Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail Podstawy metodologiczne semantyki kognitywno-antropologicznej (Refleksje w związku z publikacją „Leksykonu aksjologicznego Słowian i ich sąsiadów”)
Streszczenie w języku polskim
Celem badań semantyczno-strukturalnych jest rekonstrukcja systemu semantyczno-leksykalnego określonego języka (kodu), służącego komunikacji międzyludzkiej, a więc rekonstrukcja informacji, które można uzyskać przez „użycie kodu”. Celem semantyki kognitywnoantropologicznej jest rekonstrukcja sposobu konceptualizowania wyróżnionych językowo fragmentów świata.
Zadania, stojące przed badaczami semantyki drugiego typu, to: (1) wykrycie obiektu, będącego przedmiotem konceptualizacji (pojęcia bazowego, inwariantu pojęciowego) i (2) rekonstrukcja sposobu jego obrazowania, konceptualizowania w umysłach ludzi mówiących danym językiem. To drugie zadanie dokonuje się przez analizę wyrażeń językowych powiązanych z badanym pojęciem. Wykorzystuje się w tym celu teorię pól leksykalno-semantycznych, a także teorię ram interpretacyjnych i teorię domen kognitywnych. Obie te kwestie omawiane są w artykule.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Abramowicz Maciej, Bartmiński Jerzy, 2019, Wolność – sztandarowa idea kultury europejskiej, [w:] Leksykon aksjologiczny Słowian i ich sąsiadów, red. Jerzy Bartmiński, t. 4. Wolność, red. Maciej Abramowicz, Jerzy Bartmiński, Lublin-Warszawa: Wydawnictwo UMCS, s. 15-55.
Bartmiński J., 1988, Definicja kognitywna jako narzędzie opisu konotacji słowa, [w:] Konotacja, red. Jerzy Bartmiński, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 169-185.
Bartmiński Jerzy, 2006, Językowe podstawy obrazu świata: Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Bartmiński Jerzy, 2018, Robota i praca: dwa profile pojęcia — dwie formacje kulturowe?, [w:] Praca ludzka w perspektywie interdyscyplinarnej, red. Arkadiusz Bagłajewski, Jerzy Bartmiński, Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska, Monika Łaszkiewicz, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 273-292.
Bartmiński Jerzy, Chlebda Wojciech, 2008, Jak badać językowo-kulturowy obraz świata Słowian i ich sąsiadów, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 20, s. 11-27.
Bartmiński Jerzy, Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2019, Wolność w polskiej lingwokulturze, [w:] Leksykon aksjologiczny Słowian i ich sąsiadów, red. Jerzy Bartmiński, t. 4, Wolność, red. Maciej Abramowicz, Jerzy Bartmiński, Lublin-Warszawa: Wydawnictwo UMCS, s. 179-241.
Bartmiński Jerzy, Tokarski Ryszard, 1986, Językowy obraz świata a spójność tekstu, [w:] Teoria tekstu. Zbiór studiów, red. Teresa Dobrzyńska, Wrocław: Ossolineum, s. 65-81.
Danielewiczowa Magdalena, 2011, Wieloznaczność – skaza na języku czy na jego opisie?, [w:] Różne formy, różne treści, red. Mirosław Bańko, Dorota Kopcińska, Warszawa: Wydawnictwo Wydziału Polonistyki UW, s. 37-47.
Danielewiczowa Magdalena, 2012, W głąb specjalizacji znaczeń. Przysłówkowe metapredykaty atestacyjne, Warszawa: BEL Studio.
Dobaczewski Adam, 2008, Tzw. polska szkoła semantyczna a założenia strukturalizmu, czyli Ferdynand de Saussure redivivus, [w:] Język poza granicami języka. Teoria i metodologia współczesnych nauk o języku, red. Aleksander Kiklewicz, Józef Dębowski, Olsztyn: Instytut Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, s. 443-452.
Dokurno Jan, 1988, Pojęcie winy. Próba analizy semantycznej, „Polonica” XIII, s. 5-16.
„Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 21-23, 2009-2011, Lublin.
Falkowska Marta, 2012, Semantyka winy we współczesnej polszczyźnie, Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Fauconnier Gilles Turner Mark, 2002, The way We think. Conceptual blending and the mind’s hidden complexities, New York: Basic Books.
Fillmore Charles J., 1977, Scenes-and-frames semantics, [in:] Linguistic structures processing, ed. A. Zampolli, Amsterdam, p. 55-81.
Fillmore Charles J., 1985, Frames and the semantics of understanging, Quaderni di Semantica VI, 2, p. 222-254.
Fiodorova Ludmila L., Białek Ewa, 2017, Koncept čest’ w rosyjskim językowym obrazie świata, [w:] Leksykon aksjologiczny Słowian i ich sąsiadów, red. Jerzy Bartmiński, t. 5. Honor, red. Petar Sotirov, Dejan Ajdačić, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 177-222.
Grzegorczykowa Renata, 2008, Pojęcie ‘winy’ i jego różne rozumienia w języku polskim i rosyjskim, „Prace Filologiczne” LIV, s. 143-152.
Grzegorczykowa Renata, 2014, O dwóch typach badań semantycznych, „Prace Filologiczne” LXIV, s. 123-139.
Humboldt Wilhelm, 1836/1949, Über die Verschiedenheit des menschlichen Sprachbaues und ihren Einfluss auf die geistige Entwicklung des Menschengeschlechts, [w:] Gesammelte w Schriften, Bd. VII, 1907, Berlin: Georg Reimer (Walter de Gruyter).
Jagodzińska Maria, 2003, Początki wiedzy semantycznej: co i jak pamięta małe dziecko?, [w:] tejże, Rozwój pamięci w dzieciństwie, Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskie Psychologiczne, s. 76-93.
Kostrzewa Dorota, 2014, O metaforycznej konceptualizacji życia człowieka we współczesnym języku polskim, na przykładzie metafory życie to człowiek, „Prace Filologiczne” LIV, s. 173-185
Lakoff George, 1987, Women, fire and dangerous things, Chicago: University of Chicago Press.
Lakoff George, Johnson Mark, 1980, Metaphors We live by, Chicago: University of Chicago Press [tłumaczenie polskie: Metafory w naszym życiu, Warszawa: PIW 1988].
Langacker Ronald, 1987, Foundations of cognitive grammar, vol. 1., Stanford: University Press.
Langacker Ronald, 2009, Gramatyka kognitywna. Wprowadzenie, Kraków: Univeristas.
LASiS – Leksykon aksjologiczny Słowian i ich sąsiadów, t. 1. Dom, red. Jerzy Bartmiński, Iwona BielińskaGardziel, Beata Żywicka, Lublin: Wydawnictwo UMCS 2015; t. 2. Europa, red. Wojciech Chlebda, Lublin-Opole: Wydawnictwo UMCS 2018; t. 3. Praca, red. Jerzy Bartmiński, Małgorzata Brzozowska, Stanisława NiebrzegowskaBartmińska, Lublin: Wydawnictwo UMCS 2016; t. 4. Wolność, red. Maciej Abramowicz, Jerzy Bartmiński, Lublin-Warszawa: Wydawnictwo UMCS 2019; t. 5. Honor, red. Petar Sotirov, Dejan Ajdačić, Lublin: Lublin: Wydawnictwo UMCS 2017.
Libura Agnieszka, 2000, Wyobraźnia w języku. Leksykalne korelaty schematów wyobrażeniowych CENTRUM - PERYFRIE i SIŁY, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Libura Agnieszka, 2010, Teoria przestrzeni mentalnych i integracji pojęciowej. Struktura modelu i jego funkcjonalność, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Ogden Charles K., Richards Ivor A., 1923, The meaning of meaning, London: Kegan Paul.
Puzynina Jadwiga, 1999, O honorze w języku i nie tylko, „Więź” 9, s. 40-47.
Sotirov Petar, 2017, HONOR – fundamentem słowiańskiego i europejskiego kanonu wartości, [w:] Leksykon aksjologiczny Słowian i ich sąsiadów, red. Jerzy Bartmiński, t. 5. Honor, red. Petar Sotiorov, Dejan Ajdačić, Lublin: Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 13-26.
Sapir Edward, 1921, Language, New York: Harcourt, Brace World Inc.
Studia z semantyki porównawczej, 2000, Nazwy barw, nazwy wymiarów, predykaty mentalne, t. 1, red. Renata Grzegorczykowa, Krystyna Waszakowa, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Tokarski Ryszard, 1995, Semantyka barw we współczesnej polszczyźnie, Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Whorf Benjamin L., 1956, Language, thought and reality, New York.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2021.33.9
Data publikacji: 2021-10-12 17:01:42
Data złożenia artykułu: 2021-02-22 10:18:01
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2021 Renata Grzegorczykowa
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.