The exponents of measure in Polish

Marta Nowosad-Bakalarczyk

Abstract


This study is concerned with how speakers of Polish refer to the number/size of objects and phenomena. They make use of the rich repertoire of units of measurement: a peculiar invention of human thought that meets the need to relate to quantities. Depending on the nature of the phenomena being measured or quantified, the methods of measurement being employed, cognitive needs, and communicative intentions, people use various kinds of measurement. These include conventional units of precise values, designed to measure specific values (e.g. sekunda ‘second’ to measure time), mainly used in professional (often international) communication, but also unconventional units of scientifically imprecise values, commonly used to relate to various parameters, e.g. names of body parts (garść orzechów ‘a handful of nuts’), names of containers (kubek herbaty ‘a mug/cup of tea’, tubka farby ‘a tube of paint’), names of units of substances (główka kapusty ‘a head of cabbage’, kromka chleba ‘a slice of bread’), names of parts (kawałek mięsa ‘a piece of meat’) or collections (góra kamieni ‘a heap of rocks’). Both sets of units are open-ended: they are enlarged as a result of linguistic processes (e.g. semantic and word-formational derivation) or non-linguistic ones (scientific and technological progress, which leads to ever more precise measurements).


Keywords


measurement; conventional units of measurement; unconventional units of measurement

Full Text:

PDF (Język Polski)

References


Arystoteles, 1990, Dzieła wszystkie, t. 1. Kategorie. Hermeneutyka. Analityki pierwsze. Analityki wtóre. Topiki. O dowodach sofistycznych. Przekłady, wstępy i komentarze Kazimierz Leśniak, Warszawa.

Bartmiński Jerzy, 1993, Styl potoczny, [w:] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2. Współczesny język polski, red. Jerzy Bartmiński, Wrocław, s. 113–134 [wyd. 2. jako Współczesny język polski, Lublin 2001].

Bartmiński Jerzy, 2009, Aspects of Cognitive Ethnolinguistics, Londyn (reprinted 2010, wyd. w USA – 2012).

Bednarek Adam, 1994, Leksykalne wykładniki parametryzacji świata. Studium semantyczne, Toruń.

Derwojedowa Magadalena, 2011, Grupy liczebnikowe we współczesnym języku polskim. Zarys opisu zależnościowego, Warszawa.

Grzegorczykowa Renata, 1996, Filozoficzne aspekty kategoryzacji, [w:] Językowa kategoryzacja świata, red. Renata Grzegorczykowa, Anna Pajdzińska, Lublin, s. 11--26.

Grzegorczykowa Renata, Szymanek Bogdan, 1993, Kategorie słowotwórcze w perspektywie kognitywnej, [w:] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2. Współczesny język polski, red. Jerzy Bartmiński, Wrocław, s. 459–476 [wyd. 2. jako Współczesny język polski, Lublin 2001].

Handke Kwiryna, 1994, Element „nieokreśloności” w określaniu miar w kolokwialnej polszczyźnie, [w:] Polszczyzna a/i Polacy u schyłku XX wieku. Zbiór studiów, red. Kwiryna Handke, Hanna Dalewska-Greń, Warszawa, s. 163–181.

Jawór Agnieszka, 2010, Antropometryczne nazwy miar w polszczyźnie, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 22, s. 183–193.

Kant Immanuel, 2001, Krytyka czystego rozumu. Z oryginału niemieckiego przełożył oraz wstępem i przypisami opatrzył Roman Ingarden, Kęty.

Kula Witold, 1970, Miary i ludzie, Warszawa.

Langacker Ronald W., 1987, Foundations of Cognitive Grammar, vol. 1. Theoretical Prerequisites, Stanford.

Liczba, ilość, miara, Materiały z konferencji Naukowej w Jadwisinie, 11--13 maja 1972 r., 1973, red. Zuzanna Topolińska, Maciej Grochowski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.

Moszyński Kazimierz, 1934, Kultura ludowa Słowian. Cz. 2: Kultura duchowa, z. 1, Kraków.

NKJP – Narodowy Korpus Języka Polskiego, http://www.nkjp.uni.lodz.pl. (wyszukiwania 2013–2017).

Nowosad-Bakalarczyk Marta, 2018, Kategoria ilości i jej wykładniki we współczesnej polszczyźnie, Lublin.

Pajdzińska Anna, 1990, Antropocentryzm frazeologii potocznej, „Etnolingwistyka” 3, s. 59–68.

Rzepa Teresa, 1986, Orientacja w miarach rzeczy (cech) i zdarzeń, Poznań.

Schabowska Maria, 1967, Rzeczowniki ilościowe w języku polskim, Wrocław–Warszawa– Kraków.

SJP Sob – Słownik języka polskiego PWN, 2011, red. Elżbieta Sobol, wydanie zmienione i zaktualizowane, Warszawa.

SSiSL – Słownik stereotypów i symboli ludowych, koncepcja całości i redakcja Jerzy Bartmiński, zastępca redaktora Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska, t. 1. Kosmos, cz. 1: Niebo, światła niebieskie, ogień, kamienie, Lublin 1996, cz. 2: Ziemia, woda, podziemnie, Lublin 1999, cz. 3: Meteorologia, Lublin 2012, cz. 4: Świat, światło, metale, Lublin 2012, t. 2. Rośliny, cz. 1: Zboża, Lublin 2017, cz. 2: Warzywa, przyprawy, rośliny przemysłowe, Lublin 2018.

Szadura Joanna, 2017, Czas jako kategoria językowo-kulturowa w polszczyźnie, Lublin.

USJP – Uniwersalny słownik języka polskiego, 2003, red. Stanisław Dubisz, t. 1–4, Warszawa.

Wierzbicka Anna, 1987, The Semantics of Quantitative Particles in Polish and in English, [w:] Od kodu do kodu. Prace ofiarowane Profesorowi Olgierdowi Adrianowi Wojtasiewiczowi na 70-lecie jego urodzin, red. Andrzej Bogusławski, Bożena Bojar, Warszawa, s. 175–189.

Wierzbicka Anna, 1988, The Semantics of Grammar (Studies in Language Companion Series 18), Amsterdam/Philadelphia.

Wierzbicka Anna, 1999, Język – umysł – kultura. Wybór prac, red. Jerzy Bartmiński, Warszawa.

Wojtyła-Świerzowska Maria, 1994, Nazwy miar czasu w polszczyźnie, [w:] Polszczyzna a/i Polacy u schyłku XX wieku. Zbiór studiów, red. Kwiryna Handke, Hanna DalewskaGreń, Warszawa, s. 145–162.

WSF – Wielki słownik frazeologiczny PWN z przysłowiami, 2007, oprac. Anna Kłosińska, Elżbieta Sobol, Anna Stankiewicz, Warszawa.

WSJP – Wielki słownik języka polskiego, red. Piotr Żmigrodzki, http://www.wsjp.pl/ (wyszukiwania: 2015--2018).

Zieniukowa Jadwiga, 1992, Problemy morfologii i znaczenia liczebników w językach słowiańskich. Polskie i rosyjskie liczebniki zbiorowe, [w:] Synchroniczne badania porównawcze systemów gramatycznych języków słowiańskich. Zbiór studiów, red. Iryda Grek-Pabisowa, Lew N. Smirnow, Warszawa, s. 83–101.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2019.31.101
Date of publication: 2019-10-11 20:09:49
Date of submission: 2018-10-27 15:24:40


Statistics


Total abstract view - 1139
Downloads (from 2020-06-17) - PDF (Język Polski) - 537

Indicators



Refbacks

  • There are currently no refbacks.


Copyright (c) 2019 Marta Nowosad-Bakalarczyk

Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.