The base concept and its profiles. The case of the Polish stereotype of EUROPA

Jerzy Bartminski, Wojciech Chlebda

Abstract


The article aims to reconstruct the Polish concept of Europa (Europe) according to the EUROJOS methodology and on the basis of three sources of data: the language system, texts and questionnaires. Indirectly, it also aims to consider several notions and procedures of ethnolinguistic reconstruction, especially the changeability (or “variantability”) of the basic concept (here: Europa) relative to the various discourses in contemporary Polish public sphere.
The authors present the concept of Europa as it emerges from the systemic (mainly lexicographic) and textual data analyzed in earlier studies of various scholars, but mainly concentrate on the results of three questionnaires from 1990, 2000 and 2010. The statistics derived from the questionnaires are juxtaposed with those of the systemic and textual data. By analyzing questionnaires, it is possible to render the content of the basic concept more specific: subjects’ responses reveal connotations not yet included in dictionaries, as well as relative ranks of the features attributed to a given (mental) object.

Keywords


cognitive definition; profiling; profile; stereotype; Europe

Full Text:

PDF (Język Polski)

References


Abramowicz Maciej, Bartmiński Jerzy, Chlebda Wojciech, 2011, Punkty sporne i bezsporne w programie EUROJOS. Odpowiedź na pytania i wątpliwości Profesor Jadwigi Puzyniny, „Etnolingwistyka” 23, s. 227--233.

ACE 2009 – Bartmiński Jerzy, Aspects of Cognitive Ethnolinguistics, London: Equinox, 2009, (paperback 2012).

Apresjan Jurij, 2012, Z warsztatu leksykografa, red. Zofia Zaron, Warszawa.

Bartmiński Jerzy, 1985, Stereotyp jako przedmiot lingwistyki, [w:] Mieczysław Basaj, Danuta Rytel, (red.) Z problemów frazeologii polskiej i słowiańskiej, III, Wrocław, s. 25--53; przedruki w: Stereotypy mieszkają w języku, Lublin 2007, s. 53--71; Lidia Nepop-Ajdaczić (red.), Polska etnolingwistyka kognitywna, Kijów 2007, s. 121--142; wersje obcojęzyczne: rosyjska JOM 2005; angielska w ACE 2009 i serbska w JSS 2011.

Bartmiński Jerzy (red.), 1993, Profilowanie pojęć, Lublin.

Bartmiński Jerzy, 2006, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin: Wydawnictwo UMCS (wyd. V: 2012).

Bartmiński Jerzy, 2008, Wartości i ich profile medialne, [w:] Irena KamińskaSzmaj, Tomasz Piekot, Marcin Poprawa (red.), Ideologie w słowach i obrazach, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 23--29.

Bartmiński Jerzy, 2012, Definicja kognitywna jako tekst kultury (w druku).

Bartmiński Jerzy, Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2009, Tekstologia, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Bartmiński Jerzy, Żuk Grzegorz, 2009, Pojęcie równości i jego profilowanie we współczesnym języku polskim, „Etnolingwistyka” 21, s. 47--67.

Bielińska-Gardziel Iwona, 2009, Stereotyp rodziny we współczesnej polszczyźnie, Warszawa, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.

Błuszkowski Jan, 2005, Stereotypy a tożsamość narodowa, Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.

Brożyna Małgorzata, 2010, Językowy w języku, tekstowy w tekście, [w:] Chlebda W. (red.), Etnolingwistyka a leksykografia, Opole 2010, s. 103--112.

Borzym Andrzej, Sadowski Jeremi, 2007, Polscy ojcowie Europy, Warszawa: Wydawnictwo Trio.

Burszta Wojciech, Nowak Jacek (red.), 2012, Polskie widzenie Europy. Historia i współczesność, Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.

Chlebda Wojciech, 1998, Stereotyp jako jedność języka, myślenia i działania, [w:] Język a kultura, t. 12, Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne, red. Janusz Anusiewicza, Jerzy Bartmiński, Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, s. 31--41.

Chlebda Wojciech, 2002, Polak przed mentalną mapą świata, „Etnolingwistyka” 14, s. 9--26.

Chlebda Wojciech, 2008, Europejskość w najnowszym polskim dyskursie politycznym, [w:] Stanisław Gajda (red.), Język polski w europejskiej przestrzeni kulturowojęzykowej, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, s. 77--184.

Chlebda Wojciech, 2010, W stronę językowego obrazu Europy. Analiza słownikowo-tekstowa, „Etnolingwistyka” 22, s. 85--104.

Chlebda Wojciech (red.), 2010, Etnolingwistyka a leksykografia, Opole.

Czachur Waldemar, 2011, Dyskursywny obraz świata. Kilka refleksji, [w:] Tekst i dyskurs. Text Und Diskurs, 4, Warszawa, s. 79--97.

Czyżewski Marek, Kowalski Sergiusz, Piotrowski Andrzej (red.), 1997, Rytualny chaos. Studium dyskursu publicznego, Kraków: Wydawnictwo Aureus.

Fleischer Michael, 1998, Współczesna polska symbolika kolektywna (wyniki badań empirycznych), [w:] Janusz Anusiewicz, Jerzy Bartmiński (red.), Język a kultura, t. 12, Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne, Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej.

Fleischer Michael, 2004, Europa, Niemcy, USA i Rosja w polskim systemie kultury, Wrocław: Centrum im. Willy Brandta.

Gajda Stanisław (red.), 2000, Komparacja systemów i funkcjonowania współczesnych języków słowiańskich, Opole: Uniwersytet Opolski -- Instytut Filologii Polskiej.

Głaz Adam, Prorok Katarzyna, 2012, Of triangles, trapeziums and ethnolinguistics. The linguistic worldview revisited (w druku).

Gryhkova Nina, 2012, Samostijnist’ w języku ukraińskim, [w:] M. Abramowicz, J. Bartmiński, I. BielińskaGardziel (red.), Wartości w językowokulturowym obrazie świata Słowian ich sąsiadów, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 223--239.

Grzegorczykowa Renata, 2011, Jeszcze o rozumieniu JOS-u w perspektywie badań porównawczych: problem inwariantu pojęciowego, „Etnolingwistyka” 23, s. 217--225.

Horolets Anna, 2006, Obrazy Europy w polskim dyskursie publicznym, Kraków: Universitas.

Horolets Anna, 2010, „Miłość do Europy”: między polityką, dyskursem publicznym i życiem codziennym, „Etnolingwistyka” 22, s. 105--120.

Howarth David, 2008, Dyskurs, przeł. A. Gąsior-Niemiec, Warszawa.

Javorska Galina, 2012, Evropa v ukrainskich tekstach (k probleme variativnosti koncepta, „Etnolingwistyka” 25, s. 97--104.

JOM – Bartminski Jerzy, 2005, Jazykovoj obraz mira. Očerki po etnolingvistike, Moskva: Indrik.

JSS – Bartmiński Jerzy, 2011, Jezik – slika – svet, Beograd: SlovoSlavia.

Judin Aleksej, 2008, Koncept čužbina / čužina w języku rosyjskim ukraińskim: porównawcza analiza konceptualna i dyskursywna, „Etnolingwistyka” 20, s. 77--98.

Kadyjewska Anna, 2001, Problematyka obrazu świata w badaniach języka pisarza (na przykładzie pism Cypriana Norwida), [w:] Anna Pajdzińska, Ryszard Tokarski (red.), Semantyka tekstu artystycznego, Lublin, s. 321--332.

Kapiszewski Andrzej, 1978, Stereotyp Amerykanów polskiego pochodzenia, Wrocław: ZNiO.

Kłoczowski Jerzy (red.), 2010, Przeszłość dla przyszłości. Historycy o Polsce w Europie, Lublin: Instytut Europy ŚrodkowoWschodniej.

Kosyl Czesław, 1983, Forma i funkcja nazw własnych, Lublin.

Kul’pina Valentina, Tatarinov Viktor, 2012, O sopostavitel’nych aspektach pol’skoj kognitivnoj etnolingvistiki, „Vestnik Moskovskogo universiteta”, seria 22, nr 1, s. 82--88.

Majer-Baranowska Urszula, 2004, Dwie koncepcje profilowania pojęć w lingwistyce, „Etnolingwistyka” 16, s. 85--109.

Małyska Agata, 2012, Strategie komunikacyjne we współczesnym dyskursie politycznym, Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2012, Stereotypy a wartości w językowym obrazie świata, [w:] Z polskich studiów slawistycznych, seria 12, Językoznawstwo. Prace na XV Międzynarodowy Kongres Slawistów w Mińsku 2013, s. 127--133.

Puzynina Jadwiga, 2010, Z problemów opisu językowego obrazu świata – pytania i wątpliwości, „Etnolingwistyka” 22, s. 39--51.

Puzynina Jadwiga, 2011, O wartościach trwałych i istotnych, „Etnolingwistyka”, s. 25--29.

Quasthoff Uta, 1973, Soziales Vorurteil und Kommunikation – Eine sprachwissenschaftliche Analyse des Stereotyps, Frankfurt am Main.

Rasiński Lotar (red.), 2009, Język, dyskurs, społeczeństwo, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Romaniszyn Krystyna (red.), 2005, Portrety i autoportret. Polacy o sobie, innych narodach, Europie i Unii Europejskiej, Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.

Stefanskij Jevgenij (red.), 2011, Slavjanskaja konceptologija v sopostavitel’nom osveščenii. Leksikon, Samara: Samarskaja gumanitarnaja akademija.

Szechińska Dorota, 2005, Język, świat i jego obraz, „Etnolingwistyka” 17, s. 37--53.

Šmelev Andrej, 2002, Russkaja jazykovaja model’ mira. Materialy k slovariu, Moskva: Jazyki Russkoj Kul’tury.

Wierzbicka Anna, 1993, Nazwy zwierząt, [w:] J. Bartmiński, R. Tokarski (red.), O definicjach i definiowaniu, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 251--267.

Witosz Bożena, 2009, Dyskurs i stylistyka, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Zinken Joerg, 2008, Linguistic picture of the world or language in the world? Metaphors and methods in linguistic research, „Etnolingwistyka” 20, 2008, s. 51--62.

Ždanova Vladislava, 2006, Russkije i „russkost’”. Lingvokulturologičeskije etiudy, Moskva: Gnosis.

Żuk Grzegorz, 2010, Twierdza czy wspólnota? Europa w polskim dyskursie publicznym, Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Życiński Józef, 2011, „Dusza Europy” a godność człowieka, „Etnolingwistyka” 23, s. 19--23.

Żywicka Beata, 2007, Miejsca i wartości. Zmiany w językowym obrazie przestrzeni we współczesnej polszczyźnie, Lublin: Polihymnia.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2013.25.69
Date of publication: 2013-01-05 00:00:00
Date of submission: 2015-09-06 23:56:16


Statistics


Total abstract view - 1457
Downloads (from 2020-06-17) - PDF (Język Polski) - 756

Indicators



Refbacks

  • There are currently no refbacks.


Copyright (c) 2015 Jerzy Bartminski, Wojciech Chlebda

Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.