Na Jurija, do Llia, po Dmytry. Chrononimy motywowane nazwami osobowymi w ukraińskim kalendarzu ludowym (na przykładzie gwar ukraińskich południowego Podlasia)

Agnieszka Dudek-Szumigaj

Streszczenie w języku polskim


W artykule przeanalizowano chrononimy motywowane imionami trzech świętych chrześcijańskich (Jerzego, Dymitra i Eliasza), zarejestrowane w gwarach ukraińskich południowego Podlasia.  Opisano mechanizm powstawania tego typu chrononimów, scharakteryzowano praktyki, wierzenia i normy zachowań związane z wymienionymi świętami. Ludowy kalendarz ukazano z perspektywy zespolenia elementów chrześcijańskich i przedchrześcijańskich wierzeń mitologicznych (praktyki agrarno-hodowlane, wierzenia, obrzędy).


Słowa kluczowe


chrononim; antroponim; transonimizacja; kalendarz ludowy; gwary ukraińskie; południowe Podlasie; chrześcijaństwo; wierzenia przedchrześcijańskie

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Adamowski, Jan, Tymochowicz, Mariola. (2001). Obrzędy i zwyczaje doroczne z obszaru województwa lubelskiego (próba słownika). W: Alfred Gauda (red.), Dziedzictwo kulturowe Lubelszczyzny. Kultura ludowa (s. 35–62). Lublin: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze Oddział w Lublinie.

Agapkina, Tatʹâna. (1994). Ûrʹev denʹ v Polesʹe: ritualʹnye vyhody v pole. V: Pavlo Gricenko (red.), Problemi sučasnoï arealogìï (c. 324–331). Kiïv: Naukova dumka. [Агапкина, Татьяна. (1994). Юрьев день в Полесье: ритуальные выходы в поле. W: Павло Гриценко (red.), Проблеми сучасної ареалогії (s. 324–331). Київ: Наукова думка].

Arkušin, Grigorìj. (2003). Skazav, âk dva zv`âzav. Narodnì vislovi ta zagadki ìz Zahìdnogo Polìssâ ì zahìdnoï častini Volinì. Lûblìn–Lucʹk: Un-t Marìï-Kûrì-Sklodovsʹkoï. [Аркушин, Григорій. (2003). Сказав, як два зв’язав. Народні вислови та загадки із Західного Полісся і західної частини Волині. Люблін–Луцьк: Ун-т Марії-Кюрі-Склодовської].

Arkušin, Grigorìj. (2001). Slovnik zahìdnopolìsʹkih govìrok. T. 1–2. Lucʹk: Vidavnictvo deržavnogo unìversitetu ìm. Lesì Ukraïnki. [Аркушин, Григорій. (2001). Словник західнополіських говірок. Т. 1–2. Луцьк: Видавництво державного університету ім. Лесі Українки].

Breza, Edward. (1998). Nazwy obiektów i instytucji związanych z nowoczesną cywilizacją (chrematonimy). W: Ewa Rzetelska-Feleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia (s. 343–361). Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN.

Bulgakov, Sergej Vasilʹevič. (1993). Nastolʹnaâ kniga dlâ svâŝenno-cerkovno-služitelej. Moskva: Izdatelʹskij otdel Moskovskogo Patriarhata. [Булгаков, Сергей Васильевич. (1993). Настольная книга для священно-церковно-служителей. Москва: Издательский отдел Московского Патриархата].

Čebanûk, Olena. (2008). Narodnij kalendar u tradicìjnìj kartinì svìtu ukraïncìv. Narodna tvorčìstʹ ta etnografìâ, 6, s. 41–45. [Чебанюк, Oлена. (2008). Народний календар у традиційній картині світу українців. Народна творчість та етнографія, 6, c. 41–45].

Cerkiewne święto Proroka Eliasza – wierni modlą się o szczęśliwe zbiory. Pobrano z: https://dzieje.pl/dziedzictwo-kulturowe/cerkiewne-swieto-proroka-eliasza-wierni-modla-sie-o-szczesliwe-zbiory (dostęp: 07.04.2022).

Furdal, Antoni. (2002) Chrononimy słowiańskie. W: Jerzy Rusek, Wiesław Boryś, Leszek Bednarczuk (red.), Dzieje Słowian w świetle leksyki (s. 117–120). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Gaweł, Artur. (2012). Rok obrzędowy na Podlasiu. Białystok: Muzeum Podlaskie w Białymstoku.

Karpenko, Olena Ûrìïvna. (2010). Hrononìmìčna transonìmìzacìâ toponìmìv. Zapiski z romano-germansʹkoï fìlologìï, 25, s. 116–121. [Карпенко, Олена Юріївна. (2010). Хрононімічна трансонімізація топонімів. Записки з романо-германської філології, 25, c. 116–121].

Klimaszewska, Janina. (1981). Doroczne obrzędy ludowe. W: Maria Biernacka (red.), Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, t. 2 (s. 127–153). Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Ossolineum.

Kuraszkiewicz, Władysław. (1963). Zarys dialektologii wschodniosłowiańskiej z wyborem tekstów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Niebrzegowska-Bartmińska, Stanisława. (2018). Rosyjski kalendarz ludowy w ujęciu etnolingwistycznym (rec.: Atrošenko, O.V., Krivoŝapova, Û.A., Osipova, K.V., Russkij narodnyj kalendar. Ètnolingvističeskij slovarʹ, Moskva 2015). Etnolingwistyka, 30, s. 307–311. DOI: 10.17951/et.2018.30.307.

Purâêva, Natalìâ. (2001). Slovnik cerkovno-obrâdovoï termìnologìï. Lʹvìv: Vidavnictvo «Svìčado». [Пуряєва, Наталія. (2001). Словник церковно-обрядової термінології. Львів: Видавництво «Свічадо»].

Skuratìvsʹkij, Vasilʹ. (1996). Ukraïnsʹkij rìk. Rozpovìdì. Kiïv: Veselka. [Скуратівський, Василь. (1996). Український рік. Розповіді. Київ: Веселка].

Tolstaâ, Svetlana Mihajlovna. (2005). Antroponimy v narodnoj kalendarnoj terminologii. V: Svetlana Mihajlovna Tolstaâeadem, Polesskij narodnyj kalendarʹ (s. 377–384). Moskva: Izdatelʹstvo «Indrik». [Толстая, Светлана Михайловна. (2005). Антропонимы в народной календарной терминологии. В: Светлана Михайловна Толстаяeadem, Полесский народный календарь (с. 377–384). Москва: Издательство «Индрик»].

Zakrevsʹka, Âroslava Vasilìvna (red.). (1988). Atlas ukraïnsʹkoï movi, t. 2, Volinʹ, Naddnìstrânŝina, Zakarpattâ ì sumìžnì zemlì. Kiïv: Naukova dumka. [Закревська, Ярослава Василівна (ред.). (1988). Атлас української мови, т. 2, Волинь, Наддністрянщина, Закарпаття і суміжні землі. Київ: Наукова думка].

Žajvoronok, Vìtalìj. (2006). Znaki ukraïnsʹkoï etnokulʹturi. Slovnik-dovìdnik. Kiïv: Vidavnictvo «Dovìra». [Жайворонок, Віталій. (2006). Знаки української етнокультури. Словник-довідник. Київ: Видавництво «Довіра»].




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/ff.2022.40.2.215-226
Data publikacji: 2022-12-28 12:58:53
Data złożenia artykułu: 2022-09-14 21:39:29


Statystyki


Widoczność abstraktów - 622
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 276

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2022 Agnieszka Dudek-Szumigaj

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.