Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Niemcy – wrogowie czy partnerzy? Przegląd opinii średniowiecznych polskich autorów
Streszczenie w języku polskim
Celem niniejszego artykułu było przyjrzenie się opiniom polskich średniowiecznych autorów tekstów historiograficznych o Niemcach i ich państwach: Cesarstwie oraz później powstałych niemieckich władztwach terytorialnych – sąsiadach Polski. Mnogość źródeł sprawiła, że mogły się tu znaleźć informacje o wybranych opiniach ilustrujących główne tendencje. Dodatkowo autor podjął próbę odnalezienia kulturowego podłoża formułowanych poglądów.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDF (Deutsch)Bibliografia
Quellen
Chronica Poloniae maioris, wyd. B. Kürbis, „Monumenta Poloniae Historica. Series novaˮ 8, Warszawa 1970.
Die Annales Quedlinburgenses, hrsg. von M. Giese, „Monumenta Germaniae historica. Scriptores rerum Germanicarum in usum scholarum separatim editi“ 72, Hannover 2004.
Galli Anonymi Cronica et Gesta ducum sive principum Polonorum, wyd. K. Maleczyński, Kraków 1952 (englische Übersetzung: The Deeds of the Princes of the Poles, eds. P.W. Knoll, F. Schaer, Budapest 2003; die deutsche Version: Polens Anfänge – Gallus Anonymus: Chronik und Taten der Herzöge und Fürsten von Polen, hrsg. von J. Bujnoch, Graz–Wien–Köln 1978).
Ioannis Dlugossii Annales seu cronicae incliti regni Poloniae, lib. I–XII, hrsg. von Z. Budkowa [u.a.], Varsoviae 1964–2005.
Magistri Vincentii dicti Kadłubek Chronica Polonorum, wyd. M. Plezia, „Monumenta Poloniae Historica. Nova Series” 11, Kraków 1994 (die deutsche Version: Die Chronik der Polen des Magisters Vincentius, hrsg. von E. Mühle, „Ausgewählte Quellen zur Geschichte des Mittelalters. Freiherr-vom-Stein-Gedächtnisausgabe“ 48, Darmstadt 2014).
Petra Žitavského Kronika Zbraslavská, ed. J. Emler, „Fontes rerum Bohemicarum”, vol. 4, Praha 1884.
Pieśń o wójcie krakowskim Albercie, wyd. H. Kowalewicz, „Pamiętnik Literackiˮ 1965, nr 56.
Wiponis gesta Chuonradi II. imperatoris, [in:] Quellen des 9. und 11. Jahrhunderts zur Geschichte der Hamburgischen Kirche und des Reiches, hrsg. von W. Trillmilch, „Ausgewählte Quellen zur deutschen Geschichte des Mittelalters“ 11, Darmstadt 1978.
Literatur
Althoff G., Amicitia [Friendship] as relationship between states and people, [in:] Debating the Middle Ages: Issues and Readings, eds. L.K. Lilttle, B.H. Rosenwein, Oxford 1998.
Althoff G., Symbolische Kommunikation zwischen Piasten und Ottonen, [in:] Polen und Deutschland vor 1000 Jahre, hrsg. von M. Borgolte, Berlin 2002.
Arvidsson S., Aryan Idols. Indo-European Mythology as Ideology and Science, Chicago 2006.
Banaszkiewicz J., XIV-wieczne kompendium historii ojczystej, Wrocław 1979.
Banaszkiewicz J., Gall as a credible historian, or why the biography of Boleslav the Brave is as authentic and far from grotesque as Boleslav the Wrymouth’s, [in:] Gallus Anonymous and His Chronicle in the Context of Twelfth-Century Historiography from the Perspective of Last Research, ed. K. Stopka, Cracow 2010.
Banaszkiewicz J., Gerwazy groźny ręką, językiem Protazy. Wzorzec bohaterów dioskurów w „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza i we wcześniejszej tradycji, „Przegląd Humanistyczny” 1987, nr 4.
Banaszkiewicz J., O nowym łacińsko-anglojęzycznym wydaniu Galla i samej jego kronice, „Roczniki Historyczne” 2004, t. 70.
Banaszkiewicz J., Polskie dzieje bajeczne Mistrza Wincentego Kadłubka, Wrocław 2002.
Banaszkiewicz J., Rüdgier von Bechelaren, którego nie chciała Wanda. Przyczynek do kontaktu niemieckiej Heldenepik z polskimi dziejami bajecznymi, „Przegląd Historyczny” 1984, t. 75, nr 2.
Bieszk J., Słowiańscy królowie Lechii. Polska starożytna, Warszawa 2015.
Bieszk J., Starożytne Królestwo Lehii. Kolejne dowody, Warszawa 2019.
Biniaś-Szkopek M., Bolesław IV Kędzierzawy – książę Mazowsza i princeps, Poznań 2009.
Biskup Otton z Bambergu i jego świat, red. M. Rębkowski, S. Rosik, Wrocław 2016.
Bisson Th.N., On Not Eating Polish Bread in Vain. Resonance and Conjuncture in the Deeds of the Princes of Poland (1109–1113), “Viator. Medieval and Rennaissance Studies” 1998, no. 29.
Black-Veldtrup M., Die Töchter Heinrichs III. und der Kaiserin Agnes, [in:] Vinculum Societatis. Festschrift für Joachim Wollasch, hrsg. von F. Neiske, Sigmaringendorf 1991.
Blattmann M., ‚Ein Unglück für sein Volk‘ Der Zusammenhang zwischen Fehlverhalten des Königs und Volkswohl in Quellen des 7.–12. Jahrhunderts, „Frühmittelalterlich Studien“ 1996, Bd. 30.
Brückner A., Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 1985.
Cetwiński M., Polak Albert i Niemiec Mroczko. Zarys przemian etnicznych i kulturalnych rycerstwa śląskiego do połowy XIV wieku, [in:] Niemcy – Polska w średniowieczu, red. J. Strzelczyk, Poznań 1986.
Chapman M., Clegg J., Gajewska-De Mattos H., Poles and Germans: An international business relationship, “Human Relations” 2004, vol. 57, no. 8.
Cowell A., The Medieval Warrior. Aristocracy, Gifts, Violence, Performance, and the Sacred, Cambridge 2007.
Curta F., Furor Teutonicus. A Note on Ethnic Stereotype in Suger’s Deeds of Louis the Fat, [in:] Text, Context, History and Archeology. Studies in Late Antiquity and the Middle Ages, eds. F. Curta, V. Spinei, Bucareşti 2009.
Dawkins R., Das egoistische Gen, Heidelberg [u.a.] 1994.
Dąbrowski J., Dawne dziejopisarstwo polskie (do roku 1480), Wrocław–Warszawa–Kraków 1964.
(De)formierte Körper. Die Wahrnehmung und das Andere im Mittelalter „Corps (Dé)formés: Perceptions et l’Altérité au Moyen-Âge“ Interdisziplinäres Seminar Straßburg, 19. März 2010, hrsg. von G. Antunes, B. Reich, Göttingen 2012.
Długosz-Kurczabowa K., Wielki słownik etymologiczno-historyczny języka polskiego, Warszawa 2008.
Engelbert K., Die deutschen Frauen der Piasten von Mieszko I (†992) bis Heinrich I (†1238), „Archiv für schlesische Kirchengeschichte“ 1954, Nr. 12.
Epp V., Amicitia. Zur Geschichte personaler, sozialer, politischer und geistlicher Beziehungen im frühen Mittelalter, Stuttgart 1999.
Epp V., Rituale frühmittelalterlicher amicitia, [in:] Formen und Funktionen öffentlichen Kommunikation im Mittelalter, hrsg. von G. Althoff, Sigmaringen 2001.
Fraesdorff D., Der barbarischen Norden. Vorstellungen und Fremdheitskategorien bei Rimbert, Thietmar von Merseburg, Adam von Bremen und Helmold von Bosau, Berlin 2005.
Fremdes wahrnehmen – fremdes Wahrnehmen: Studien zur Geschichte der Wahrnehmung und zur Begegnung von Kulturen in Mittelalter und früher Neuzeit, hrsg. von W. Harms, Stuttgart–Leipzig 1997.
Fremdheit und Reisen im Mittelalter, hrsg. von I. Erfen, K.-H. Spieß, Stuttgart 1997.
Fried J., Otto III. und Boleslaw Chrobry. Das Widmungsbild des Aachener Evangeliars, der „Akt von Gnesen“ und das frühe polnische und ungarische Königtum. Eine Bildanalyse und ihre historischen Folgen, Stuttgart [u.a.] 1989.
Geenen E.M., Soziologie des Fremden. Ein gesellschaftstheoretischer Entwurf, Wiesbaden 2002.
Goetz H.-W., Konstruktion der Vergangenheit. Geschichtsbewusstsein und Fiktionalität in der hochmittelalterlichen Chronistik, dargestellt am Beispiel der Annales Palidenses, [in:] Von Fakten und Fiktionen. Mittelalterliche Geschichtsdarstellung und ihre kritische Aufarbeitung, hrsg. von J. Laudage, Köln 2003.
Goetz H.-W. [u.a.], Vorstellungsgeschichte. Gesammelte Schriften zu Wahrnehmungen, Deutungen und Vorstellungen im Mittelalter, Bochum 2007.
Görich K., Die Ehre Friedrich Barbarossas. Kommunikation, Konflikt und politisches Handeln im 12. Jahrhundert, Darmstadt 2001.
Görich K., Die deutsch-polnischen Beziehungen im 10. Jahrhundert in der Betrachtung der sächsischen Quellen, „Frühmittelalterliche Studien“ 2009, Nr. 43.
Graus F., Funktionen der spätmittelalterlichen Geschichtsschreibung, [in:] Geschichtsschreibung und Geschichtsbewusstsein im späten Mittelalter, hrsg. von H. Patze, Sigmaringen 1987.
Grudziński T., Bolesław Śmiały-Szczodry i biskup Stanisław, Warszawa 1986.
Guriewicz A.J., Tripartitio christiana – tripartitio scandinavica: w sprawie interpretacji „Pieśni o Rigu”, „Kwartalnik Historyczny” 1973, t. 80, nr 3.
Historia Polski, red. H. Samsonowicz, A. Wyczański, J. Tazbir, Warszawa 2007.
Hlawitschka E., Königin Richeza von Polen – Enkelin Herzog Konrads von Schwaben, nicht Kaiser Ottos II.?, [in:] Institutionen, Kultur und Gesellschaft im Mittelalter: Festschrift für Josef Fleckenstein zu seinem 65. Geburtstag, hrsg. von L. von Fenske, W. Rösener, Th. Zotz, Sigmaringen 1984.
Holtzmann R., Über der Polenfeldzug Friedrich Barbarossas vom Jahre 1157 und die Begründug der schlesieschen Herzogstümmer, „Zeitschrift des Vereins für Geschichte Schlesiens“ 1922.
Jan Długosz – 600-lecie urodzin. Polska – region – Europa w jego twórczości, red. J. Maciejewski [e.a.], Toruń–Bydgoszcz 2016.
Jan Długosz (1415–1480). Życie i dzieła, red. L. Korczak, M.D. Kowalski, P. Węcowski, Kraków 2016.
Janion M., Niesamowita Słowiańszczyzna. Fantazmaty literatury, Kraków 2007.
Jasiński K., Genealogia Piastów, Wrocław 1992.
Jasiński T., O pochodzeniu Galla Anonima, Kraków 2008.
Johanek P., Die Wahrheit der mittelalterlichen Historiographen, [in:] Historisches und fiktionales Erzählen im Mittelalter, hrsg. von F.P. Knapp, M. Niesner, Berlin 2002.
Jostkleigreve G., Das Bild des Anderen. Entstehung und Wirkung deutsch-französischer Fremdbilder in der volkssprachigen Literatur und Historiographie des 12. bis 14. Jahrhunderts, Berlin 2008.
Jurek T., Die Migration deutsch der Ritter nach Polen, [in:] Das Reich und Polen. Parallelen, Interaktionen und Formen der Akkulturation im hohen und späten Mittelalter, hrsg. von Th. Wünsch, Ostfildern 2003.
Kochanek P., Die Vorstellung vom Norden und der Eurozentrismus. Die Auswertung der patristischen und mittelalterlichen Literatur, Mainz 2004.
Kowalewicz H., Pieśń o wójcie krakowskim Albercie, „Pamiętnik Literackiˮ 1965, nr 56.
Krasuski J., Obraz Niemiec i stosunków polsko-niemieckich w polskich kronikach średniowiecznych, [in:] Polacy i Niemcy. Dziesięć wieków sąsiedztwa, red. A. Czubiński, Warszawa 1987.
Krzyżaniakowa J., Niemcy w opinii Jana Długosza, [in:] Polacy i Niemcy. Dziesięć wieków sąsiedztwa, red. A. Czubiński, Warszawa 1987.
Krzyżaniakowa J., Poglądy polskich kronikarzy średniowiecznych na Niemcy i stosunki polsko-niemieckie, [in:] Wokół stereotypów Niemców i Polaków, red. W. Wrzesiński, Wrocław 1993.
Labuda G., Geneza przysłowia „Jak świat światem nie będzie Niemiec Polakowi bratem”, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. Historia” 1968, nr 8.
Labuda, G., Geneza przysłowia: „jak świat światem, nie będzie Niemiec Polakowi bratem”, [in:] idem, Polsko-niemieckie rozmowy o przeszłości. Zbiór rozpraw i artykułów, Poznań 1996.
Labuda G., Wielkie Pomorze w dziejach Polski, Poznań 1947.
Lindow J., Norse Mythology. A Guide to Gods, Heroes, Rituals, and Beliefs, Oxford 2002.
Lübke Ch., Das östliche Europa (Die Deutschen und das europäische Mittelalter), München 2004.
Łukaszewicz-Chantry M., Wanda – sarmacka amazonka w poezji łacińskiej w Polsce. Od Jana z Wiślicy do Jana Kochanowskiego, „Terminus” 2014, t. 16, nr 30.
Maciejewski M., Orientacje polityczne biskupów metropolii gnieźnieńskiej, Kraków 2007.
Mauss M., Essai sur le don, Paris 1925.
Michałowski R., The Gniezno Summit: The Religious Premises of the Founding of the Archbishopric of Gniezno, Leiden–Boston 2016.
Moffitt J.F., Medieval Mappaemundi and Ptolemy’s Chorographia, “Gesta” 1993, vol. 32, no. 1.
Możdżeń J., Przedstawianie świata przez kronikarzy gdańskich na przełomie XV i XVI wieku, Toruń 2016.
Negotiating the Gift: Pre-Modern Figurations of Exchange, eds. A. Algazi, V. Groebner, B. Jussen, Göttingen 2003.
Noack W., Das Eigene und (der) das Fremde, [in:] Der Fremde: Interdisziplinäre Beiträge zu Aspekten von Fremdheit, hrsg. von B. Oestreich, Frankfurt am Main [u.a.] 2003.
Nodl M., Nationalismus und Nationalbewusstsein zu Beginn des 14. Jahrhunderts und Karls Bemühen um ein konfliktfreies Bild des Zusammenlebens von Tschechen und Deutschen in Böhmen, [in:] Chronicon Aulae regiae: die Königsaaler Chronik, eine Bestandsaufnahme, hrsg. von S. Albrecht, Frankfurt am Main 2013.
Nowacki B., Arcybiskup Jakub Świnka – budziciel i propagator polskiej świadomości narodowej, [in:] 1000 lat Archidiecezji Gnieźnieńskiej, red. J. Górny, J. Strzelczyk, Gniezno 2000.
Oliński P., Am Hofe Bolesław Schiefmunds. Die Chronik des Gallus Anonymus, [in:] Die Hofgeschichtsschreibung im mittelalterlichen Europa: Projekte und Forschungsprobleme, hrsg. von M. Giese, J. Wenta, Toruń 2006.
Onus Athlanteum. Studia nad kroniką biskupa Wincentego, red. A. Dąbrówka, W. Wojtowicz, Warszawa 2009.
Panic I., Zachodniosłowiańska nazwa „Niemcy” w świetle źródeł średniowiecznych, Katowice 2007.
Perfeckij E., Historia Polonica Jána Długosza a nemecké letopisectvo, Bratislava 1940.
Plassmann A., Origo gentis. Identitäts- und Legitimitätsstiftung in früh- und hochmittelalterlichen Herkunftserzählungen, Berlin 2006.
Polaków i Czechów wizerunek wzajemny, red. W. Iwańczak, R. Głądkiewicz, Wrocław–Warszawa 2004.
Rhode G., Die eisernen Grenzsäulen Boleslaws des Tapferen von Polen. Wege einer Legende, „Jahrbücher für Geschichte Osteuropas“ 1960, Bd. 8, Nr. 3.
Rodziewicz B., Póki świat światem nie będzie Niemiec Polakowi bratem – językowy stereotyp Niemca (model archaiczny), „Annales Neophilologiarum” 2009, nr 3.
Said E.W., Orientalismus, Frankfurt am Main [u.a.] 1981.
Scullion S., Olympian and Chthonian, “Classical Antiquity” 1994, vol. 13.
Silnicki T., Gołąb K., Arcybiskup Jakub Świnka i jego epoka, Warszawa 1956.
Skwierczyński K., Recepcja idei gregoriańskich w Polsce do początku XIII wieku, Wrocław 2005.
Słupecki L., Vanda mari, Vanda terrae, Aeri Vanda imperet. The Cracowian Tripartie Earth-Heaven-Sea Formula and Her Old-Icelandic, Old-Irish and Old-High-German Counterparts, „Światowid” 1995, nr 40.
Sobiesiak J., Czechs and Germans: Nationals and Foreigners in the Work of Czech Chroniclers: From Cosmas of Prague (12th Century) to the Chronicle of the so-called Dalimil (14th Century), [in:] Imagined Communities. Constructing Collective Identities in Medieval Europe, eds. A. Pleszczyński, J. Sobiesiak. M. Tomaszek, P. Tyszka, Boston–Laiden 2018.
Strzelczyk J., Deustch-polnische Schicksalgemeinschaft in gegenseitigen Meinungen im Mittelalter, [in:] Mittelalter – eines oder viele? Średniowiecze – jedno czy wiele?, red. S. Moździoch, W. Mrozowicz, S. Rosik, Wrocław 2010.
Szarota T., National Stereotypes as the Theme of Historical Research in Poland, „Acta Poloniae Historica” 1995, t. 71.
Szarota T., Niemcy i Polacy. Wzajemne postrzeganie i stereotypy, Warszawa 1996.
Tyc T., Niemcy w świetle poglądów Polski piastowskiej, [in:] idem, Walka o Kresy Zachodnie w epoce Piastów, Warszawa 1948.
Wajda K., Obraz Niemców w publicystyce polskiej lat 1871–1915, [in:] Wokół stereotypów Niemców i Polaków, red. W. Wrzesiński, Wrocław 1993.
Walter H., Scherz und Ernst in der Völker- und Stämme-Charaktersitik mittellateinischer Verse, „Archiv für Kulturgeschichte“ 1959, Bd. 41.
Wierlacher A., Mit anderen Augen oder: Fremdheit als Ferment. Überlegungen zur Bergründung einer intelektuellen Hermeneutik deutscher Literatur, [in:] Derselbe, Das Fremde und das Eigene: Prologomena zu einer interkulturellen Germanistik, München 1985.
Wiszewski P., Domus Bolezlai. Values and Social Identity in Dynastic Traditions of Medieval Poland (c. 966–1138), Leiden–Boston 2010.
Wolff L., Inventing Eastern Europe. The Map of Civilization on the Mind of the Enlightenment, Stanford 1994.
Writing History in Medieval Poland. Bishop Vincentius of Cracow and the “Chronica Polonorum”, ed. D. von Güttner-Sporzyński, Turnhout 2017.
Wyrozumski J., Historia Polski do roku 1505, Warszawa 1983.
Zernack K., Niemcy – Polska. Z dziejów trudnego dialogu historiograficznego, Poznań 2006.
Zernack K., Preßen-Welle unter dem Primat Innenpolitik. Einige konträre Überlegungen, [in:] Politik, Gesellschaft, Geschichtsschreibung. Giessener Festgabe für František Grau szum 60. Geburtstag, hrsg. von H. Ludat, R.C. Schwinges, Köln–Wien 1982.
Zientara B., Henryk Brodaty i jego czasy, Warszawa 1975.
Żuchowicz R., Wielka Lechia. Źródła i przyczyny popularności teorii pseudonaukowej okiem historyka, Warszawa 2018.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/f.2019.74.9-49
Data publikacji: 2019-12-30 00:00:00
Data złożenia artykułu: 2019-05-13 11:45:27
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2020 Andrzej Pleszczyński
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.