Email this article 
“Housing Poverty” in Poland as a Consequence of World War II: In Search of Legal Forms of Its Eradication – Allocation of Dwellings as an Institution of the Housing Law (1944–1959)
Abstract
The article discusses the allocation of dwellings as an institution of the housing law in the People’s Republic of Poland, which was established in 1944 and was solidified by 1959, eventually becoming a central institution, typical of the entire period of the People’s Republic. The emergence of the allocation of dwellings was caused, on the one hand, by the housing situation in Poland after World War II, which the Manifesto of the Polish Committee of National Liberation described emphatically as “housing poverty” and, on the other hand, was shaped by the solutions present in the Soviet Union, or more broadly, in the housing law of the Eastern Bloc states. Thus, as a legal institution, it became a part of the political transformation of Poland after World War II and of the housing policy implemented by the government of the People’s Republic. The article deals with the following issues: the housing policy of the Soviet Union and the Eastern Bloc states, the housing situation in Poland after World War II, the emergence of the allocation of dwellings and its development until 1959. Furthermore, in the description of the allocation of dwellings as an institution, the following normative solutions, inherently connected with it, are discussed: allocation of dwellings as a source of a tenancy relation (distribution of apartments based on administrative law), housing standards, regulated rent, special protection of the tenant against termination of tenancy. The analysis leads to the conclusion that the origin of the institution should be sought in the Soviet Union, and that it fits into the realities of the communist regime and the transformation of the civil law present therein, i.e. publicization of private law, its instrumentalization and restrictions on private property.
Keywords
Full Text:
PDF (Język Polski)References
ŹRÓDŁA ARCHIWALNE
Archiwum Akt Nowych:
– Ministerstwo Kontroli Państwowej w Warszawie, sygn. 26/22;
– Nadzwyczajna Komisja Mieszkaniowa, sygn. 9.
Archiwum Państwowe w Lublinie, Akta miasta Lublina 1944–1950, sygn. 179.
LITERATURA
Andrzejewski A., Polityka mieszkaniowa, Warszawa 1987.
Andrzejewski A., Sytuacja mieszkaniowa w Polsce w latach 1918–1974, Warszawa 1977.
Denek E., Czynsz jako źródło finansowania gospodarki mieszkaniowej, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1971, nr 4.
Eisler J., Czterdzieści pięć lat, które wstrząsnęły Polską. Historia polityczna PRL, Warszawa 2018.
Engels F., Zasady komunizmu, Warszawa 1949.
Fermus-Bobowiec A., Z problematyki najmu lokali mieszkalnych w Polsce Ludowej, „Z Dziejów Prawa” 2014, vol. 7.
Frąckowiak J., Powstanie najmu na podstawie decyzji o przydziale lokalu mieszkalnego, „Palestra” 1974, nr 10.
Frąckowiak M., Rola mieszkań w socjalistycznym wzorcu konsumpcji i rozwoju społeczno-gospodarczym, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1978, nr 3.
Frąckowiak J., Sytuacja prawna najemcy lokalu mieszkalnego oznaczonego w decyzji o przydziale, Wrocław 1977.
Helios J., Publicyzacja prawa prywatnego – prywatyzacja prawa publicznego w kontekście rozważań nad prawem europejskim, „Przegląd Prawa i Administracji” 2013, nr 92.
Jarosz D., Mieszkanie się należy… Studium z peerelowskich praktyk społecznych, Warszawa 2010.
Kacprzak P., Działania organów administracji państwowej w akcji wysiedlenia i wyjazdach ludności niemieckiej z Polski w 1945 roku, „Studia Lubuskie” 2010, vol. 6.
Kersten K., Narodziny systemu władzy. Polska 1943–1948, Poznań 1990.
Lippόczy P., Walichnowski T., Przesiedlenie ludności niemieckiej po II wojnie światowej w świetle dokumentów, Warszawa–Łódź 1982.
Lityński A., Prawo Rosji i ZSRR 1917–1991, czyli historia wszechzwiązkowego komunistycznego prawa (bolszewików). Krótki kurs, Warszawa 2012.
Machnikowska A., Prawo własności w Polsce w latach 1944–1981. Studium historycznoprawne, Gdańsk 2010.
Machnikowska A., Wymiar sprawiedliwości w Polsce w latach 1944–1950, Gdańsk 2008.
Mączyński A., Dawne i nowe instytucje nowego prawa mieszkaniowego, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2002, nr 1.
Należniak P., Utrata Kresów Wschodnich przez Rzeczpospolitą w następstwie II wojny światowej i jej skutki dla Państwa Polskiego i jego obywateli, [w:] Druga wojna światowa. Wybrane zagadnienia konfliktu międzynarodowego, red. W. Kozyra, I. Lasek-Surowiec, A.M. Zaręba, Chełm 2015.
Nieciuński W., O systemach socjalistycznej gospodarki mieszkaniowej, Warszawa 1974.
Ochendowski E., Prawo mieszkaniowe i polityka mieszkaniowa, Toruń 1980.
Ochendowski E., Zagadnienie norm zaludnienia mieszkań w przepisach o publicznej gospodarce lokalami, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1963, nr 3.
Paczyńska I., Gospodarka mieszkaniowa a polityka państwa w warunkach przekształceń ustrojowych w Polsce w latach 1945–1950 na przykładzie Krakowa, Kraków 1994.
Prokopczuk J., Publiczna gospodarka lokalami. Zbiór przepisów prawnych, Warszawa 1956.
Radwański Z., Najem mieszkań w świetle publicznej gospodarki lokalami, Warszawa 1961.
Radwański Z., Prawo cywilne PRL, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1995, nr 1–2.
Wrona J., Społeczne skutki II wojny światowej dla Polski i Polaków, [w:] Druga wojna światowa. Wybrane zagadnienia konfliktu międzynarodowego, red. W. Kozyra, I. Lasek-Surowiec, A.M. Zaręba, Chełm 2015.
AKTY PRAWNE
Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 7 września 1944 r. o komisjach mieszkaniowych (Dz.U. 1944, nr 4, poz. 18).
Dekret z dnia 21 grudnia 1945 r. o publicznej gospodarce lokalami i kontroli najmu (Dz.U. 1946, nr 4, poz. 27; t.j. Dz.U. 1950, nr 36, poz. 343, ze zm.).
Dekret z dnia 28 lipca 1948 r. o najmie lokali (Dz.U. 1948, nr 36, poz. 259; t.j. Dz.U. 1950, nr 11, poz. 21; t.j. Dz.U. 1953, nr 35, poz. 152; t.j. Dz.U. 1958, nr 50, poz. 243).
Manifest Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (Dz.U. 1944, nr 1, poz. 3, załącznik).
Rozporządzenie Kierowników Resortów Administracji Publicznej i Sprawiedliwości z dnia 3 października 1944 r. w sprawie wykonania dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 7 września 1944 r. o komisjach mieszkaniowych (Dz.U. 1944, nr 7, poz. 36).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 27 października 1933 r. – Kodeks zobowiązań (Dz.U. 1933, nr 82, poz. 598, ze zm.).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 września 1948 r. o właściwości władz i postępowaniu przy ustalaniu wysokości czynszu oraz przy wymiarze i ściąganiu wpłat na Fundusz Gospodarki Mieszkaniowej (Dz.U. 1948, nr 49, poz. 375).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 września 1948 r. w sprawie zwolnień i ulg w opłacaniu czynszu za najem lokali mieszkalnych oraz zwolnień od wpłat na Fundusz Gospodarki Mieszkaniowej (Dz.U. 1948, nr 49, poz. 374).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 lipca 1958 r. w sprawie zwolnień i ulg w opłacaniu czynszu za najem lokali mieszkalnych (Dz.U. 1958, nr 50, poz. 244).
Uchwała Rady Ministrów nr 583 z dnia 9 lipca 1952 r. w sprawie dodatkowej powierzchni mieszkalnej (M.P. 1952, nr A-83, poz. 1326).
Uchwała Rady Ministrów z dnia 1 sierpnia 1953 r. w sprawie kontroli wykorzystania lokali mieszkalnych (M.P. 1953, nr 75, poz. 895).
Ustawa z dnia 11 kwietnia 1924 r. o ochronie praw lokatorów (t.j. Dz.U. 1936, nr 39, poz. 297).
Ustawa z dnia 20 lipca 1950 r. zmieniająca dekret o publicznej gospodarce lokalami i kontroli najmu (Dz.U. 1950, nr 36, poz. 337).
Ustawa z dnia 30 stycznia 1959 r. – Prawo lokalowe (Dz.U. 1959, nr 10, poz. 59; t.j. Dz.U. 1962, nr 47, poz. 227).
Ustawa z dnia 6 czerwca 1958 r. o zmianie dekretu o najmie lokali (Dz.U. 1958, nr 35, poz. 155).
Ustawa z dnia 10 kwietnia 1974 r. – Prawo lokalowe (Dz.U. 1974, nr 14, poz. 84; t.j. Dz.U. 1983, nr 11, poz. 55; t.j. Dz.U. 1987, nr 30, poz. 165).
Zarządzenie Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 8 marca 1951 r. w sprawie zasad ustalania norm zaludnienia mieszkań (M.P. 1951, nr A-24, poz. 314).
Zarządzenie Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 12 kwietnia 1958 r. w sprawie zasad ustalania norm zaludnienia mieszkań (M.P. 1958, nr 26, poz. 158).
ORZECZNICTWO
Orzeczenie SN z dnia 17 grudnia 1946 r., III C 813/46, OSN(C) 1947, nr 3, poz. 76.
Uchwała składu 7 sędziów SN z dnia 25 września 1948 r., C. Prez. 331/48, „Państwo i Prawo” 1949, z. 1.
Wyrok SN z dnia 21 listopada 1950 r., C 345/50, „Państwo i Prawo” 1951, z. 4.
Wyrok SN z dnia 15 października 1953 r., I-C-1288/53, „Państwo i Prawo” 1954, z. 3.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/g.2023.70.3.161-180
Date of publication: 2024-01-11 14:19:42
Date of submission: 2023-09-05 20:11:03
Statistics
Indicators
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2024 Anna Fermus-Bobowiec
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.