Relacje państwo–Kościół w trakcie rządów Platformy Obywatelskiej (2007–2015) i ich wpływ na rozwój sekularyzacji w Polsce
Streszczenie w języku polskim
Zjawisko sekularyzacji religii najogólniej definiowane jest jako wyzwolenie się człowieka i instytucji spod wpływów religii. Na przestrzeni ostatnich lat zjawisko to jest coraz bardziej widoczne w polskim społeczeństwie. Celem niniejszego artykułu jest próba zobrazowania wpływu prowadzonej polityki po 2007 r., która bezpośrednio wpłynęła na rozpowszechnienie się sekularyzacji w Polsce. Mimo iż nie możemy precyzyjnie określić, co było przyczyną spadku wiernych, to niewątpliwie podejmowane decyzje w sprawach światopoglądowych przez rząd Platformy Obywatelskiej, rozpowszechniające się potyczki na drodze państwo–Kościół, medialne doniesienia o konfliktach w stosunkach między rządem a przedstawicielami Kościoła oraz bezpośrednie odwoływanie się i piętnowanie działań prawno politycznych przez duchownych wpłynęły na postrzeganie religii oraz samej instytucji Kościoła katolickiego w Polsce. Artykuł został podzielony na sześć części. Część pierwsza to zagadnienia teoretyczne wokół procesów sekularyzacji i sekularyzmu. Część druga przedstawia założenia programowe Platformy Obywatelskiej w odniesieniu do relacji państwo–Kościół, trzecia obrazuje problemy w relacjach państwo–Kościół w trakcie rządów Platformy Obywatelskiej. Część czwarta pokazuje wpływ polityki rządów PO w latach 2007–2015 na postrzeganie Kościoła i praktyki religijne, w piątej części ukazano postrzegania religii przez obywateli, natomiast w szóstej przedstawiono opinię publiczną na temat przekazywanych kwot z budżetu państwa na Fundusz Kościelny. Badania w artykule wykazują, iż działania polityczne są jednym z ważniejszych czynników w badaniach nad procesami sekularyzacji w Polsce.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Barnat D., Sekularyzm polityczny a spór o przekonania sumienia, „Roczniki Filozoficzne” 2017, t. LXV, nr 4. DOI: https://doi.org/10.18290/rf.2017.65.4-14.
Będą prace nad religią na maturze, Tygodnik „Wprost”, data publikacji: 6.12.2007, https://www.wprost.pl/kraj/119196/beda-prace-nad-religia-na-maturze.html, (dostęp: 26.01.2024).
Biuletyn Informacji Publicznej, Wojewódzki Sąd Administracji w Warszawie, Komunikat dotyczący sprawy ze skargą Lux Veritatis i Mediasat sp. z. o. o., data publikacji: 25.05.2012, https://bip.warszawa.wsa.gov.pl/114/komunikat-dotyczacy-sprawy-ze-skarg-fundacji-lux-veritatis-i-mediasat-sp-z-o-o.html (dostęp: 27.01.2024).
Bujara M., Nazwałam zło w Tylawie, „Gazeta Wyborcza”, data publikacji: 13.03.2008, https://wyborcza.pl/7,76842,5018468.html (dostęp: 22.08.2025).
Casanova J., Katolicyzm a sekularyzacja, „Znak” 2008, nr 641.
CBOS, Czy Polacy skorzystają z odpisu podatkowego na Kościół?, Komunikat z badań, BS/45/2013, https://cbos.pl/SPISKOM.POL/2013/K_045_13.PDF (dostęp: 31.01.2024).
CBOS, Kanon wiary Polaków, Komunikat z badań, nr 29, 2015, https://cbos.pl/SPISKOM.POL/2015/K_029_15.PDF (dostęp: 28.01.2024).
CBOS, Opinie o finansowaniu Kościoła, Komunikat z badań, BS/63/2012, https://cbos.pl/SPISKOM.POL/2012/K_063_12.PDF (dostęp: 31.01.2024).
CBOS, O religijnym i społecznym zaangażowaniu Polaków w lokalnych parafiach, Komunikat z badań, BS/141/2011, https://cbos.pl/SPISKOM.POL/2011/K_141_11.PDF, (dostępu: 28.01.2024).
CBOS, Postawy wobec stosowania zapłodnienia in vitro, Komunikat z badań, BS/121/2012, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2012/K_121_12.PDF (dostęp: 28.01.2024).
CBOS, Religia i Kościół w przestrzeni publicznej, Komunikat z badań, BS/170/2013, https://cbos.pl/SPISKOM.POL/2013/K_170_13.PDF (dostęp: 28.01.2024).
CBOS, Religijność a zasady moralne, Komunikat z badań, nr 15, 2014, https://cbos.pl/SPISKOM.POL/2014/K_015_14.PDF (dostęp: 28.01.2024).
Donald Tusk: Wiara i wolność nie są w konflikcie, „eKai”, data publikacji: 29.02.2008, https://www.ekai.pl/donald-tusk-wiara-i-wolnosc-nie-sa-w-konflikcie-wywiad/ (dostęp: 26.01.2024).
Episkopat: Lekcje religii powinny być w ramowym planie nauczania, „Newsweek”, data publikacji: 14 marca 2012, aktualizacja: 28.11.2012, https://www.newsweek.pl/polska/episkopat-lekcje-religii-powinnybyc-w-ramowym-planie-nauczania/37cvqdl (dostęp: 26.01.2024). DOI: https://doi.org/10.21797/ksme.2012.14.3.001.
Ferfecki W., Kościół spiera się z rządem, „Rzeczpospolita”, data publikacji: 4.09.2013, aktualizacja: 5.03.2012, https://www.rp.pl/wydarzenia/art5395101-kosciol-spiera-sie-z-rzadem (dostęp: 27.01.2024).
Ołtarzewska K., Fundusz Kościelny, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, „Gov.pl”, data publikacji: 22.08.2023, https://www.gov.pl/web/mswia/fundusz-koscielny (dostęp: 27.01.2024).
Główny Urząd Statystyczny, Jakość życia w Polsce w 2015 r. Wyniki badań spójności społecznej, Urząd Statystyczny w Łodzi, Warszawa 2017.
Główny Urząd Statystyczny, Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC, Kościół katolicki w Polsce 1991–2011, Rocznik Statystyczny, Warszawa 2014.
Główny Urząd Statystyczny, Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC, 1050 lat chrześcijaństwa w Polsce, Warszawa 2016.
Guzek D., Mediatizing secular state: Media, religion and politics in contemporary Poland, „Peter Lang” 2019. DOI: https://doi.org/10.3726/b15404.
Guzek D., Mediatyzacja religii. Analiza pojęcia, [w:] Przestrzenie komunikacji: technika, język, kultura, E. Borkowska, A. Pogorzelska-Kliks, B. Wojewoda (red.), Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2015.
Instytut Statystyczny Kościoła Katolickiego SEC, Annuarium Statisticum Ecclesiae in Polonia, Warszawa 2017.
Instytut Statystyczny Kościoła Katolickiego w Polsce, Statystyki nt. apostazji w Polsce, data publikacji: 29.09.2023, https://www.iskk.pl/badania/religijnosc/303-statystyki-nt-apostazji-w-polsce (dostęp: 28.01.2024).
Jartyś J., Kwestie obyczajowe w programie i działalności Platformy Obywatelskiej Rzeczypospolitej Polskiej, „Acta Politica Polonica” 2016, t. 35, nr 1. DOI: https://doi.org/10.18276/ap.2016.35-05.
Karnowska D., Identyfikacja lewica-prawica i jej rozumienie w przestrzeni kulturowej, „Political Preferences” 2010, nr 1.
Katolicka Agencja Prasowa, 73 polskich księży diecezjalnych porzuciło kapłaństwo w ciągu jednego roku. Dane z Polski i świata, „Aleteia”, data publikacji: 13.02.2020, https://pl.aleteia.org/2020/02/13/73-polskich-ksiezy-diecezjalnych-porzucilo-kaplanstwo-w-ciagu-jednego-roku-dane-z-polski-i-swiata/
(dostęp: 28.01.2024).
Kazimierczak W., KRRiT: TV Trwam bez koncesji na nadawanie na multipleksie, „Prawo.pl”, data publikacji: 17.01.2012, https://www.prawo.pl/prawnicy-sady/krrit-tv-trwam-bez-koncesji-na-nadawanie-namultipleksie,43202.html (dostęp: 27.01.2024).
Klemczak S., Ordo temporis. „Sekularyzacja” jako kategoria historiograficzna, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, „Studia Religiologica” 2007, z. 40.
Konferencja Episkopatu Polski, Komunikat Prezydium KEP po ogłoszeniu wyników w Senacie ws. ustawy dotyczącej procedury „in vitro”, data publikacji: 10.07.2015, https://episkopat.pl/komunikatprezydium-kep-po-ogloszeniu-wynikow-glosowania-w-senacie-ws-ustawy-dotyczacej-procedury-invitro/ (dostęp: 26.01.2024) a.
Konferencja Episkopatu Polski, Komunikat z 352. Zebrania Plenarnego Konferencji Episkopatu Polski, data publikacji: 20.06.2010, https://episkopat.pl/komunikat-z-352-zebrania-plenarnego-konferencjiepiskopatu-polski/ (dostęp: 26.01.2024).
Konferencja Episkopatu Polski, Komunikat z 357. Zebrania Plenarnego Konferencji Episkopatu Polski, data publikacji: 14.03.2012, https://episkopat.pl/komunikat-z-357-zebrania-plenarnego-konferencjiepiskopatu-polski/ (dostęp: 26.01.2024) a.
Konferencja Episkopatu Polski, List Przewodniczącego KEP do Prezydenta RP, data publikacji: 17.07.2015, https://episkopat.pl/list-przewodniczacego-kep-do-prezydenta-rp-2/ (dostęp: 26.01.2024) b.
Konferencja Episkopatu Polski, Odpowiedź Przewodniczącego KEP na list Prezydenta RP z dnia 22 lipca 2015 r., https://episkopat.pl/odpowiedz-przewodniczacego-kep-na-list-prezydenta-rp-z-dnia-22-lipca-2015-r/ (dostęp: 26.01.2024) c.
Konferencja Episkopatu Polski, Oświadczenie Konferencji Episkopatu Polskie w sprawie Telewizji Trwam, data publikacji: 6.03.2013, https://episkopat.pl/oswiadczenie-konferencji-episkopatu-polski-wsprawie-telewizji-trwam/ (dostęp: 27.01.2024).
Konferencja Episkopatu Polski, Oświadczenie Rady Stałej Konferencji Episkopatu Polski w sprawie przyznania Telewizji Trwam miejsca na multipleksie cyfrowym, data publikacji: 16.01.2012, https://episkopat.pl/doc/167693.oswiadczenie-rady-stalej-konferencji-episkopatu-polski-w-sprawieprzyznania-
telewizji-trwam-miejsca-na-multipleksie-cyfrowym (dostęp: 27.01.2024) b.
Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską podpisany dnia 28 lipca 1993 r., Dz. U. z 1998 r., nr 51, poz. 318.
Kowalczyk K., Sacrum czy profanum? Partie i ugrupowania parlamentarne wobec ustawodawstwa antyaborcyjnego w Polsce, „Uniwersytet Szczeciński” 2020.
Kowalczyk K., Hurska-Kowalczyk L., Kampania Platformy Obywatelskiej w wyborach parlamentarnych w 2011 roku – strategia, taktyka, rezultaty, „Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne” 2012, vol. 35.
Lemańska M., Zając M., NSA oddalił skargi nadawców TV Trwam i Tele5, „Rzeczpospolita”, data publikacji: 21.05.2014, https://www.rp.pl/media/art12473481-nsa-oddalil-skargi-nadawcow-tv-trwam-i-tele5 (dostęp: 28.01.2024).
Leśniczak R., Idea sekularyzmu w polskiej kampanii parlamentarnej w 2019 roku, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio K-Politologia” 2020, vol. XXVII, 1. DOI: https://doi.org/10.17951/k.2020.27.1.171-189.
Lisak M., Transformacja religijności Polaków – wybrane aspekty religijnej zmiany, „Sympozjum” 2015, nr 2 (29).
Marczewska-Rytko M., Religia i polityka w globalizującym się świecie, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2010.
Minister Edukacji w TOK FM: „Chciałam uspokoić, religia zostaje w szkołach”, „Tok FM”, data publikacji: 9.03.2012, https://www.tokfm.pl/Tokfm/7,103454,11312037,minister-edukacji-w-tok-fm-chcialamuspokoic-religia-zostaje.html (dostęp: 26.01.2024).
Państwowa Komisja Wyborcza, Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, data publikacji: 2010, https://prezydent2010.pkw.gov.pl/PZT/PL/WYN/W/index.htm (dostęp: 12.01.2024).
Papież pozdrowił pielgrzymkę Radia Maryja. „Modlą się o wolność słowa”, „Dziennik.pl”, data publikacji: 8.07.2012, https://wiadomosci.dziennik.pl/swiat/artykuly/397153,benedykt-xvi-pozdrowil-w-castelgandolfo-pielgrzymke-radia-maryja.html (dostęp: 28.01.2024).
Platforma Obywatelska, Deklaracja Ideowa, [w:] Polska zasługuje na cud gospodarczy, Program wyborczy Platformy Obywatelskiej, Warszawa 2007.
Platforma Obywatelska, Następny krok. Razem, Program wyborczy Platformy Obywatelskiej, Warszawa 2011.
Platforma Obywatelska, Historia, https://platforma.org/historia#0 (dostęp: 12.01.2024).
Po latach dyskusji w życie wchodzi ustawa regulująca in vitro, „Prawo.pl”, data publikacji: 31.10.2015,
https://www.prawo.pl/zdrowie/po-latach-dyskusji-w-zycie-wchodzi-ustawa-regulujaca-invitro,239936.html (dostęp: 26.01.2024).
Prezydent.pl, List do Przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski, data publikacji: 22.07.2015,
https://www.prezydent.pl/kancelaria/archiwum/archiwum-bronislawa-komorowskiego/aktualnosci/wypowiedzi-prezydenta-rp/inne/list-do-przewodniczacego-konferencji-episkopatu-polski,18145 (dostęp: 26.01.2024).
„Przyszliście po to, aby dać świadectwo prawdzie” – Marsz w obronie Trwam i wolnych mediów, „wPolityce.pl”, data publikacji: 22.04.2012, https://wpolityce.pl/polityka/131043-przyszliscie-po-to-aby-dacswiadectwo-prawdzie-marsz-w-obronie-trwam-i-wolnych-mediow (dostęp: 27.01.2024).
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych, Dz. U. 2012, poz. 204.
Rząd: Samodzielne opłacanie składek przez duchownych, likwidacja Funduszu Kościelnego, „Dziennik Gazeta Prawna”, data publikacji: 15.03.2012, https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/
artykuly/602889,rzad-samodzielne-oplacanie-skladek-przez-duchownych-likwidacja-funduszukoscielnego.html (dostęp: 27.01.2024).
Secler B., Spór o multipleks. Telewizja Trwam kontra Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, „Przegląd Politologiczny” 2013, nr 1, s. 146–147.
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Ustawa budżetowa na rok 2008, Dz. U. 2008, nr 19, poz. 117.
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Ustawa budżetowa na rok 2009, Dz. U. 2009, nr 10, poz. 58.
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Ustawa budżetowa na rok 2010, Dz. U. 2010, nr 19, poz. 102.
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Ustawa budżetowa na rok 2011, Dz. U. 2011, nr. 29, poz. 150.
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Ustawa budżetowa na rok 2012, Dz. U. 2012, poz. 273.
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Ustawa budżetowa na rok 2013, Dz. U. 2013, poz. 169.
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Ustawa budżetowa na rok 2014, Dz. U. 2014, poz. 162.
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Ustawa budżetowa na rok 2015, Dz. U. 2015, poz. 153.
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej Kadencja VII, Sprawozdanie Stenograficzne z 1. Posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 18 listopada 2011 r., Warszawa 2011.
Szymanek J., Trybunał Konstytucyjny wobec religii w szkole publicznej, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 2012, t. 15, s. 57.
TK: wliczanie ocen z religii do średniej zgodne z konstytucją, „Dziennik Gazeta Prawna”, data publikacji: 2.12.2009, https://prawo.gazetaprawna.pl/artykuly/375461,tk-wliczanie-ocen-z-religii-do-sredniej--zgodne-z-konstytucja.html (dostęp: 26.01.2024).
Uhlig D., Szołucha S., Pierwsze posiedzenie Sejmu. Którzy posłowie ślubowali na Boga, „Biqdata – Gazeta Wyborcza”, data publikacji: 13.11.2023, https://biqdata.wyborcza.pl/biqdata/7,159116,30398461,pierwsze-
posiedzenie-sejmu-ktorzy-poslowie-slubowali-na-boga.html (dostęp: 30.01.2024).
Wilgocki M., Halicki: Fundusz Kościelny na razie zostaje, „Gazeta Wyborcza”, data publikacji: 10.10.2014,
https://wyborcza.pl/7,75398,16780607,halicki-fundusz-koscielny-na-razie-zostaje.html (dostęp: 27.01.2024).
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 grudnia 2009 r., U 10/07, OTK 2009, Nr 11 A, poz. 163.
Zwoliński A., Fundusz Kościelny to nic. Zobacz, ile kosztuje nas konkordat, „Dziennik Gazeta Prawna”, data publikacji: 16.03.2012, https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/603362,fundusz-
-koscielny-to-nic-zobacz-ile-kosztuje-nas-konkordat.html (dostęp: 27.01.2024).
nowych księży diecezjalnych dla Kościoła w Polsce, „eKai”, data publikacji: 1.06.2022, https://www.ekai.pl/217-nowych-ksiezy-diecezjalnych-dla-kosciola-w-polsce/ (dostęp: 28.01.2024).
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/k.2025.32.1.107-128
Data publikacji: 2025-10-06 10:24:32
Data złożenia artykułu: 2025-02-20 18:16:57
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2025 Wiktoria Stolarczyk

Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.