Oświeceniowe inspiracje gnozy transhumanistycznej

Antoni Płoszczyniec

Streszczenie w języku polskim


Celem niniejszego tekstu jest rekonstrukcja, wyodrębnienie i omówienie tych motywów w transhumanizmie, które wywodzą się z filozofii Oświecenia. Co istotne, w niniejszym artykule transhumanizm jest traktowany jako pewna postać gnozy, czyli jako forma myśli religijnej, która dotyczy przekonania o istnieniu ekskluzywnej wiedzy, będącej medium samozbawienia. Traktowanie transhumanizmu jako gnozy ma na celu uwypuklenie tych idei Oświecenia, z których transhumanizm wyrasta i które jednocześnie zostają w transhumanizmie ujęte radykalniej. Artykuł otwierają uwagi dotyczące trudności badań nad gnozą, w szczególności z jej zdefiniowaniem. Na podstawie początkowych dociekań dokonuje się ogólnej rekonstrukcji filozofii transhumanistycznej i przedstawia się argumentację, że transhumanizm zawiera formę właściwą gnozie. W ostatniej części artykułu przedstawia się żywotne motywy filozofii Oświecenia, które zostają podjęte przez transhumanizm i rozwijane przez niego. Dotyczą między innymi: humanizmu, antropocentryzmu, progresywizmu, naturalizmu i racjonalizmu.


Słowa kluczowe


Oświecenie; transhumanizm; gnoza; gnostycyzm; nauka; postęp; zbawienie

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Anonim. „Ewangelia Filipa”. W: Biblioteka z Nag Hammadi. Kodeksy I i II, red. i tłum. Wincenty Myszor. Katowice: Księgarnia Świętego Jacka, 2021.

Anonim. „Ewangelia prawdy”. W: Biblioteka z Nag Hammadi. Kodeksy I i II, red. i tłum. Wincenty Myszor. Katowice: Księgarnia Świętego Jacka, 2021.

Bostrom, Nick. „A history of transhumanist thought”. https://nickbostrom.com/papers/a-history-of-transhumanist-thought/ (dostęp: 8.05.2025).

Cassirer, Ernst. Filozofia Oświecenia. Tłum. Tadeusz Zatorski. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2010.

Chustecki, Jakub. Transhumanizm. W stronę biopolityki ponowoczesnej. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2024.

Condorcet, Antoine Nicolas. Szkic obrazu postępu ducha ludzkiego poprzez dzieje. Tłum. Bogdan Suchodolski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1957.

Drozdowicz, Zbigniew. Filozofia Oświecenia. Warszawa: PWN, 2019.

Elzenberg, Henryk. „Ideał zbawienia na gruncie etyki czystej”. W: tenże, Pisma etyczne. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, 2001.

Huxley, Julian. „Transhumanism”. W: tenże, New bottles for new wine. London: Chatto & Windus, 1957.

Jonas, Hans. Religia gnozy. Tłum. Marek Klimowicz. Kraków: Platan, 1994.

Klichowski, Michał. Narodziny cyborgizacji. Nowa eugenika, transhumanizm i zmierzch edukacji. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2014.

Leszczyński, Damian. Realizm i sceptycyzm. Studia analityczne. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2012.

More, Max. List do Matki Natury. Tłum. Marcin Seńko. http://simon.hell.pl/maxmore.html (dostęp: 8.05.2025).

More, Max. Transhumanism. Towards a Futurist Philosophy. https://maxmore.substack.com/p/transhumanism-toward-a-futurist-philosophy (dostęp: 8.05.2025).

Myszor, Wincenty. „[Ewangelia prawdy] Komentarz”. W: Biblioteka z Nag Hammadi. Kodeksy I i II, red. i tłum. Wincenty Myszor. Katowice: Księgarnia Świętego Jacka, 2021.

Myszor, Wincenty. „Gnoza”. W: Powszechna Encyklopedia Filozofii, t. 3: E-G, red. Andrzej Maryniarczyk. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2002.

Nietzsche, Fryderyk. Tako rzecze Zaratustra. Książka dla wszystkich i dla nikogo. Tłum. Wacław Berent. Poznań: Vesper, 2006.

Pearce, David. The abolitionist project. https://www.abolitionist.com (dostęp: 8.05.2025).

Pearce, David. The Hedonistic Imperative. https://www.hedweb.com/hedethic/hedonist.htm (dostęp: 8.05.2025).

Pico della Mirandola, Giovanni. Oratio de hominis dignitate. Mowa o godności człowieka. Tłum. Zbigniew Nerczuk i Mikołaj Olszewski. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, 2010.

Płoszczyniec, Antoni. „Gnostyczne wątki w filozofii Pascala”. Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria 32, nr 4/128 (2023): 427–441. https://doi.org/10.24425/pfns.2023.148669 (dostęp: 8.05.2025).

Płoszczyniec, Antoni. „O pożytkach i szkodliwości historii filozofii dla życia”. W: Spory o wartości, Od praktyki do teorii interpretacji aksjologicznych, red. Jacek Schindler i Marcin Stabrowski. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2016.

Płoszczyniec, Antoni. „Transhumanizm jako gnoza. Refleksja analityczno-historyczna”. Argument. Biannual Philosophical Journal 13, no 1 (2023): 43–58. https://argument.uken.krakow.pl/article/view/10512 (dostęp: 8.05.2025).

Prokopiuk, Jerzy. Gnoza i gnostycyzm. Kraków: Vis-à-vis Etiuda, 2021.

The Transhumanist Declaration. Goethe-Universität Frankfurt. https://itp.uni-frankfurt.de/~gros/Mind2010/transhumanDeclaration.pdf (dostęp: 8.05.2025).

Ziemiński, Ireneusz. Życie wieczne. Przyczynek do eschatologii filozoficznej. Poznań: W drodze, 2013.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/kw.2025.39.99-119
Data publikacji: 2025-08-13 14:59:55
Data złożenia artykułu: 2025-05-10 07:42:59


Statystyki


Widoczność abstraktów - 0
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2025 Antoni Płoszczyniec

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.