Hide
Show all
Email this article Location as a languacultural category: Phraseological units in the lexicosemantic field of “devil”
Abstract
The article deals with praseological units that contain the lexemes diabeł ‘devil’ and diabelski ‘devilish’, excerpted from dictionaries of standard and dialectal Polish. The study is based on the assumption that a description of location as a languacultural category, manifest in these units, will be non-differential and panchronic; however, characteristic features of two languacultural areas (i.e., traditional folk culture and contemporary culture) are taken into account. In the phraseological units being investigated, the category of location appears either on the expression plane (it functions as a component of a given unit) or on the content plane (the place is the meaning of the unit), and its exponent is either a common noun or a proper name. Several aspects of the category of location, as it functions in the lexico-semantic field of "devil”, have been revealed: (i) the folk culture (spiritual culture, folk beliefs in demonology); (ii) location as a category that is evaluated and that is used in evaluation, in the context of the US–THEM opposition; (iii) cultural changes (in the city and in the country).
Keywords
Full Text:
PDF (Język Polski)References
Adamczewski Jan, 2004, Legendy starego Krakowa, wyd. 7. zmienione, Kraków.
Adamczewski Jerzy, 2005, Młynarstwo magiczne, Wrocław.
Adamowski Jan, 1993, Struktura i przebieg łysogórskiego sabatu, „Twórczość Ludowa”, nr 1/2, s. 21–30.
Adamowski Jan, 1995, Sakralizacja przestrzeni w polskiej kulturze ludowej, [w:] Folklor – sacrum – religia, red. Jerzy Bartmiński, Maria JasińskaWojtkowska, Lublin, s. 20–31.
Adamowski Jan, 1995, Warunki i okoliczności wyjazdu na Łysą Górę, „Twórczość Ludowa”, nr 2/3, s. 15–19.
Adamowski Jan, 1996/1997, Czas i częstotliwość łysogórskich sabatów, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, vol. XIV/V, sectio FF, s. 399–409.
Adamowski Jan, 1998, Formy uobecniania i organizowania przestrzeni w tekście (na materiale folkloru polskiego), [w:] Tekst. Problemy teoretyczne, red. Jerzy Bartmiński, Barbara Boniecka, Lublin, s. 135–152.
Adamowski Jan, 1999, Kategoria przestrzeni w folklorze. Studium etnolingwistyczne, Lublin.
Adamowski Jan, 2000, Droga na łysogórski sabat czarownic, „Literatura Ludowa”, nr 3, s. 23–35.
Adamowski Jan, 2005, Językowo-kulturowy obraz miast polskich zawarty w przysłowiach, „Twórczość Ludowa”, nr 1/ 4, s. 30–37.
Adamowski Jan (red.), 2005a, Przestrzeń w języku i kulturze. Analiza tekstów literackich i wybranych dziedzin sztuki, Lublin.
Adamowski Jan (red.), 2005b, Przestrzeń w języku i kulturze. Problemy teoretyczne. Interpretacje tekstów religijnych, Lublin.
Bartmiński Jerzy, Niebrzegowska Stanisława, 1999a, Moczary, [w:] SSiSL I/2, s. 441–446.
Bartmiński Jerzy, Niebrzegowska Stanisława, 1999b, Trzęsawisko, [w:] SSiSL I/2, s. 437–441.
Benetowa Sara, 1936, Konopie w wierzeniach i zwyczajach ludowych, Warszawa.
Bizior Renata, 2014, Częstochowa w przysłowiach – o językowokulturowym obrazie miasta, [w:] Parémie národů slovanskbch VII, red. Eva Mrhačová, Jiři Muryc, Urszula Kolberová, Ostrava, s. 49–56.
Borek Henryk, 1972, Opolszczyzna w świetle nazw miejscowych, Opole.
Brzozowska Małgorzata, Diabelski kamień, [w:] SSiSL I/1, s. 386–390.
Chlebda Wojciech, 1991/2003, Elementy frazematyki. Wprowadzenie do frazeologii nadawcy, Łask, wyd. 2. uzup. [wyd. 1, Opole 1991].
Chlebda Wojciech, 1993/2001, Frazematyka, [w:] Współczesny język polski, red. Jerzy Bartmiński, Lublin, s. 335–342. Pierwodruk: [w:] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2: Współczesny język polski, red. Jerzy Bartmiński, Wrocław, s. 327–334.
Czarnowski Stefan, 1939, Podział przestrzeni i jej ograniczenie w religii i magii, Warszawa. Odbitka z „Przeglądu Socjologicznego” 7, 1939.
Dźwigoł Renata, 2005, Poleski diabeł – próba charakterystyki etnograficznej i językoznawczej, [w:] Od strony kresów. Studia i szkice, część III, red. Halina Bursztyńska, Kraków, s. 270–274.
Dźwigoł Renata, 2011, Diabeł tkwi… we frazeologii, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis” 90: „Studia Russologica” IV. Europa Słowian w świetle socjo- i etnolingwistyki. Przeszłość, teraźniejszość, red. Elżbieta Książek, Maria Wojtyła-Świerzowska, s. 42–51.
Dźwigoł Renata, 2014, O „diabelskich” nazwach i nazwaniach, [w:] Polono-Slavica in honorem Maria Wojtyła-Świerzowska, red. naukowa Leszek Bednarczuk, Halina Chodurska, Anna Mażulis-Frydel, Krakowskie Studia Slawistyczne II, Kraków, s. 77–90.
Dźwigoł Renata, 2015, „Mała ojczyzna” Ślązaka we frazeologizmach i przysłowiach gwarowych (Śląsk Cieszyński, Górny Śląsk, Śląsk Opolski), „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis” 190: „Studia Linguistica” X, s. 15–39.
Dźwigoł Renata, 2016a, Nazwy z zakresu kultury materialnej motywowane pojęciami z zakresu kultury duchowej, [w:] Dialog z Tradycją, t. 5: Językowe dziedzictwo kultury materialnej, red. Ewa Młynarczyk, Ewa Horyń, Kraków, s. 15–33.
Dźwigoł Renata, 2016b, Ślady wierzeń ludowych odzwierciedlone w jednostkach frazeologicznych, [w:] W kręgu dawnej polszczyzny II, red. Maciej Mączyński, Ewa Horyń, Ewa Zmuda, Kraków, s. 333–358.
Handke Kwiryna, Popowska-Taborska Hanna, Galsterowa Irena, 1996, Nie dajmy zginąć słowom. Rzecz o odchodzącym słownictwie, Warszawa.
Jaracz Małgorzata, 2003a, O nazewnictwie geograficznym we frazeologii (na podstawie „Nowej księgi przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich” pod red. Juliana Krzyżanowskiego). Rekonesans badawczy, [w:] Metodologia badań onomastycznych, red. Maria Biolik, Olsztyn, s. 447–456.
Jaracz Małgorzata, 2003b, Stereotyp onimiczny w przysłowiach polskich, [w:] Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny, t. 2, red. Mirosława Białoskórska, Aleksandra Belchnerowska, Szczecin, s. 113–123.
Knoop Otto, 1895, Podania i opowiadania z W. Ks. Poznańskiego, przeł. Z. A. Kowerska, „Wisła”, t. 9, s. 305–344 [cz. 2].
Kolbuszewski Jacek, 1998, Polskie diabły górskie [w folklorze góralskim], [w:] Diabeł w literaturze, red. Tadeusz Błażejewski, Łódź, s. 17–33.
Krawczyk-Tyrpa Anna, 2001, Tabu w dialektach polskich, Bydgoszcz.
Kujawska Monika, Łuczaj Łukasz, Joanna Sosnowska, Piotr Klepacki, 2016, Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludowych. Słownik Adama Fischera, Wrocław.
Marczewska Marzena, 1999, Wierzba – drzewo diabelskie (z rozważań nad ludowym językowym obrazem drzewa), „Kieleckie Studia Filologiczne” 13, s. 67–79.
Marczewska Marzena, 2002, Wierzba, [w:] tejże Drzewa w języku i kulturze, Kielce, s. 188–217.
Masłowska Ewa, 2009, Kaszubi – swoi czy obcy?, [w:] Polszczyzna za granicą jako język mniejszości i języki mniejszościowe w Polsce, red. Anna Zielińska, Ewa Dzięgiel, t. 1, Warszawa, s. 171–183.
Masłowska Ewa, Niebrzegowska Stanisława, 1999, Błoto, [w:] SSSL I/2, s. 446–456.
Matusiak-Kempa Iza, Naruszewicz-Duchlińska Alina, 2016, Toponimy jako świadectwo regionalnych wartości religijnych na przykładzie nazewnictwa na Warmii i Mazurach, [w:] Slavica Onomastica Regionalia. Prace ofiarowane Panu Profesorowi Jerzemu Dumie, Olsztyn, s. 113–121.
Niebrzegowska Stanisława, 1999a, Bagno, [w:] SSiSL I/2, s. 427–436.
Niebrzegowska Stanisława, 1999b, Błota, [w:] SSSiL I/2, s. 457–460.
Niebrzegowska Stanisława, 1999c, „Czart na bagnach złoto suszy”. Konceptualizacja bagna w polskiej tradycji ludowej, [w:] Folklorystyczne i antropologiczne opisanie świata. Księga ofiarowana Profesor Danucie Simonides, red. Teresa Smolińska, Opole, s. 293–303.
Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2017, Jakie dane są relewantne etnolingwistycznie?, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 29, s. 11–29. DOI: 10.17951/et.2017.29.11.
Nowakowska Alicja, 2001, Zestawienie – termin – frazeologizm, [w:] Współczesna leksyka, red. Kazimierz Michalewski, cz. 2, Łódź, s. 33–40.
Nowakowska Alicja, 2011, Chrematonimiczny potencjał frazeologii, [w:] Chrematonimy jako fenomen współczesności, red. Maria Biolik, Jerzy Duma, Olsztyn, s. 339–346.
Piątkowska Ignacja, 1889, Z życia ludu sieradzkiego, „Wisła”, t. 3, s. 479–530.
Piątkowska Ignacja, 1898, Obyczaje ludu ziemi sieradzkiej. Szkic etnograficzny, „Lud”, t. 4, s. 410–435.
Pomierska – Pomierska Justyna, Przysłowia kaszubskie, Studium z paremiografii i paremiologii, Gdańsk 2013.
Popowska-Taborska Hanna, 1993/1998, Odzwierciedlenie pojęć „swoi” i „obcy” w kaszubszczyźnie, artykuł z 1993 r., przedruk [w:] tejże, Szkice z kaszubszczyzny. Leksyka, zabytki, kontakty językowe, Gdańsk, s. 96–101.
Przymuszała – Przymuszała Lidia, Słownik frazeologizmów i typowych połączeń wyrazowych w gwarach śląskich, Opole 2013.
SSiSL – Słownik stereotypów i symboli ludowych, koncepcja całości i redakcja Jerzy Bartmiński, zastępca redaktora Stanisława Niebrzegowska(-Bartmińska), t. 1. Kosmos, cz. 1: Niebo, światła niebieskie, ogień, kamienie, Lublin 1996; cz. 2: Ziemia, woda, podziemie, Lublin 1999; cz. 3: Meteorologia, Lublin 2012; cz. 4: Świat, światło, metale, Lublin 2012; t. 2. Rośliny, cz. 1: Zboża, Lublin 2017; cz. 2: Warzywa, przyprawy, rośliny przemysłowe, Lublin 2018; cz. 3: Kwiaty, Lublin 2019; cz. 4: Zioła, Lublin 2019.
Stomma Ludwik, 1986, Antropologia kultury wsi polskiej XIX w., Warszawa.
Tokarski Ryszard, 1992, Obraz wsi utrwalony w języku, „Prace Filologiczne” XXXVII, s. 269–280.
Tomiccy Joanna i Ryszard, 1975, Drzewo życia. Ludowa wizja świata i człowieka, Warszawa.
Wójtowicz Magdalena, 2016, Liczby a sacrum w folklorze polskim, [w;] Sacrum w kulturze tradycyjnej i współczesnej, red. Jan Adamowski, Mariola Tymochowicz, Lublin–Wrocław, s. 43–54.
Żywicka Beata, 2007, Miejsca i wartości. Zmiany w językowym obrazie przestrzeni we współczesnej polszczyźnie, Lublin.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2020.32.191
Date of publication: 2020-12-08 11:10:12
Date of submission: 2019-02-06 11:36:59
Statistics
Indicators
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2020 Renata Teresa Dźwigoł
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.