Wyślij tekst przez e-mail 
Przyczyny karania i uniewinnienia w Noctes Atticae Aulusa Gelliusa
Streszczenie w języku polskim
Aulus Gellius w swoich Noctes Atticae prowadził nie tylko rozważania na temat użycia terminów na określenie sposobów karania, ale także zastanawiał się, czy można karać za niepopełniony czyn. W czternastym rozdziale siódmej księgi Noctes Atticae opisał on trzy przyczyny karania za przestępstwa, o których pisał jego nauczyciel L. Calvenus Taurus w komentarzu do Gorgiasza Platona, który wyjaśniał, że karę stosuje się, by skarcić i poprawić przestępcę – prewencja szczególna; kiedy kara ma funkcję sprawiedliwościową; a także kiedy kara jest konieczna dla przykładu, aby inni nie popełniali przestępstw, czyli dla prewencji ogólnej. Sam Platon jednak, jak zaznacza Gellius, wymienił dwie przyczyny karania, jedną ze względu na poprawę, drugą ze względu na strach przed karą.
Problem natomiast, czy można karać za czyn zamierzony, ale niepopełniony, Gellius przedstawił w trzecim tytule szóstej księgi przy okazji polemiki z krytyką Tirona dotyczącą mowy pro Rhodiensibus Marka Katona. Tullius Tiron zarzucał Katonowi przyjęcie niewłaściwej strategii i nieuczciwe wykorzystanie przebiegłych sofistycznych sztuczek. Według Gelliusa Katon wprawdzie mógł bronić Rodyjczyków w bardziej uporządkowanej formie, ale na pewno nie z większą energią i zaangażowaniem. Było zatem niesprawiedliwe ze strony Tirona, zdaniem Gelliusa, wybranie z bogatej i trafnej mowy Katona tylko pewnego fragmentu wypowiedzi, by go skrytykować, jakoby nie było godne Katona twierdzenie, że nie należy karać za sam zamiar popełnienia przestępstwa, jeśli ono nie zostało popełnione.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Amielańczyk K., ‘Crimina legitima’ w rzymskim prawie publicznym, Lublin 2013.
Astin A.E., Cato the Censor, Oxford 1978.
Cytowska M., Szelest H., Literatura rzymska. Okres cesarstwa, Warszawa 1992.
Deneire T., Honour, Justice and Clemency. Some Observations on Rhetorical Strategy in Cato’s ‘Pro Rhodiensibus’, „Les Études Classiques” 2010, t. 78.
Diliberto O., La pena tra filosofia e diritto nelle ,,Noctes Atticae” di Aulo Gellio, [w:] Il problema della pena criminale fra filosofia greca e diritto romano, Napoli 1993.
Ducos M., Les Romains et la loi. Recherches sur les rapports de la philosophie grecque et de la tradition romaine à la fin de la République, Paris 1984.
Flower H.I., The Freedom of the Rhodians: Cato the Elder and Demosthenes, [w:] ‘Libertas’ and ‘Res Publica’ in the Roman Republic, Leiden–Boston 2020.
Gamberale L., La riscoperta dell’arcaico, [w:] Lo spazio letterario di Roma antica, III: La ricezione del testo, Roma 1990.
Gelzer Th., Klassizismus, Attizismus und Asianismus, [w:] Le Classicisme a Rome aux Iers siècles avant et après J.C., Geneve 1978.
Gudnerson E., ‘Nox Philologiae’. Aulus Gellius the Fantasy of the Roman Library, Madison, Wisconsin 2009.
Hillner J., Prison, Punishment and Penance in Late Antiquity, Cambridge 2015.
Holford-Strevens L., Puishment in Aulus Gellius, [w:] Aulo Gellio tra diritto e antiquaria, red. A. Atorino, G. Balestra, R. D’Alessio, Lecce 2023.
Kennedy G., The Art of Rhetoric in the Roman World 300B.C. – A.D.300, Eugene, Oregon 2008.
Keulen W., Gellius the Satirist. Roman cultural Authority in „Attic Nights, Leiden–Boston 2009.
Kienast D., Cato der Zensor, Seine Persönlichkeit und seine Zeit2, Darmstadt 1979.
La Penna A., La cultura letteraria latina nel secolo deglo Antonini, [w:] Storia di Roma, II: L’impero mediterraneo, 3: La cultura e l’impero, Torino 1992.
Piacente D.V., ‘Poeniendis peccatis tres esse causas extimata est’, Torino 2023
Sondel J., Przedmowa, [w:] Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków, Kraków 1997.
Tarwacka A., Ofiara przestępstwa w myśli starożytnej, [w:] Z problematyki wiktymologii. Księga dedykowana Profesor Ewie Bieńkowskiej, red. L. Mazowiecka, W. Klaus, A. Tarwacka, Warszawa 2017.
Tarwacka A., O tym, że filozofowie przypisywali karaniu przestępstw trzy przyczyny oraz dlaczego Platon wspomniał o dwóch z nich, a nie trzech. Aulus Gellius, Noce Attyckie 7,14. Tekst – Tłumaczenie – Komentarz, „Zeszyty Prawnicze” 2020, t. 20, z. 2.
Zabłocki J., L’esecuzione pena nelle „Notti attiche”, [w:] Aulo Gellio tra diritto e antiquaria, red. A. Atorino, G. Balestra, R. D’Alessio, Lecce 2023.
Zabłocki J., The Intellectual Background od Aulus Gellius, [w:] ‘Scripta Gelliana’, Warszawa 2020.
Zabłocki J., Ze studiów filozofii Aulusa Gelliusa w Atenach, [w:] Profesorowi Janowi Kodrębskiemu ,,in memoriam”, red. A. Pikulska-Robaszkiewicz, Łódź 2000.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/g.2024.71.3.43-54
Data publikacji: 2024-12-09 22:19:46
Data złożenia artykułu: 2024-04-16 12:46:57
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2024 Jan Zabłocki
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.