filozofia na Uniwersytecie Wileńskim, red. R. Jadczak, J. Pawlak, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 1997.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/kw.2015.15.127
Data publikacji: 2015-12-15 02:20:21
Data złożenia artykułu: 2015-07-18 20:57:34
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2015 Tomasz Kupś
##submission.licenseURL##: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/deed.pl