Old epidemics in the light of the terms mór and morowe powietrze and their derivatives: the Old Polish and Middle Polish periods

Beata Raszewska-Żurek

Abstract


The article is devoted to the understanding of epidemics in the Old Polish and Middle Polish periods in the light of the terms mór and morowe powietrze ‘plague’. It is divided into three parts: naming, understanding, and evaluation. The first part analyzes the occurrence of the lexemes mór and morowy, as well as their derivatives in Old Polish and Middle Polish texts, with particular emphasis on their connectivity. The second part attempts to reconstruct the understanding of epidemics by the speakers of the language at the time. The analysis has shown that an epidemic called with the lexemes mór, morowe powietrze is primarily seen in two ways: as God’s punishment for sins and as a catastrophe, especially a natural disaster. Its perception is strongly influenced by the Christian worldview and anchored in the biblical tradition. The third part, devoted to the evaluation of epidemics, indicates the linguistic means by which negative evaluation was expressed in texts, including its use in comparisons and metaphors characterized axiologically.


Keywords


history of the Polish language; Old Polish; Middle Polish; lexis; historical semantics; axiolinguistics; mór; morowe powietrze; epidemic

Full Text:

PDF (Język Polski)

References


Brodzicki Czesław, 2000, Morowe powietrze w XVI w. w Polsce i przeciwdziałanie jemu, zalecane przez Marcina Ruffusa z Wałcza, cyrulika i medyka łomżyńskiego, „Analecta” 9/1 (17), s. 125-134.

Bączkowska Grażyna, Szadura Joanna, 2012, Morowe powietrze, [w:] Słownik stereotypów i symboli ludowych, t. 1. Kosmos, cz. 3. Meteorologia. Koncepcja całości i redakcja: Jerzy Bartmiński, zastępca red.: Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 298-306.

Buława Monika, 2016, Nazwy chorób epidemicznych w przeklęciach gwarowych, „LingVaria” 22, s. 249-264. DOI: 10.12797/LV.11.2016.22.16.

Buława Monika, Tyrpa Anna, 2019, Leksykalne skutki moru w polszczyźnie potocznej i ludowej, [w:] Studia Dialektologiczne V, red. Barbara Grabka, Renata Kucharzyk, Anna Tyrpa, Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN.

Forstner Dorothea, 1990, Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.

Giedroyć Franciszek, 1899, Mór w Polsce w wiekach ubiegłych: zarys historyczny, Warszawa: druk L. Szkaradzińskiego.

Jankowiak Lucyna A., 2005, Słownictwo medyczne Stefana Falimirza, t. 1, Warszawa: SOW.

Janowska Aleksandra, 2021, Między lękiem a fascynacją. Pojęcie powietrza w dziejach polszczyzny, „Poradnik Językowy” nr 3, s. 17-28. DOI: 10.33896/PorJ.2021.3.2.

Jaszczuk Małgorzata, 1994, Dżuma w polskim piśmiennictwie w XVIII w., „Medycyna Nowożytna” 1/2, s. 31-60.

Kominek Andrzej, 2010, O dwóch inwektywach politycznych motywowanych nazwą choroby dżumy, [w:] Współczesna polszczyzna w badaniach językoznawczych. Od gramatyki do języka w komunikacji, red. Piotr Zbróg, Kielce: Instytut Filologii Polskiej UJK, s. 223-233.

Kominek Andrzej, 2011, Zakres i przyczyny produktywności metaforyki związanej z nazwą choroby dżumy we współczesnym języku i kulturze, „Studia Filologiczne Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego”, t. 24, red. Alicja Gałczyńska, Marzena Marczewska, s. 23-35.

Marczewska Marzena, 2012, Ja cię zamawiam, ja cię wypędzam… Choroba: studium językowo-kulturowe, Kielce: Instytut Filologii Polskiej UJK.

Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2018, Język jak powietrze – ożywcze czy morowe? [w:] Ku rzeczom niebłahym, red. Jolanta Chojak, Zofia Zaron, Warszawa: Bel Studio, s. 61-70.

Piela Agnieszka, 2000, W cieniu koronawirusa… Historycznie o zarazie i zarazkach, „Poradnik Językowy” nr 6, s. 97-105. DOI: 10.33896/PorJ.2020.6.7.

Literatura polska: przewodnik encyklopedyczny, 1985, t. 2, red. Czesław Hernas, Artur Hutnikiewicz i in., Warszawa: PWN.

Raszewska-Żurek Beata, 2018, Metaforyzacja antywartości w dawnej polszczyźnie: konwencjonalność ujęć na przykładzie metafory antywartość to choroba, „Polonica” 38, s. 147-165. DOI: 10.17651/POLON.38.5.

Różańska-Gambal Barbara, 2008, Występowanie epidemii ospy prawdziwej na świecie od czasów starożytnych po współczesne, „Medycyna Nowożytna” 15/1-2, s. 31-59.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2022.34.243
Date of publication: 2022-09-30 20:08:37
Date of submission: 2022-02-08 21:28:04


Statistics


Total abstract view - 1291
Downloads (from 2020-06-17) - PDF (Język Polski) - 375

Indicators



Refbacks

  • There are currently no refbacks.


Copyright (c) 2022 Beata Raszewska-Żurek

Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.