Jak nie działać słowami, czyli o penalizowanych aktach mownych w ujęciu prawnym i językoznawczym

Streszczenie w języku polskim

Celem artykułu jest poddanie analizie penalizowanych aktów mownych z perspektywy dwóch metodologii badawczych: prawnokarnej oraz pragmatycznej. Akty tego rodzaju nie zostały dotychczas poddane wnikliwym, zbiorczym badaniom, choć występują relatywnie często zarówno w zasadniczych ustawach polskiego prawa karnego – w Kodeksie karnym oraz w Kodeksie wykroczeń, jak i w ustawach szczegółowych. W artykule skupiono się na przykładach kodeksowych, a podjęte w nim rozważania wpisują się w zakres juryslingwistyki – nauki interdyscyplinarnej łączącej w sobie aspekty nauk prawnych oraz językoznawstwa. Penalizowane na gruncie prawa karnego akty mowne, a więc przestępstwa i wykroczenia, zostały przeanalizowane pod kątem trzech zasadniczych problemów badawczych: ich statusu prawnokarnego, warunków ich fortunności oraz intencji komunikacyjnych ich sprawców. Procedura wyjaśniająca została oparta na próbie uzgodnienia elementów prawnych oraz językoznawczych dla wyjaśnienia istoty penalizowanych aktów mownych oraz wskazania ich charakterystycznych cech. Szczególne znaczenie miało w tym zakresie zestawienie teorii lokucji, illokucji oraz perlokucji z odpowiednimi członami teorii przestępstwa. Autorka podjęła ponadto próbę określenia społecznej rangi penalizowanych aktów mownych jako jednego ze sposobów ludzkiego działania w świecie – działania, od którego ze względu na zagrażające, nierzadko bardzo dotkliwe konsekwencje prawnokarne warto się powstrzymać.