„Uciekający następca kemalistów” – obraz rewolucyjnego anturażu w obliczu wyzwań i zagrożeń targających kontemporalną anatolią

Daniel Broccato

Streszczenie w języku polskim


W artykule podjęto próbę dokonania analizy porównawczej XX-wiecznych uwarunkowań społeczno-politycznych oraz ich influencji nadających współcześnie kształt realizacjom postanowień ideologii kemalistowskiej w Republice Tureckiej. Bazując na sześciofilarowych zasadach kemalizmu, autor bada ich rzeczywisty udział w tworzeniu podstaw demokracji. Artykuł przedstawia elementarne fazy tworzenia mitów historycznych oraz charakteryzuje prowadzoną w tym zakresie politykę. Szczególnie zgłębia się występowanie antagonizmów oraz rewolucyjny anturaż współczesnej Anatolii. Wyodrębnia istnienie „paralelnego państwa”, puczów wojskowych, a także szeroko zakrojoną infiltrację zwolenników Fethullaha Gülena w struktury państwowe. Autor doszukuje się związków między kreowaniem modelu „pożądanego obywatela” a inicjatywami obywatelskiego nieposłuszeństwa. Ewolucja systemów partyjnych, próby wskrzeszenia nienaruszonego dziedzictwa Mustafy Kemala oraz casus postępującego konserwatyzmu w świetle kemalizmu to zagadnienia, którym także poświęca się istotne miejsce w artykule. Sprowadza się to do ukazania ewolucji ruchów wahadłowych w tureckim pojmowaniu demokracji.


Słowa kluczowe


Republika Turecka; Kemalizm; Ruch Gülena; „głębokie państwo”; pucz wojskowy

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Akşin S., Yurdaydın H. G., Faroqhi S., Kunt M., Ödekan A., Toprak Z., Türkiye Tarihi 3. Osmanlı Devleti 1600–1908, İstanbul 2009.

Ak Ö., Dış politika analizi ve liderlik: Süleymaniye krizi sürecinde R. T. Erdoğan örneği, Ankara 2009, dostęp 11 VIII 2022.

AKP kapatılmadı, Hazine yardımı kısılıyor, CNN Türk, 30 VII 2018, [online] https://www.cnnturk.com/2008/turkiye/07/30/akp.kapatilmadi.hazine.yardimi.kisiliyor/486570.0/index.html, dostęp 11 VIII 2022.

Alemdar F., Gizli Güçler Dünyayı Nasıl Yönetiyor?, İstanbul 2015.

Alkan M. Ö., En doğru bildiğimizden kuşkulanmak. Mustafa’dan Kamâl’a Atatürk’ün isimleri, [w:] Toplumsal Tarih, red. Y. D. Çetinkaya, B. A. Özden, İstanbul 2018.

Alphan M., Tek meşguliyetimiz memleketin hali, Hürriyet, 27 I 2014, [online] https://www.hurriyet.com.tr/tek-mesguliyetimiz-memleketin-hali-25661172, dostęp 28 VII 2022.

Arık Ş., Osmanlı döneminde bir “cadı avı” ve Türk Roman’ında cadı kavramı. Korku edebiyatı, [w:] Akademik Araştırmalar Dergisi, sayı 29, Kütahya 2006.

Armağan M., Bilinmeyen yönleriyle İsmet İnönü gerçeği, İstanbul 2019.

Atabek N., Susurluk skandalı sonrası “temiz toplum” talebiyle ortaya konan “sivil itaatsizlik” eylemlerinin Türk basınında görünümü, Eskişehir 1999.

Atila A. E., Kerim devlet mi kurt devleti mi?, Lacivert Dergi, 27 XI 2018, [online] https://www.lacivertdergi.com/kultur/2018/11/27/kerim-devlet-mi-kurt-devleti-mi, dostęp 12 VII 2022.

Aydemir Ş. S., Tek Adam. Mustafa Kemal (1881–1938),cilt 1, İstanbul 1999.

Avcu A., E. Dursun, Civangate tarih oldu, Milliyet, 14 XII 1996, [online] https://www.milliyet.com.tr/siyaset/civangate-tarih-oldu-5261884, dostęp 28 X 2022.

Bakıner O., Can the „spirit of Gezi” transform progressive politics in Turkey?, [w:] The Making of a Protest Movement in Turkey, red. U. Özkırımlı, London 2014.

Balbay M., 1992’de CHP’yi yeniden açan Erol Tuncer: ‘Halk bizi anlamadı’ siyasette yanlış cümledir, Cumhuriyet, 16 III 2020, [online] https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/1992de-chpyi-yeniden-acan-erol-tuncer-halk-bizi-anlamadi-siyasette-yanliscumledir-1727482.

Bechev D., How a country turned from democracy and the West. Turkey under Erdoğan, New Haven 2022.

Borowiec P., Koncepcja praktyk repartycji. Przyczyny systematycznego ich wykorzystywania w polskiej polityce, [w:] Teorie polityki, red. P. Borowiec, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2022.

Cantelmo M. C., La “generazione d’oro” dalla comunità religiosa al colpo di stato. Un profilo storico-politico del movimento di Fethullah Gülen, Roma 2017.

Carlos Sanz J., El sultán, la historia y los generales, El País, 16 VII 2016, [online] https://elpais.com/internacional/2016/07/16/actualidad/1468626643_826683.html, dostęp 25 XI 2022.

Cebeci Ö., From non-places to places: Neoliberalizing Istanbul, Taksim Gezi Protests, and Reflections on the Right to the City, New Jersey 2014.

Cem Boyner’den, ‘Ben de çapulcuyum’ çıkışı, Hürriyet, 5 VI 2013, [online] https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/cem-boynerden-ben-de-capulcuyum-cikisi-23438303, dostęp 7 VIII 2022.

CHP’nin Kurultaylar tarihi…, CNN Türk, 22 V 2010, [online] https://www.cnnturk. com/turkiye/chpnin-kurultaylar-tarihi, dostęp 26 XI 2022.

Coşkun A., Kemalizm Aydınlanma Devrimleri. Nedir? Ne değildir?, İstanbul 2019.

Çağaptay S., A Sultan in autumn. Erdogan faces Turkey’s uncontainable forces, London 2022.

Çarkoğlu A., Turkey’s November 2002 Elections: A New Beginning? [w:] Middle East Review of International Affairs, vol. 6, no. 4, Herzliya 2002.

Çelenk A. T., Türk sağı ve İsmet İnönü, Independent Türkçe, 29 I 2022, [online]https://www.indyturk.com/node/465391/t%C3%BCrki%CC%87yeden-sesler/t%C3%BCrk-sa%C4%9F%C4%B1-ve-i%CC%87smet-i%CC%87n%C3%B6n%C3%BC?fbclid=IwAR1wl1Wm-t656GqecasQovOHuDSxQiWVjdY914FPcSNUGgUIrfGV_K6praI, dostęp 2 XI 2022.

Çelenk N., Amerika’nin Islâm’ı, Istanbul 2006.

Çelik M. M., ‘Kemalist düşünce muhteşem mi; yoksa harika mı’ tartışmasının ilk kurbanları: Kadro Hareketi, Independent Türkçe, 23 I 2021, [online] https://indyturk.com/node/304676/siyaset/kemalist-d%C3%BC%C5%9F%C3%BCnce-muhte%C5%9Fem-mi-yoksa-harika-m%C4%B1-tart%C4%B1%C5%9Fmas%C4%B1n%-C4%B1n-ilk-kurbanlar%C4%B1-kadro, dostęp 25 XI 2022.

Çobanoğlu Y., “Altın Nesil” peşinde. Fethullah Gülen’de toplum, devlet, ahlak, otorite, İstanbul 2012.

Demirkent D., Devlete mesafe koymak, Mülkiye Haber, 6 VIII 2020, [online] https://www.gazeteduvar.com.tr/yazarlar/2020/08/06/devlete-mesafe-koymak, dostęp 12 VIII 2022.

Demirtaş S., Alba, Milano 2018.

Demirtaş S., Devran, İstanbul 2019.

Ebüzziya V., Tevhîd-i Efkâr, İstanbul 1922.

Ellison G., Turkey today, London 1928.

Erdoğan o pankartı açan ODTÜ’lü öğrencilerle görüştü, Sözcü, 16 X 2018, [online] https://www.sozcu.com.tr/2018/gundem/erdogan-o-pankarti-acan-odtulu-ogrencilerle-gorustu-2684765/, dostęp 11 VIII 2022.

Ete H., Taştan C., Gezi Eylemleri: Kurgu ile Gerçeklik Arasında, Ankara 2013.

Ferik M., Recep Tayyip Erdoğan’lı Yıllar. 13 yıllık iktidarın tüm olayları, en detaylı açıklamalarla bu kitapta anlatılıyor, İstanbul 2015.

Ferro, Antonio A. – Viajem á Volta das Ditaduras, Lisboa 1927.

Filkins D., Trent’anni di colpo di stato, [w:] The passenger. Turchia, Milano 2020.

Feyzioglu M., Turhan N., Şener Ö, Türkiye ağaca neden sarıldı?, Ankara 2013.

Glanville J., Finding Drama in Solitary Confinement, The New York Times, 23 V 2018, [online] https://www.nytimes.com/2018/05/23/theater/can-dundar-we-are-arrested.html, dostęp 9 XI 2022.

Gözler K., Demokrasi nereye gidiyor? Nerede hata yaptık?, Türk Anayasa Hukuku Sitesi, 12 XII 2018, [online] https://www.anayasa.gen.tr/demokrasi-nereye-gidiyor.htm, dostęp 6 VIII 2022.

Guida M., Nurettin Topçu: the ‘Reinvention’ of Islamism in Republican Turkey, Istanbul 2013.

Gülen’den darbe girişimi yorumu: Bu bir senaryo, içinde kendi insanları da var, BBC News Türkçe, 19 VII 2016, [online] https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-36835771, dostęp 1 VIII 2022.

–25 Aralık 2013’te neler oldu ve o dönemin 17 aktörü bugün nerede?, Euronews, 17 XII 2021, [online] https://tr.euronews.com/my-europe/2021/12/17/17-aralikin-17-aktoru-bugun-nerede, dostęp 26 XI 2022.

Gülhan İ., Payitaht “kızıl kâfir”, Sendika.Org, 15 VII 2022, [online] https://sendika.org/2022/07/payitaht-kizil-kafir-661424/, dostęp 6 VIII 2022.

İnönü E., Üçyüz Yıllık Gecikme, İstanbul 2002.

İşte Gezi Parkı’ndaki korkunç ittifakın kanıtı, haber7com, 20 września 2013, [online] https://www.haber7.com/guncel/haber/1076100-iste-gezi-parkindaki-korkunc-ittifakin-kaniti, dostęp 12 VIII 2022.

Kafka F., Gli aforismi di Zürau, Milano 2004.

Kalaycioğlu E., The Challenge of à la Turca Presidentialism in Turkey, İstanbul 2014.

Kaynar M. K., Reistokrasi: Hukukun faile uydurulması mı?, Gazete Duvar, 13 VI 2022, [online] https://www.gazeteduvar.com.tr/reistokrasi-hukukun-faile-uydurulmasi-mi-makale-1568977, dostęp 6 VIII 2022.

Karaosmanoğlu Y. K., Zoraki Diplomat, İstanbul 2018.

Khadra Y., Ostatnia noc Kaddafiego, Wydawnictwo Sonia Draga, Katowice 2015.

Kılıçdaroğlu ODTÜ’lülerin tutuklanmasına neden olan karikatürü paylaştı, Cumhuriyet, 17 VII 2018, [online] https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/kilicdaroglu-odtululerin-tutuklanmasina-neden-olan-karikaturu-paylasti-1029511, dostęp 11 VIII 2022.

Letsch C., Turkey protests spread after violence in Istanbul over park demolition, The Guardian, 1 VI 2013, [online] https://www.theguardian.com/world/2013/may/31/istanbul-protesters-violent-clashes-police.

Livaneli Z., Kaplanın Sırtında, İstanbul 2022.

Machiavelli N., Prens, İstanbul 2008.

Matias López L., Evita Perón y el hijo del caíd, El País, 1 IV 1985, [online] https://elpais.com/diario/1985/04/01/internacional/481154406_850215.html.

Matias López L., Inonu, el ‘viejo profesor’ con 30 zorros en la cabeza, El País, 1 XII 1987, [online] https://elpais.com/diario/1987/12/01/internacional/565311601_850215.html, dostęp 24 XI 2022.

Matusiak M., Wielki skok. Turcja pod władzą Erdoğana, Ośrodek Studiów Wschodnich im. Marka Karpia, Warszawa 2015.

Meydan S., Kemalizm, Sözcü, 13 I 2020, [online] https://www.sozcu.com.tr/2020/yazarlar/sinan-meydan/kemalizm-5563892/, dostęp 10 VIII 2022.

Namaz A., Atatürk reformları ve İslam, İstanbul 2006.

Oberda-Monkiewicz A., System polityczny Urugwaju, [w:] Urugwaj. Polityka, gospodarka, społeczeństwo i kultura, red. J. Gocłowska-Bolek, Warszawa 2021.

ODTÜ’de pankarttan gözaltına alınan 4 kişi tutuklandı, Cumhuriyet, 10 VII 2018, [online] https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/odtude-pankarttan-gozaltina-alinan-4-kisi-tutuklandi-1022800, dostęp 11 VII 2022.

O iki „ayyaş” Atatürk ve İnönü mü, OdaTV, 28 V 2013, [online] https://www.odatv4.com/siyaset/o-iki-ayyas-ataturk-ve-inonu-mu--2805131200-37543, dostęp 7 VIII 2022.

Oran B., Türk Dış Politikası 2001–2012. Kurtuluş savaşından bugüne olgular, belgeler, yorumlar, cilt 3, İstanbul 2020.

Ortaylı İ., Ateş T., Karakaş E., Barış Köprüleri. Dünyaya Açılan Türk Okulları, İstanbul 2005.

Ortaylı İ., Gazi Mustafa Kemal Atatürk, İstanbul 2018.

Osmanlı hanedan üyesi Türk kimlik kartına sonunda kavuştu, TRT Haber, 5 IV 2015, [online] https://www.trthaber.com/haber/yasam/osmanli-hanedan-uyesi-turk-kimlik-kartina-sonunda-kavustu-176934.html, dostęp 9 VIII 2022.

Özdemir G., Huntington’un Demokratikleşme Dalgaları bağlamında Türk demokratikleşmesine bakış ve 15 Temmuz’un önemi, Sakarya 2018.

Özkök E., Bir darbe girişiminin perde arkası, Hürriyet, 1 III 2002, [online] https://www.hurriyet.com.tr/bir-darbe-girisiminin-perde-arkasi-57117, dostęp 26 XI 2022.

Parkinson J., Albayrak A., From His Refuge in the Poconos, Reclusive Imam Fethullah Gulen Roils Turkey, Zaman Daily, 20 I 2014, [online] https://www.wsj.com/articles/SB10001424052702304027204579332670740491570, dostęp 24 XI 2022.

People: The younger generation, Time, 5 XI 1951, [online] https://content.time.com/time/subscriber/article/0,33009,856950,00.html, dostęp 24 XI 2022.

Reychman J., Historia Turcji, Ossolineum, Wrocław 1973.

Sidan F., Büyük Kin’in Kısa Öyküsü: Karşı Devrim, İstanbul 2013.

Skarga P., Kazania sejmowe, Tower Press, Gdańsk 2000.

Sönmez M., Türkiye’de holdingler. Kırk haramiler, Ankara 1992.

Şafak E., Açık Radyo e Kaleydoskop, [w:] The passenger. Turchia, Milano 2020.

Şık A., İmamın Ordusu, İstanbul 2017.

Ter-Matevosyan V., Turkey, Kemalism and the Soviet Union: Problems of Modernization, Ideology and Interpetation, London 2019.

Tınç L., Kemalizmi dünyaya bu dergiyle anlattık, Milliyet, 28 X 2012, [online] https://www.milliyet.com.tr/gundem/kemalizmi-dunyaya-bu-dergiyle-anlattik-1618072.

Time – 19 Mayıs 1941, Vakfı İnönü, 19 V 1941, [online] https://www.ismetinonu.org.tr/time-19-mayis-1941/, dostęp 10 VIII 2022.

Turan I., Turkey’s Difficult Journey to Democracy: Two Steps Forward, One Step Back, Oxford 2015.

Türk H. B., Muktedir. Türk Sağ Geleneği ve Recep Tayyip Erdoğan, İstanbul 2014.

Uğantaş D., ‘Beyaz Kürt’ durağı mı? Soldan sağa, ovadan dağa ‘Cihangir solcuları’ tartışması…, T24, 31 VII 2015, [online] https://t24.com.tr/haber/beyaz-kurt-duragi-mi-soldan-saga-ovadan-daga-cihangir-solculari-tartismasi,304650, dostęp 25 XI 2022.

Vahdettin’in Amerikan Başkanına Mektubu, Türkçe Tarih, 19 VI 2016, [online] https://turkcetarih.com/tarih/milli-mucadele/vahidettinin-amerikan-baskanina-mektubu/.

Veiga F., El turco. Diez siglos a las puertas de Europa, Barcelona 2006.

Wódka J., Polityka zagraniczna średniej potęgi. Turcja jako studium przypadku, Wydawnictwo ISP PAN, Warszawa 2019.

Wódka J., Tureckie organizacje biznesu jako agenci procesów europeizacyjnych: casus TÜSİAD, [w:] Europeizacja partii politycznych i grup interesu, red. B. Wójcikowska, Wydawnictwo ISP PAN, Warszawa 2015.

Y. Kadri Karaosmanoğlu’nun…, Yeni Söz, 12 X 2018, [online] https://www.yenisoz.com.tr/yazarlar/y-kadri-karaosmanoglu-nun/, dostęp 25 XI 2022.

Yanardağoğlu E., The media and media policy, [w:] The Routledge Handbook of Turkish Politics, red. A. Özerdem, M. Whiting, New York 2019.

Yılmaz T., Rusya’da ‘Kürt’ sohbeti, Hürriyet, 25 XII 2002, [online] https://www.hurriyet.com.tr/dunya/rusyada-kurt-sohbeti-117774, dostęp 12 VIII 2022.

Ziółkowski J., The chicken game jako model ekspanacyjno-prognostyczny w polityce, [w:] Teoria polityki, red. P. Borowiec, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2022.

Żukiewicz P., Przywództwo labilne. Mechanizm powrotu do władzy w świetle teorii przywództwa politycznego, Centrum Analiz Systemów Politycznych, Wrocław 2012.

Zürcher E. J., Turcja. Od sułtanatu do współczesności, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2013.

Türkiye askerî darbe girişimi, Bildirge, 16 VII 2016, [online] https://tr.wikisource. org/wiki/2016_T%C3%BCrkiye_asker%C3%AE_darbe_giri%C5%9Fimi_bildirisi, dostęp 26 XI 2022.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/bc.2023.8.203-236
Data publikacji: 2023-12-04 13:26:46
Data złożenia artykułu: 2022-12-08 00:18:23


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1365
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 454

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2023 Daniel Broccato

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.