Родина в библейских переводах XVI в., созданных на территории Речи Посполитой и Великого княжества Литовского

Alla Kozhinowa

Аннотация


W artykule dokonano analizy pojęcia ojczyzny w przekładach biblijnych z XVI wieku, powstałych na terenie Rzeczypospolitej i Wielkiego Księstwa Litewskiego, na język polski (katolicka Biblia Leopolity (1561) i Jakuba Wujka (1599)), protestancka Biblia Radziwiłłowska czyli Brzeska (1563), ariański przekład Szymona Budnego (Biblia Nieświeska) (1572)) i cerkiewno-słowiański (Biblia Ostrogska) (1580–1581), a także w przekładzie hybrydowym Franciszka Skaryny (1517–1519)). Twierdzi się, że pomimo różnic wyznaniowych i językowych, tłumaczenia biblijne ujawniają dużą liczbę podobieństw. Podobieństwa te dają podstawy sądzić, że w XVI w. stanowił punkt zwrotny w rozwoju pojęcia, natomiast na jego kształtowanie się we współczesnym rozumieniu miały wpływ zarówno teksty Nowego, jak Starego Testamentu, lecz oddziaływały w różny sposób.

 

 


Ключевые слова


pojęcie ojczyzny, tłumaczenia biblijne, XVI wiek, Rzeczpospolita, Wielkie Księstwo Litewskie.

Полный текст:

PDF

Литература


Alekseev Anatolij A., 1999, Tekstologija slavjanskoj Biblii, Sankt-Peterburg: Izdatel'stvo Dmitrij Bulanin.

Anìčènka Uladzìmìr V., 1977, Slounìk movy Skaryny, Mìnsk: Vyšèjšaja škola.

BartByg – Słownik łacińsko-polski Bartłomieja z Bydgoszczy, cz. 1, podług rękopisu z r. 1532, oprac. i wyd. Bolesław Erzepki, Poznań 1898.

Bartmiński Jerzy, 2014, Polskie rozumienie ojczyzny i jego warianty, [w:] Polskie wartości w europejskiej aksjosferze, red. Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska Marta Nowosad-Bakalarczyk, Sebastian Wasiuta, Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Bartmiński Jerzy, Sandomirskaja Irina, Telija Veronika, 1999, Ojczyzna w polskim i rosyjskim językowym obrazie świata, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 11, 25–49.

Blue letter Bible. Brown-Driver-Briggs Hebrew and English Lexicon. Electronic resource 1: https://www.blueletterbible.org/lexicon/h776/kjv/wlc/0-1/, electronic resource 2: https://www.blueletterbible.org/lexicon/h4725/kjv/wlc/0-1/, electronic resource 3: https://www.blueletterbible.org/lexicon/h4138/kjv/wlc/0-1/, electronic resource 4: https://www.blueletterbible.org/lexicon/h7725/kjv/wlc/0-1/, electronic resource 5: https://www.blueletterbible.org/lexicon/h4940/kjv/wlc/0-1/ [date of access: 22.09.2023].

Čikaeva Tatjana A., 2019, Predstavlenie o Rodine v èllinističeskoj filosofii, „Manuskript”, 12/9, s. 134–137.

Dvoreckij Iosif H., 1958, Drevnegrečesko-russkij slovar', t. 2. Moskva: Gosudarstvennoe izdatel'stvo inostrannyh i nacional'nyh slovarej.

ÈSBM – Ètymalagìčny slounìk belaruskaj movy, 2006, rèd. V. U. Martynau i inš., t. 11, Minsk: Belaruskaja navuka.

Florovskij Antonij V., 1946, Češskaja Biblija v istorii russkoj kul'tury i pis'mennosti: Francisk Skorina i prodolžateli ego dela, “Sborník filologický”, XII, s. 153–258.

Fryckowski Edmund, 1998, Ojczyzny małe i wielkie, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy. Studia z nauk społecznych” 13, s. 105–127. 1998.

Gałecki Zygmunt, 1982–1983, Historia wyrażenia język ojczysty, „Roczniki Humanistyczne”, 31–32/6, s. 43–53.

Górnicki Łukasz, 1969, Dworzanin polski, [w:] Taszycki Witold, Wybór tekstów staropolskich XVI–XVIII wieku, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 61–68.

Guzenina Svetlana V., 2012, Fenomen obraza Rodiny v kollektivnom soznanii arhaičnyh i drevnih obščestv, „Istoričeskaja i social'no-obrazovatel'naja mysl'”, 3, s. 187–190.

GSBM – Gistaryčny slounik belaruskaj movy, rèd. Aljaksandr Bulyka, Arkadz' Žurauskì, vyp. 1–32, Minsk 1980–2012.

Legomska Julia, 2010, Państwo, naród, ojczyzna w dawniej polszczyźnie. Leksykalnosemantyczny opis pojęć, Katowice: Wydawnictwo UŚ.

Maščènskaja Ljudmila R., 2008, Mova perakladau F. Skaryny u perspektyve novaj ruskaj lìtaraturnaj movy (XVIII st.) [v:] Dyjalektalogìja ì gìstoryja belaruskaj movy (da 80-goddzja Nacyjanal'naj akadèmìì navuk Belarusì), rèd. Ljudmila Kuncevič, Mìnsk: Prava ì èkanomìka, s. 21–28.

Men' Aleksandr, 2002, Èllinizm i Biblija, [w:] Men' Aleksandr, Bibliologičeskij slovar', Moskva: Fond imeni Aleksandra Menja, с. 458–460.

Nemirovskij Evgenij L., 1990, Francisk Skorina – žizn' i dejatel'nost' belorusskogo prosvetitelja, Minsk: Mastackaja lìtaratura.

NKRÂ – Nacional'nyj korpus russkogo jazyka. Èlektronnyj resurs: ruscorpora.ru [data dostupa: 20.11.2023]

Ossowski Stanisław, 1946, Analiza socjologiczna pojęcia ojczyzny, „Myśl Współczesna”, 2, s. 154–175.

Pietkiewicz Rajmund, 2003, Pismo święte w języku polskim w latach 1518–1638. Sytuacja wyznaniowa w Polsce a rozwój edytorstwa biblijnego, Wrocław: praca doktorska.

Perevoznikova Alevtina K., 2019, Koncept «rodina» kak sostavljajuščaja nacional'nogo obraza Rossii v russkoj jazykovoj kartine mira, „Koncept: filosofija, religija, kul'tura”, 1(9), s. 54–61.

Rudenka Alena, 2023, Беларус, беларускi: гісторыя найменняў айчыны і суайчыннікаў (Białoruś, białoruski: historia nazwisk ojczyzny i rodaków), „Studia Białorutenistyczne”, 17, s. 259–275.

SlRÂ XI–XVII – Slovar' russkogo jazyka XI– XVII vv., red. Stepan Barhudarov i dr., vyp.1–30, Moskva, 1975–2015.

SPXVI – Słownik polszczyzny XVI wieku, red. Maria Renata Mayenowa. Wersja elektroniczna 1: Słownik polszczyzny XVI wieku – ojczyzna (spxvi.edu.pl), wersja elektroniczna 2: Słownik polszczyzny XVI wieku – brona (spxvi.edu.pl) [data dostępu: 28.09 2023].

SS – Staroslavjanskij slovar' (po rukopisjam X–XI vv.), red. Ralja M. Cejtlin, Moskva: Russkij jazyk, 1994.

SStp – Słownik staropolski, red. Stanisław Urbańczyk i in., t. V, Wrocław–Warszawa–Kraków 1965–1969.

Šanskij Nikolaj M. i dr., 1971, Kratkij ètimologičeskij slovar' russkogo jazyka, Moskva: Prosveščenie.

Taylor Bernard A., 2009, Analytical Lexicon to the Septuagint: Expanded Edition. Peabody: Hendrickson Publishers.

Telija Veronika N., 1999, Refleksy arhetipov soznanija v kul'turnom koncepte „rodina”, [w:] Slavjanskie ètjudy. Sbornik k jubileju Svetlany M. Tolstoj, red. Elena E. Levkievskaja, Moskva: Indrik, s. 466–476.

Tolstoj Nikita I., 2002, Cerkovnoslavjanskij i russkij: ih sootnošenie i simbioz, „Voprosy jazykoznanija”, 1, s. 81–90.

Uździcka Marzanna, 2016, O wzorach i sposobach mówienia o ojczyźnie w wybranych tekstach Wielkiej Emigracji, „Zielonogórskie seminaria językoznawcze l. Zachowanie językowe – spontaniczność i automatyzm”, s. 261–274.

Vasmer Maks, 1987, Ètimologičeskij slovar' russkogo jazyka, t. 3, Moskva: Progress.

Vladimirov Petr V., 1888, Doktor Francisk Skorina, ego perevody, pečatnye izdanija i jazyk, Sankt-Peterburg: Tipografija Imperatorskoj Akademii nauk.

Vorkačev Sergej G., 2015, Ideja patriotizma v jazykovom soznanii rossijskoj molodeži: sociolingvističeskoe predstavlenie, „Vestnik SeveroOsetinskogo gos. universiteta”, 3, s. 190–194.

Wierzbicka Anna, 1999, Słownik kluczem do historii i kultury. „Ojczyzna” w językach: niemieckim, polskim, rosyjskim, [w:] Język – umysł – kultura, red. Jerzy Bartmiński, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 450–489.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2024.36.237
Date of publication: 2024-08-09 22:16:29
Date of submission: 2023-11-30 22:32:38


статистика


Видимость рефератов - 345
загрузки (из 2020-06-17) - PDF - 154

показатели



Ссылки

  • На текущий момент ссылки отсутствуют.


(c) 2024

Лицензия Creative Commons
Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution» («Атрибуция») 4.0 Всемирная.