Współczesne znaczenie międzynarodowe i upamiętnienie pierwszej konstytucji europejskiej z 3 maja 1791 r. – ze szczególnym zwróceniem uwagi na Polskę, Litwę, Ukrainę, Białoruś i Łotwę
Streszczenie w języku polskim
Celem artykułu było zbadanie zasięgu, form, roli i odbioru współczesnego oddziaływania międzynarodowego wydarzenia historycznego, jakim było uchwalenie Konstytucji z 3 maja 1791 r. Przeprowadzone badania pozwoliły na pozytywne zweryfikowanie sformułowanej hipotezy, że upamiętnianie tradycji trzeciomajowych może stanowić ważny element polskiej polityki historycznej, kształtującej wizerunek międzynarodowy Polski jako państwa, które wniosło znaczący wkład w rozwój prawa w Europie i na świecie. Odpowiadając na główne pytanie badawcze stwierdzono, że tradycja trzeciomajowa może stanowić wspólną spuściznę i platformę do współpracy pomiędzy państwami, których terytoria wchodziły w skład I Rzeczypospolitej, tj. Polski, Litwy, Ukrainy, Łotwy oraz ewentualnie Białorusi. Zwrócono przy tym uwagę, że coroczne uroczystości związane z Konstytucją są organizowane przede wszystkim w Polsce, w Stanach Zjednoczonych oraz w ostatnim czasie również na Litwie. Wykazano także, że Konstytucja majowa należy do najbardziej znanych ustaw zasadniczych na świecie. Artykuł oparto na badaniach własnych z wykorzystaniem techniki ankietowej oraz metod naukowych: historycznej, instytucjonalno-prawnej i statystycznej.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDF (English)Bibliografia
Legal acts, documents and source materials
„Dziennik Praw Państwa Polskiego” z 1919 r. nr 38, poz. 281, „Ustawa z dnia 29 kwietnia 1919 r. o święcie narodowem trzeciego maja”.
„Dziennik Ustaw” z 1990 r. nr 28, poz. 160, „Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o przywróceniu Święta Narodowego Trzeciego Maja”.
Konstytucja Francuska 1791, [in:] M. Sczaniecki, Wybór źródeł do historii państwa i prawa w dobie nowożytnej, Liber, Warszawa 1996.
Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki, Wydawnictwo LTW, Warszawa 2001.
Konstytucja Wirginii z 29 czerwca 1776 roku, [in:] Najstarsze konstytucje z końca XVIII i I połowy XIX wieku, red. P. Sarnecki, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1997.
„Monitor Polski”, 2020, poz. 1172, „Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 27 listopada 2020 r. w sprawie ustanowienia roku 2021 Rokiem Konstytucji 3 Maja”.
„Monitor Polski”, 2021, poz. 390, „Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 kwietnia 2021 r. w sprawie uczczenia 230. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja i Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów”.
Sprawozdanie stenograficzne z uroczystego posiedzenia Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 3 maja 1991 r., Kancelaria Sejmu, Warszawa 1991.
Uroczyste Zgromadzenie posłów i senatorów Rzeczypospolitej Polskiej w Warszawie zsynchronizowane z uroczystym Zgromadzeniem posłów Sejmu Republiki Litewskiej w Wilnie z okazji rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja, Kancelaria Senatu, Warszawa 2007.
Volumina legum, vol. 10: Konstytucje Sejmu Grodzieńskiego z 1793 roku, red. Z. Kaczmarczyk, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań 1952.
Volumina legum, vol. 9, Akademia Umiejętności, Kraków 1889.
Studies
Bardach J., Leśnodorski B., Pietrzak M., Historia ustroju i prawa polskiego, Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa 1996.
Bauer K., Uchwalenie i obrona Konstytucji 3 Maja, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1991.
Carrington D., The Corsican Constitution of Pasquale Paoli (1755–1769), “The English Historical Review”, 1978, vol. 88, no. 348.
Eidintas A., Bumblauskas A., Kulakasuskas A., Tamosaitis M., Historia Litwy, Wydawnictwo Eugrimas, Wilno 2013.
Grzybowski M., Wstęp, [in:] Konstytucja Królestwa Szwecji, red. K. Dembiński, M. Grzybowski, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2000.
Hołubko W., Lityński A., Zagadnienie państwowości białoruskiej w latach 1917–1920. W setną rocznicę rewolucji 1917, „Roczniki Administracji i Prawa”, 2017, nr 17.
Izdebski H., Tryb uchwalenia Konstytucji 3 Maja, [in:] Tryby uchwalania polskich konstytucji, red. M. Wyrzykowskiego, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 1998.
Jakowenko N., Historia Ukrainy: od czasów najdawniejszych do końca XVIII wieku, Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, Lublin 2000.
Janeczek Z., Ignacy Potocki – dziejopis i współtwórca Konstytucji 3 Maja w historiografii polskiej, „Acta Universitatis Lodziensis, Folia Historica”, 1991, vol. 40.
Kaczmarczyk Z., Leśnodorski B., Historia państwa i prawa Polski, vol. 1: Od połowy XV wieku do r. 1795, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1971.
Katz H., Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1971.
Kiaupa Z., Kiaupiene J., Kuncevicius A., Historia Litwy. Od czasów najdawniejszych do 1795 roku, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 2007.
Kierończyk P., O specyfice pierwszych konstytucji państw bałtyckich, „Studia Iuridica Toruniensia”, 2013, vol. 13.
Klein E., Powszechna historia państwa i prawa, Kolonia Limited, Wrocław 2004.
Kołłątaj H., Dmochowski F.K., Potoccy S.K. and I., O ustanowieniu i upadku Konstytucyi Polskiey 3-go Maia 1791, Metz 1793.
Konopczyński W., Rząd a Sejm w dawnej Rzeczypospolitej, [in:] Pamiętnik V powszechnego zjazdu historyków polskich w Warszawie 28 listopada do 4 grudnia 1930 r., vol. 1: Referaty, red. K. Tyszkowski, Polskie Towarzystwo Historyczne, Lwów 1930.
Koranyi K., Powszechna historia państwa i prawa, vol. 4, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1967.
Kosyło A., Ćwikła L., Konstytucja Filipa Orlika z 1710 roku, „Czasy Nowożytne”, 2005, vol. 18–19.
Kubicki R., Współczesne znaczenie polityczne i społeczne Konstytucji 3 maja w Polsce i na arenie międzynarodowej, [in:] Państwo i prawo wobec wyzwań u progu trzeciej dekady XXI wieku, vol. 2, red. R.M. Czarny, Ł. Baratyński, P. Ramiączek, K. Spryszak, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2020.
Kuznecoviene J., Lithuania, [in:] Encyclopedia of World Constitutions, ed. G. Robberts, Infobase Publishing, New York 2007.
Lniewska E., Kolumny sławy ku czci Konstytucji 3 Maja, Galìâfy, Mińsk 2017.
Łatyszonek O., Od Rusinów Białych do Białorusinów. U źródeł białoruskiej idei narodowej, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2006.
Łojek J., Geneza i obalenie Konstytucji 3 Maja. Polityka zagraniczna Rzeczypospolitej 1787–1792, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1986.
Makiłła D., Artykuły henrykowskie (1573–1576). Geneza – obowiązywanie – stosowanie. Studium historyczno-prawne, Wizja Press & IT, Warszawa 2012.
Michalski J., Sejm w czasach panowania Stanisława Augusta, [in:] Historia Sejmu polskiego, vol. 1: Do schyłku szlacheckiej Rzeczypospolitej, red. J. Michalski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984.
Milewski J.J., Dzieje święta 3 Maja, „Studia Podlaskie”, 1993, vol. 4.
Nawrot D., Obchody pierwszej rocznicy Konstytucji 3 Maja w Warszawie, „Niepodległość i Pamięć”, 2000, vol. 7, nr 1(16).
Niklewska J., Obchody rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja w Królestwie Polskim w ostatnim ćwierćwieczu niewoli narodowej, „Niepodległość i Pamięć”, 2000, vol. 7, nr 1(16).
Radwański Z., Prawa kardynalne w Polsce, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań 1952.
Rahe M., Syvko L., Ukraine, [in:] Encyclopedia of World Constitutions, ed. G. Robberts, Infobase Publishing, New York 2007.
Rusinowa I., Geneza Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej (Unia lat 1774–1783), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1974.
Skałkowski A., Towarzystwo Przyjaciół Konstytucji 3-go Maja, „Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej”, 1930, z. 2.
Suziedelis S., Historical Dictionary of Lithuania, The Scarecrow Press, Lanham 2011.
Szcząska Z., Pierwsza ustawa zasadnicza Rzeczypospolitej, [in:] Konstytucje Polski. Studia monograficzne z dziejów polskiego konstytucjonalizmu, vol. 1, red. M. Kallas, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990.
Uruszczak W., Konstytucja 3 Maja 1791 r. Testament polityczny I Rzeczypospolitej, „Przegląd Sejmowy”, 2011, vol. 19, nr 2(103).
Uruszczak W., Ustawy okołokonstytucyjne Sejmu Wielkiego z 1791 i 1792 roku, „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa”, 2013, vol. 6, z. 3.
Wasilewicz G., Etapy prac nad projektem Konstytucji Republiki Białoruś, uchwalonej 15 marca 1994 r., [in:] Ku konstytucji społeczeństwa obywatelskiego, red. A. Łopatka, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 1995.
Wąsowicz M., Historia ustroju państw Zachodu – zarys wykładu, Liber, Warszawa 1998.
Wegner L., Dnia trzeciego i piątego maja 1791, Towarzystwo Przyjaciół Nauk Poznańskiego, Poznań 1865.
Wójtowicz K., Poland, [in:] Encyclopedia of World Constitutions, ed. G. Robberts, Infobase Publishing, New York 2007.
Websites
The website of Belarusfacts, http://belarusfacts.by/pl, „Białoruś. Fakty”, access 16 IX 2019.
The website of Belsat, https://belsat.eu/pl/, „Białoruskie fakty i mity o kolumnach na cześć Konstytucji 3 Maja”, access 16 IX 2019.
The website of Dzieje.pl, https://dzieje.pl, „Na Białorusi wirtualne obchody Święta Narodowego Trzeciego Maja”, access 10 XII 2021.
The website of Dzieje.pl, https://dzieje.pl, „Odsłonięto tablicę o Znaku Dziedzictwa Europejskiego dla Konstytucji 3 Maja”, access 30 X 2019.
The website of Niezależna.pl, https://niezalezna.pl, „Kolumny ku czci Konstytucji 3 Maja”, access 16 IX 2019.
The website of Polonia Music, http://www.poloniamusic.com, “Polish in Chicago”, access 19 XII 2019.
The website of Radio Kraków, https://www.radiokrakow.pl, „Dzień Konstytucji Ukrainy”, access 17 IX 2019.
The website of Radio Maryja, https://www.radiomaryja.pl, „Ukraina: parada z okazji Święta Konstytucji 3 Maja we Lwowie”, access 17 IX 2019.
The website of the government of the Republic of Poland, https://www.gov.pl, „Wystawa »Konstytucja 3 Maja« na placu Liwskim w Rydze”, access 1 XII 2021.
The website of the Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Poland, https://msz.gov.pl, „Obchody 228. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja w Mińsku”, access 16 IX 2019.
The website of the Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Poland, https://msz.gov.pl, „Obchody 226. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja”, access 17 IX 2019.
The website of the Polish Constitution Day Parade, https://polishparade.org, “History”, access 2 XII 2021.
The website of the Polish Constitution Day Parade, https://polishparade.org, “Videos”, access 3 XII 2021.
The website of the Polish Highlanders Alliance of North America, http://zppa.org, „Polonia Amerykańska uczciła święto Konstytucji 3 Maja. Była to już 128 Parada 3 Maja”, access 4 XII 2021.
The website of the President of the Republic of Poland, https://www.prezydent.pl, „Wspólna deklaracja Prezydentów Polski, Estonii, Ukrainy, Łotwy i Litwy, zgromadzonych w Warszawie z okazji 230-lecia Konstytucji 3 Maja”, access 7 XII 2021.
The website of the President of the Republic of Poland, https://www.prezydent.pl, „Wystąpienie Prezydenta RP z okazji 230-lecia Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów”, access 7 XII 2021.
The website of the Riga Branch of the Union of Poles in Latvia, https://ryga.zpl.lv/, „Święto Konstytucji 3 Maja”, access 10 XII 2021.
The website of the Sejm of the Republic of Poland, https://www.sejm.gov.pl, „XXIV sesja Zgromadzenia Parlamentarnego Sejmu oraz Senatu RP i Seimasu Republiki Litewskiej”, access 7 XII 2021.
The website of Vilnius-Tourism, http://www.vilnius-tourism.lt, „Święta państwowe”, access 15 IX 2019.
The website of Wilnoteka, http://www.wilnoteka.lt, „3 maja w Wilnie – polsko-litewsko-ukraińskie obchody święta Konstytucji”, access 15.09.2019.
The website of Wilnoteka, http://www.wilnoteka.lt, „Święto 3 Maja w Wilnie”, access 15 IX 2019.
The website of Wprost, https://www.wprost.pl, „Trzeci Maja – święto Litwy?”, access 15 IX 2019.
The website of YouTube, https://www.youtube.com, „Parada 3-majowa w Chicago”, access 19 XII 2019.
The website of YouTube, https://www.youtube.com, “Polish Constitution Day Parade 2021 Chicago – live streaming”, access 3 XII 2021.
The website of YouTube, https://www.youtube.com, „Święto Dnia Konstytucji 3 Maja w Chicago – Podniesienie Flagi Polskiej i Litewskiej”, access 5 XII 2021.
The website of YouTube, https://www.youtube.com, „Zgromadzenie posłów i senatorów upamiętniające 230. rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja”, access 7 XII 2021.
The website of Znadniemna.pl, http://znadniemna.pl/, „Obchody polskich świąt majowych w Mińsku”, access 16 XII 2019.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/bc.2023.8.163-184
Data publikacji: 2023-12-04 13:26:43
Data złożenia artykułu: 2021-12-14 12:42:12
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2023 Radosław Kubicki
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.