Die wichtigsten Einflussfaktoren des Relativismus der Sophisten auf die Politik

Jacek Breczko

Abstract


In diesem Artikel beschreibe ich den Zusammenhang zwischen dem Relativismus der Sophisten und ihren politischen Ansichten. Der Schwerpunkt liegt dabei auf der Erstellung eines Modells und nicht auf einer detaillierten historischen Rekonstruktion. Ich unterscheide zwei Hauptkonzepte der Sophisten und damit zwei Haupteinflussfaktoren: den extremen Relativismus von Protagoras, der zu einer „relativistischen Demokratie” führt, und die „Theorie der Macht” („Recht des Stärkeren”). Ich versuche auch, einen bestimmten Mechanismus aufzuzeigen (der bereits von Platon erkannt wurde), der in der Praxis vom einen zum anderen führt: Das durch die relativistische Demokratie verursachte Chaos schafft eine Nachfrage nach einer „starken Hand” an der Macht. Im zweiten Teil des Artikels befasse ich mich mit den neuzeitlichen Fortsetzungen beider Konzepte mit dem Schwerpunkt auf die „Theorie der Macht”. Unter diesem Gesichtspunkt analysiere ich die Ansichten von Machiavelli, Hobbes, Hegel, Nietzsche und französischen Philosophen des 20. Jahrhunderts. Obwohl die Sophisten auf demokratischem Boden agierten, sind ihre beiden Hauptlehren („Theorie der Macht” und extremer Relativismus) meiner Meinung nach schädlich und sogar zerstörerisch für die Demokratie. Sie eignen sich daher nicht als ethische, axiologische und metaethische Grundlage für eine liberale Demokratie. Es stellt sich daher die Frage, mit der ich diesen Artikel beende: „Wie könnte eine solche Grundlage aussehen?“, wobei ich gleichzeitig eine vorläufige Antwort skizziere.


Schlagworte


Sophisten; epistemologischer Relativismus; moralischer Relativismus; Theorie der Macht; relativistische Demokratie; Machiavelli; Hobbes; Hegel; Nietzsche; Rorty; Michael Lynch

Literaturhinweise


Arystoteles. Metafizyka. Tłum. Kazimierz Leśniak. Warszawa: PWN, 1984.

Derrida, Jacques. Pismo filozofii. Tłum. Bogdan Banasiak. Kraków: Inter Esse, 1992.

Descombes, Vincent. To samo i inne. Czterdzieści pięć lat filozofii francuskiej (1933–1978). Tłum. Bogdan Banasiak i Krzysztof Matuszewski. Warszawa: Spacja, 1996.

Deleuze, Gilles. Nietzsche i filozofia. Tłum. Bogdan Banasiak. Warszawa: Spacja, 1993.

Gajda, Janina. Sofiści. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1989.

Hegel, Georg Wilhelm Friedrich. Wykłady z historii filozofii. Tom 1. Tłum. Światosław Florian Nowicki. Warszawa: PWN, 1994.

Hegel, Georg Wilhelm Friedrich. Zasady filozofii prawa. Tłum. Adam Landman. Warszawa: PWN, 1969.

Hobbes, Thomas. Lewiatan. Tłum. Czesław Znamierowski. Warszawa: Aletheia, 2009.

Huxley, Thomas Henry. Ewolucya i etyka. Tłum. nieznany. Warszawa: Druk K. Kowalskiego, 1904.

Jaworski, Wit. Przedsokratycy. Kraków: Wydawnictwo Miniatura, 1992.

Kant, Immanuel. Prolegomena do wszelkiej przyszłej metafizyki, która będzie mogła wystąpić jako nauka. Tłum. Adam Banaszkiewicz. Kraków: Zielona Sowa, 2005.

Klossowski, Pierre. Nietzsche i błędne koło. Tłum. Bogdan Banasiak i Krzysztof Matuszewski. Warszawa: Wydawnictwo KR, 1996.

Kwiek, Marek. Przeciw tyranii Hegla, albo przechadzka po francuskiej myśli ponowoczesnej. W: Hegel a współczesność, red. Roman Kozłowski. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 1997.

Kwiek, Marek. Rorty i Lyotard: W labiryntach postmoderny. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 1994.

Lynch, Michael Patrick. Prawda i życie. Dlaczego prawda jest ważna. Tłum. Dawid Misztal. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2020.

Nerczuk, Zbigniew. „Traktat O niebycie Gorgiasza z Leontinoi”. Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria 6, nr 3(23) (1997): 79–94.

Miłosz, Czesław. Braterski rozmówca. W: Thomas Merton, 7 esejów o Albercie Camus. Tłum. Renata Krempl. Bydgoszcz: Homini, 1996.

Miłosz, Czesław. Rozmowy polskie 1979–1998. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2006.

Nietzsche, Friedrich. Poza dobrem i złem. Preludium do filozofii przyszłości. Tłum. Grzegorz Sowinski. Kraków: Wydawnictwo A, 2001.

Nietzsche, Friedrich. Wola mocy. Tłum. Stefan Frycz i Konrad Drzewiecki. Kraków: Zielona Sowa 2003.

Platon. Gorgiasz. Tłum. Władysław Witwicki, https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/platon-gorgiasz.pdf (dostęp: 20.07.2025).

Popper, Karl Raimund. Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie. Tom 2. Tłum. Halina Krahelska. Warszawa: PWN, 1993.

Potapenko, Krystyna. „Granice zasady «cel uświęca środki» w filozofii władzy Niccola Machiavellego”. Głos Prawa 2, nr 2 (4) (2019), https://glosprawa.pl/artykul-44/granice-zasady-cel-uswieca-srodki-w-filozofii-wladzy-niccola-machiavellego (dostęp: 20.07.2025).

Rorty, Richard. Philosophy and Social Hope. New York: Penguin Books, 1999.

Siemek, Marek Jan. Filozofia spełnionej nowoczesności – Hegel. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 1995.

Tischner, Józef. Spowiedź rewolucjonisty. Kraków: Znak, 2016.

Wiewiór, Przemysław. „Nauka polityczna Thomasa Hobbesa jako technologia władzy”. Studia z Historii Filozofii 1, nr 1 (2010): 161–179. https://doi.org/10.12775/szhf.2010.011.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/kw.2025.39.121-158
Date of publication: 2025-08-13 14:59:58
Date of submission: 2024-08-10 11:39:58


Statistiken


Sichtbarkeit von Abstracts - 0
Downloads (from 2020-06-17) - PDF (Język Polski) - 0

Indikatoren



Refbacks

  • Im Moment gibt es keine Refbacks


Copyright (c) 2025 Jacek Breczko

Creative-Commons-Lizenz
Dieses Werk steht unter der Lizenz Creative Commons Namensnennung 4.0 International.