From the Methodology of Onomastic Research on Toponymy and Hydronymy Material

Władysław Makarski

Abstract


The subject of the article are toponyms with different morphological structures, with the suffix -ów, such as Szczekarzów > Krasnystaw, Czumów, with the suffix -in, such as Szczebrzeszyn, names with the suffix -cz-, such as Mircze, Matcze, Łowicz, Lubicz > Lubycza or others, such as Bełz, Czerwien, Wołyń, Radecznica, Obrocz, Obsza, Tarzymiechy. These include renewed or derived water names. The main objective of the analysis is to reflect on the methodology of toponymic and hydronymic research. The author attempted to decrypt localised names, to verify their etymology, pointing to the sources of their ambiguity (source shortages, deficiencies in discerning the properties of natural named places, omitting the toponymic context and explaining local names, erroneous reading of the morphological structure of the onyms and its base without considering its historical, often metaphorical meaning, incorrect choice of the initial form of the name on the basis of incomplete source documentation, and erroneous reading of old name entries). In the case of naming homonyms (ambiguous names), the postulate of establishing the hierarchy of the degree of credibility of the proposed etymologies was pointed out, taking into account structural linguistic determinants, name records, its geography, seriality or uniqueness, closer and further naming contexts and preferences in nominations of elements of the perceived world – people and places – by man.


Keywords


methodology of toponymic research; methodology of hydronymic research; explaining local names; naming homonymy; etymology

Full Text:

PDF

References


Bondyra, Wiesław. (1992). Słownik historyczny miejscowości województwa zamojskiego. Lublin–Zamość: s.n.

Borek, Henryk. (1968). Zachodniosłowiańskie nazwy toponimiczne z formantem -ьn-. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Boryś, Wiesław. (2005). Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Brajerski, Tadeusz. (1976). Język staro-cerkiewno-słowiański. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Brückner, Aleksander. (1927). Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza.

Cieślikowa, Aleksandra. (1998). Miejsce przezwiska w systemie antroponimicznym. Historia a współczesność. In: Stefan Warchoł (ed.), Przezwiska i przydomki w językach słowiańskich. Cz. 1 (pp. 71–80). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Czapla, Anna. (2011). Nazwy miejscowości historycznej ziemi lwowskiej. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Czopek, Barbara. (1988). Nazwy miejscowe dawnej ziemi chełmskiej i bełskiej (w granicach dzisiejszego państwa polskiego). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.

Czyżewski, Feliks. (2010). W sprawie mikrotoponimu Hały. In: Dagmara Nowacka, Maria Borciuch, Albert Nowacki, Mateusz Jastrzębski (eds.), Z lubelskich badań nad Słowiańszczyzną Wschodnią. Księga dedykowana Profesorowi Michałowi Łesiowowi (pp. 103–119). Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Jakus-Borkowa, Ewa, Nowik, Krystyna. (2010). Nazwy miejscowości w Polsce. Układ a tergo. Opole: Wydawnictwo Nowik.

Janeczek, Andrzej. (1991). Osadnictwo pogranicza polsko-ruskiego. Województwo bełskie od XIV do początku XVII wieku. Wrocław–Warszawa: Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.

Kaleta, Zofia. (1998). Kierunki i metodologia badań. Terminologia. In: Ewa Rzetelska-Feleszko (ed.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia (pp. 45–81). Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN.

Klemensiewicz, Zenon, Lehr-Spławiński, Tadeusz, Urbańczyk, Stanisław. (1965). Gramatyka historyczna języka polskiego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Kopaliński, Władysław. (1989). Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych. Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna.

Koper, Mariusz. (2014). Nazwy geograficzne gminy Lubycza Królewska. Słownik historyczno-onomastyczny. Lubycza Królewska: Fotopia. Wydawca.

Kosyl, Czesław. (1978). Nazwy miejscowe dawnego województwa lubelskiego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Łoś, Jan. (1922–1925). Gramatyka polska. Cz. 1: Głosownia historyczna. Cz. 2: Słowotwórstwo. Lwów: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Makarski, Władysław. (1979). Z metodologii badań toponomastycznych obszarów językowo mieszanych (na przykładzie toponimii historycznej ziemi sanockiej). Roczniki Humanistyczne, 27(6), pp. 5–13.

Makarski, Władysław. (1986). Nazwy miejscowości dawnej ziemi sanockiej. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Makarski, Władysław. (1996). Z toponimii bojkowskiej: Butla i Butelka. Slavia Orientalis, 45(1), pp. 103–108.

Makarski, Władysław. (1996/1997). Z toponimii pogranicza polsko-ruskiego: Ożomla. Annales UMCS. Sectio FF, 14/15, pp. 389–396.

Makarski, Władysław. (1997/1998a). O klasyfikacji nazw miejscowych raz jeszcze. Roczniki Humanistyczne, 45/46, pp. 39–50.

Makarski, Władysław. (1997/1998b). Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie w świetle nazw jezior, stawów i bagien. Roczniki Humanistyczne, 45/46(6), pp. 51–68.

Makarski, Władysław. (1999a). Nazwy miejscowości dawnej ziemi przemyskiej. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Makarski, Władysław. (1999b). Rozgdakana Gdyczyna. Roczniki Humanistyczne, 47(6), pp. 115–125.

Makarski, Władysław. (1999c). Z toponimii bojkowskiej: Skole. Slavia Orientalis, 48(2), pp. 255–267.

Makarski, Władysław. (2000). Z toponimii i hydronimii łemkowskiej: Pielnia. In: Ewa Wolnicz-Pawłowska, Wanda Szulowska (eds.), Kontakty językowe polszczyzny na pograniczu wschodnim. Prace ofiarowane Profesorowi Januszowi Riegerowi (pp. 141–145). Warszawa: Semper.

Makarski, Władysław. (2001). Z toponimii pogranicza polsko-ruskiego: Bełwin. In: Feliks Czyżewski (ed.), Język i kultura na pograniczu polsko-ukraińsko-białoruskim (pp. 115–127). Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej.

Makarski, Władysław. (2002). Łukcze, Bikcze, Rotcze i inne zagadkowe nazwy wodne na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim. Poznańskie Spotkania Językoznawcze, 10, pp. 55–64.

Makarski, Władysław. (2003a). Adaptacja nazw własnych w tekstach i językach naturalnych. In: Richard Sokoloski, Henryk Duda, Konrad Klimkowski (eds.), Warsztaty Translatorskie 3 (pp. 107–127). Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Makarski, Władysław. (2003b). Obraz onomastyczny jednej wsi na pograniczu polsko-ukraińskim. Roczniki Humanistyczne, 51(6), pp. 101–131.

Makarski, Władysław. (2003c). W poszukiwaniu starych rzeczownikowych apelatywów fizjograficznych i kulturowych w nazewnictwie miejscowym pogranicza polsko-ukraińskiego (na przykładzie toponimii dawnej ziemi przemyskiej). In: Dmytro Buczko, Hanna Martynowa (eds.), Język ukraiński: współczesność – historia (pp. 215–232). Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej.

Makarski, Władysław. (2004). Onomastyczny obraz regionu Skolego w świetle pewnego dokumentu z końca XIV wieku. Drohobyc’kyj Krajeznavčyj Zbirnyk, 8, pp. 59–69.

Makarski, Władysław (2005). Onimiczny kształt Tryptyku rzymskiego Jana Pawła II. Język Polski, 85, pp. 161–170.

Makarski, Władysław. (2006). Nazwy najpopularniejszych drzew w Polsce jako baza toponimiczna. Roczniki Humanistyczne, 58(6), pp. 57–100.

Makarski, Władysław. (2007a). Nazwy własne jako wyznacznik typu wypowiedzi. In: Danuta Ostaszewska (ed.), Gatunki mowy i ich ewolucja, Vol. 3, Cz. 2 (pp. 38–46). Katowice: Wydawnictwo Gnome.

Makarski, Władysław. (2007b). Przestrzeń w Panu Tadeuszu. Jej onomastyczne i inne wyznaczniki. In: Władysława Książek-Bryłowa, Małgorzata Nowak (eds.), Język polski. Współczesność. Historia (pp. 89–111). Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Makarski, Władysław. (2008a). Czytanie nazw geograficznych w Prawdzie starowieku Stanisława Vincenza. In: Magdalena Graf, Stanisław Mikołajczak (eds.), Spisane słowa, formy i myśli. Prace ofiarowane Profesorowi Zygmuntowi Zagórskiemu w 80. rocznicę urodzin (pp. 51–71). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie Studia Polonistyczne.

Makarski, Władysław. (2008b). Wezwania świątyń na Kresach wschodnich. In: Mirosława Ołdakowska-Kuflowa, Mirosława Kawecka (eds.), Poznawanie sąsiadów. Z zagadnień religijnych w polskiej i ukraińskiej kulturze (pp. 163 –205). Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Makarski, Władysław. (2009). Kapliczki, figury i krzyże przydrożne – deskrypcje, nominacje, inskrypcje. In: Władysława Książek-Bryłowa, Henryk Duda, Małgorzata Nowak (eds.), Język polski. Współczesność. Historia, Vol. 7 (pp. 311–333). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Makarski, Władysław. (2010a). Dąb jako baza antroponimiczna. Roczniki Humanistyczne, 58(6), pp. 119–155.

Makarski, Władysław. (2010b). Z dziejów mapy osadniczo-nazewniczej współczesnej Zamojszczyzny. Najstarszy stan jej onimii (X–XI w.). In: Henryk Duda, Władysława Książek-Bryłowa (eds.), Język polski. Historia. Współczesność (pp. 143–162). Zamość: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Makarski, Władysław. (2015a). Szkic o tytułach utworów Juliusza Słowackiego. Dialog Dwóch Kultur, 10, pp. 109–120.

Makarski, Władysław. (2015b). Z metodologii badań nazw niejasnych i niejednoznacznych. In: Feliks Czyżewski, Marek Olejnik, Alicja Pihan-Kijasowa (eds.), Pogranicza słowiańskie w opisach językoznawczych (pp. 215–226). Lublin–Włodawa: Polihymnia Wydawnictwo.

Makarski, Władysław. (2017a). Odantroponimizować toponimię. Na przykładzie odrzecznych i odbagiennych nazw miejscowych Zamojszczyzny. In: Marcin Kojder, Marek Olejnik (eds.), Onomastyka na pograniczach językowo-kulturowych (pp. 39–81). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Makarski, Władysław. (2017b). Nazwa miejscowa Lubycza oraz jej onimiczne bliższe i dalsze konotacje. In: Mariusz Koper (ed.), Ziemia Lubycka. Geografia, historia, język, kultura (pp. 143–179). Lublin–Lubycza Królewska: Fotopia, Urząd Miejski.

Malec, Maria. (1982). Staropolskie skrócone nazwy osobowe od imion dwuczłonowych. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.

Mieg, Friedrich von. (2015). Galicja na józefińskiej mapie topograficznej 1779–1783, Vol. 8, part A and B, Warszawa, na podstawie rękopisu F. von Mieg, Karte des Königreichs Galizien und Lodomerien, 1:28000, 1779–1783. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.

Moszyński, Kazimierz. (1939). Kultura ludowa Słowian. Cz. 2. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.

Polnoe sobranie russkih letopisej. Vol. 1–2. (1845–1846). Sankt-Peterburg: Tipografiâ Èduarda Praca. [Полное собрание русских летописей. Vol. 1–2. (1845–1846). Санкт-Петербург: Типография Эдуарда Праца.]

Rieger, Janusz. (1969). Nazwy wodne dorzecza Sanu. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Rospond, Stanisław. (1983). Słowiańskie nazwy miejscowe z sufiksem -jь. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

Rospond, Stanisław. (1984). Słownik etymologiczny miast i gmin PRL. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Rymut, Kazimierz. (1987). Nazwy miast Polski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Rymut, Kazimierz (ed.). (1992–1994). Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych. Vol. 1–10. Kraków: Wydawnictwo Instytut Języka Polskiego PAN.

Rymut, Kazimierz, Czopek-Kopciuch, Barbara, Bijak, Urszula. (1996–2017). Nazwy miejscowe Polski. Historia. Pochodzenie. Zmiany. Vol. 1–14. Kraków: Wydawnictwo Instytut Języka Polskiego PAN.

Szymczak, Mieczysław (ed.). (1978–1981). Słownik języka polskiego. Vol. 1–3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Taszycki, Witold. (1937). Rzekomo dzierżawcze nazwy miejscowe (znaczenie przyrostków -ów, -owa, -owo, -in, -ina, -ino). Język Polski, 22, pp. 104–111.

Wilkoń, Aleksander. (1963). Polskie nazwy miejscowe od nazw wodnych. Onomastica, 8, pp. 87–124.

Zierhoffer, Karol. (1957). Nazwy miejscowe północnego Mazowsza. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/ff.2019.37.2.57-82
Date of publication: 2019-12-31 19:00:31
Date of submission: 2019-07-11 20:20:12


Statistics


Total abstract view - 1396
Downloads (from 2020-06-17) - PDF - 734

Indicators



Refbacks

  • There are currently no refbacks.


Copyright (c) 2019 Władysław Makarski

Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.