Pre-performatywne cienie i ślady antropologii. O pograniczu nauk społecznych i teatru

Streszczenie w języku polskim

Wśród prekursorskich myśli istotnych dla studiów performatywnych znajduje się dorobek wielu antropologów. Centralnym celem tego artykułu jest zaprezentowanie trzech głównych kategorii antropologicznego wkładu do tej dziedziny. Przedstawieniu kolejno podlegać będą: debata, praktyka i koncepcje. Chociaż spotkanie między teatrem a antropologią w wymiarze teoretycznym było późne, to pierwsza refleksja o takim charakterze wiązana być może z pojawieniem się toposu teatrum mundi w starożytnej filozofii i literaturze. Wczesna antropologia podjęła się analiz religii, uwzględniając kwestię relacji rytuału i teatru, co rozpoczęło jedną z najdłuższych debat, stanowiącą teoretyczne podłoże studiów performatywnych. Obie dziedziny preferują w swojej metodzie doświadczenie, pochodzące z badań terenowych lub partycypacji w procesie twórczym. Takie ujęcie odsyła nas do obserwacji uczestniczącej, w której to etnograf w swej cielesno-intelektualnej rozciągłości zmuszony jest do odgrywania różnych „ról’’. Antropologia, co oczywiste, oprócz kluczowej debaty i nie mniej ważnej praktyki badawczej odznacza się istotnym teoretycznym wkładem do studiów performatywnych, który omówiony zostanie na podstawie dwóch koncepcji: widowiska kulturowego i dramatu społecznego. W tym sensie wyrażenie pre-performatywny nie usiłuje zaprzeczyć odwieczności i wszechobecności performatywnego aspektu kulturowo-społecznych działań, a raczej wskazuje na czas, w którym – po pierwsze – nie stanowił on sformułowanego i wyjściowego elementu dla podejmowanych analiz antropologicznych i – po drugie – nie przyczynił się do powołania odpowiednich katedr.